Een jaar na de dood van Ruslands bekendste corruptiebestrijder: de erfenis van Aleksej Navalny

Een jaar geleden verscheen op de site van een Russische regionale penitentiaire dienst de volgende tekst: ‘Op 16 februari in strafkolonie nummer 3 voelde de veroordeelde A. A. Navalny zich onwel na een wandeling en verloor vrijwel onmiddellijk het bewustzijn. Het medisch personeel van de instelling was onmiddellijk ter plaatse en er werd een ambulance opgeroepen.’ De normaal gesproken uiterst twijfelachtige bron Russia Today verklaarde dat de voormalige oppositieleider aan de gevolgen van trombose zou zijn gestorven. En bleek het voor de verandering bij het rechte eind te hebben. 

Drie dagen later verklaart weduwe Joelia Navalnaya ‘de zaak van haar man voort te willen zetten’. In een filmpje zegt ze: ‘Op deze plek had iemand anders moeten zitten, maar die persoon is vermoord door Vladimir Poetin. Poetin vermoordde de vader van mijn kinderen. Poetin heeft het dierbaarste gestolen dat ik heb, mijn naaste en allerliefste. Maar... Poetin heeft Navalny ook van jullie gestolen! Ergens in een strafkamp ver in het noorden boven de poolcirkel heeft Poetin niet alleen de gevangene Aleksej Navalny vermoord. Samen met die moord wilde hij onze hoop doden, onze vrijheid en onze toekomst. Hij wilde het levende bewijs uit de weg ruimen dat er ook een ander Rusland bestaat... Al die tijd was ik samen met hem, in de gevangenis, tijdens meetings. Onze laatste ontmoeting vond plaats in februari 2022. Precies twee jaar later werd hij vermoord door Vladimir Poetin.’

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Haar voordracht doet Joelia Navalnaya met een gekunstelde snik in de stem. Daarna beschrijft ze exclusieve folteringen die alleen haar man zou hebben doorstaan binnen het Russische gevangeniswezen. Vermeende Oekraïense spionnen, homoseksuelen, anarchisten en koranverbranders in Russische detentiecentra zullen een andere mening zijn toegedaan. Maar voor de dramatiek van het verhaal wordt Aleksej Navalny door zijn vrouw domweg uitgeroepen tot de enige gedetineerde die ooit in Rusland werd mishandeld. 

Zij verklaart: ‘In tegenstelling tot andere Russische gevangenen werd Aleksej gemarteld... Ja, gemarteld! Vaak moest hij naar de isoleercel waar alleen een wasbak, een gat in de grond als wc en een bed stonden. Dat bed zat vast aan de muur, zodat hij er overdag niet op kon liggen. Hij had een mok en één boek... Het ergste was dat hij nog niet eens een pen kreeg om ons te schrijven... Niet aan mij, niet aan de kinderen.’ 

Memoires zonder pen

En daar zijn we aangekomen bij de eerste ongerijmdheid in een lange reeks. Want wiens memoires verschenen negen maanden na de video van de ontroostbare weduwe? In maar liefst 27 talen en 36 landen tegelijkertijd? De uitgever promoot het boek met de ondertitel: ‘Gedeeltelijk in de gevangenis geschreven.’ Wijlen oppositieleider Navalny had achter tralies dus geen pen, maar schreef wel tweehonderd bladzijdes vol? 

Dat zijn advocaten ongecontroleerd naar binnen en buiten liepen met tassen vol kopij van ‘politiek gevangene nummer één’ is een fabeltje. In Rusland heeft bovendien geen enkele gevangene toegang tot mobiele telefoons of computers. Het enige contact verloopt via brieven die met de hand worden geschreven. Na goedkeuring door de censuurafdeling wordt de tekst ingescand en per post of e-mail aan de geadresseerde verstuurd. 

Ook is het de meeste gedetineerden toegestaan 15 minuten per week te bellen naar een en hetzelfde van tevoren vastgelegde nummer van een direct familielid. Over telefoontjes van Navalny is niets bekend. Wel bekend is dat hij in januari 2024 vanuit het strafkamp anderhalve minuut via een videoverbinding met journalisten mocht spreken. Het korte gesprek ging vooraf aan een officiële klacht tegen de directie van een vorig kamp. De reden was weer dezelfde: Navalny had er geen schrijfgerei gekregen.

Maar terug naar de erfgename en haar zelfbenoemde leiderschap over de Russische oppositie. Na enig touwtrekken wist Joelia Navalnaya het lichaam van haar man voor de begrafenis vrij te krijgen van de autoriteiten. Er kon zelfs een uitvaart in Moskou worden georganiseerd waar duizenden afscheid kwamen nemen. 

En ook daarbij duikt weer een ongerijmdheid op. Er werd geen enkele maal geprobeerd een autopsie uit te laten voeren. Het lichaam was in handen van de familie. Volgens hen was de oppositieleider vermoord. Ook in de memoires staat zwart-op-wit: ‘Op 16 februari 2024 werd Aleksej Navalny vermoord...’ Maar wat was dan het moordwapen? Een vraag die velen bezighield. Was Navalny vergiftigd met een langzaam werkende chemische stof? Een onderzoek van het lichaam of in ieder geval een huidpartikel of enkele haren had dankzij de huidige stand van technologie al snel resultaten op kunnen leveren. Maar niets van dat al. Hoewel ze voortdurend over moord sprak, deed Joelia Navalnaya geen enkele poging om het lichaam van haar man te laten onderzoeken en harde bewijzen op tafel te leggen. Bewijzen die het Internationaal Gerechtshof in Den Haag best had kunnen gebruiken tegen Vladimir Poetin.

Twaalfuurtje

Toch blijft de weduwe na het overlijden van haar man niet bij de pakken neerzitten. Aangespoord door de mensenmassa’s die in Moskou afscheid namen van de stoffelijke resten van Aleksej Navalny, maakt ze reclame voor het al bestaande plan ‘om twaalf uur tegen Poetin’. De presidentsverkiezingen zouden daarbij massaal moeten worden verstoord door sympathisanten in Rusland en het buitenland. Navalnaya riep alle Russen op om precies om twaalf uur ’s middags op 17 maart in de rij te gaan staan voor de stemlokalen. Waar ook ter wereld. 

Enthousiast vertelt ze: ‘Binnenkort zijn de presidentsverkiezingen. Ja, ze zijn fictief, Poetin zal zelf bepalen welk resultaat hij wil. 80 of 180 procent. Maar we kunnen die verkiezingen tegen hem gebruiken, net zoals Aleksej dat van plan was. We moeten die dag van de verkiezingen gebruiken om te laten zien dat wij er ook zijn én dat we met velen zijn. Echte mensen. En we zijn tegen Poetin. Wat moeten we daarvoor doen? Laat ons op 17 maart naar het stemlokaal komen, precies om twaalf uur ’s middags. Wat jullie dan gaan doen, laat ik aan jullie over. Jullie mogen stemmen op eender welke andere kandidaat, maar niet op Poetin. Jullie mogen het stembiljet kapotscheuren. Jullie mogen er met grote letters ‘Navalny’ opschrijven. En als jullie stemmen stom vinden, dan kunnen jullie gewoon naar het stemlokaal komen, er een beetje rondhangen en dan weer naar huis gaan...’

Hoewel ze voortdurend over moord sprak, deed Joelia Navalnaya geen enkele poging om het lichaam van haar man te laten onderzoeken

Een compleet overbodig en bovendien niet ongevaarlijk idee in een dictatuur als Rusland. Na haar oproep om deel te nemen aan verkiezingen – waarvan de uitslag sowieso al vaststond – vraagt ieder weldenkend mens zich af voor wie Navalny’s weduwe eigenlijk werkt. Ten eerste zorgde ze met de promotie van het project ‘om twaalf uur tegen Poetin’ in grote steden als Moskou en Sint-Petersburg voor een opkomst die niet eens meer gefalsificeerd hoefde te worden. Ten tweede namen westerse media de legende over dat Russen die in het buitenland voor ambassades stonden te wachten om te mogen stemmen, dat deden omdat Navalnaya ze daartoe had opgeroepen. 

Navraag door Russischtalige journalisten prikte de zeepbel al snel door. Een vrouw in de rij voor de ambassade in Den Haag liet weten: ‘Wij betuigen met onze stem onze steun aan Vladimir Poetin. Daarom zijn we hier.’ Waarom de Russin nog in Nederland en niet in haar geliefde vaderland was, bleef onduidelijk. Wel duidelijk werd dat het door Joelia Navalnaya opgeroepen beeld van onderdrukte, maar vrijheidslievende Russen niet met de waarheid strookt.

Benefietconcert

Op 4 juni 2024 zou Aleksej Navalny 48 jaar zijn geworden. Het fonds voor corruptiebestrijding organiseerde om die reden een benefietconcert in Berlijn. De opbrengst zou ten goede komen van politieke gevangenen in Rusland. Publiekstrekkers waren grote namen als de punkband Pornofilmy, de vier rappers van Kasta en Noize MC, een andere Russische rapgrootheid in ballingschap. In de ACF-nieuwsbrief van juli wordt het muzikale festijn nog eens besproken: ‘Naast muziek en favoriete artiesten kon je op de concertlocatie merch kopen, een fototentoonstelling bekijken en praten met de medewerkers van het fonds voor corruptiebestrijding.’ 

Hoeveel geld het concert opbracht, wordt niet vermeld. Op 12 juni wordt de opbrengst volgens het fonds doorgegeven aan een benefietmarathon door onafhankelijke media en mensenrechtenorganisaties. Daarvan zou het uiteindelijke resultaat bijna 30 miljoen roebel – omgerekend 280.000 euro – bedragen. Het volledige bedrag zou aan de familieleden van politieke gevangenen in Rusland zijn overgemaakt. 

Maar aan wie? Nikita Oevarov is een scholier met anarchistische sympathieën uit het Siberische stadje Kansk. Met twee klasgenoten plande hij in 2020 in het computerspel Minecraft het plaatselijke gebouw van de geheime dienst na te bouwen en op te blazen. Die plannen kwamen aan het licht tijdens een verhoor na een nachtelijke actie waarin zelfgemaakte affiches voor de vrijlating van een politieke gevangene werden geplakt. Nikita was 15 jaar toen hij werd gearresteerd. De geheime dienst telde alle vermeende feiten bij elkaar op en kwam tot de conclusie dat de scholier bezig was geweest met ‘het voorbereiden van een terroristische aanslag’. Nikita zit nog tot maart 2026 in een strafkamp. Zijn moeder vertelt: ‘We hebben al eens eerder een aanvraag gedaan, maar nooit iets vernomen van het fonds. Ook nu hebben we niets ontvangen.’ 

De ouder van een andere jonge politieke gevangene wil anoniem blijven. Ze wijst op het gevaar waaraan ze is blootgesteld door alleen al de naam van de verboden organisatie van wijlen Navalny te noemen. Ook zij bevestigt geen donatie van het fonds te hebben ontvangen voor haar zoon. 

De Duitse Rus Kevin Lick werd wegens spionage veroordeeld. Hij kwam vrij tijdens de grote gevangenenuitwisseling in de zomer van 2024. Hij weet te vertellen dat twee kennissen, die beiden in de gevangenis zaten, na een aanvraag bij het fonds een niet nader genoemd bedrag mochten ontvangen. De kennis die niet om politieke redenen achter tralies had gezeten, kreeg – vreemd genoeg – meer dan de erkende politieke gevangene. Verzoeken om uitleg aan de organisatoren over de verdeling van het ingezamelde geld bleven onbeantwoord. Gitarist Aleksandr Rusakov van de deelnemende band Pornofilmy vroeg eveneens na wat er met het door hem bijeen gespeelde entreegeld was gebeurd. Ook hij kreeg in al die maanden geen bevredigend antwoord van het ACF.    

De opbrengst van de benefietmarathon, 280.000 euro, zou aan de familieleden van politieke gevangenen in Rusland zijn overgemaakt. Maar aan wie?

Uitwisseling

Dat de naam Navalny op het hoogste politieke niveau deuren opent die normaal gesloten blijven, weten de weduwe en haar medestrijders uitstekend te gebruiken. Op 1 augustus 2024 ruilden Rusland, de VS en Duitsland in een unieke actie 26 gevangenen. Van het selecte gezelschap dat uiteindelijk de Russische gevangenissen en kampen mocht verlaten, waren bijna alle gelukkigen met een Russisch paspoort ofwel regionaal coördinator van het fonds ofwel direct bevriend geweest met de overleden corruptiebestrijder. De drie vrienden zijn Andrej Pivovarov, Ilja Jasjin en Vladimir Kara-Moerza. Ze hielden na aankomst in Duitsland een persconferentie. 

De 42-jarige politicus Pivovarov maakte deel uit van de campagnestaf van Navalny in 2017. In Rusland had hij nog twee jaar gevangenis voor de boeg wegens het oprichten van een ‘ongewenste organisatie’. Hij brak een lans voor zijn landgenoten en verklaarde: ‘Russen zijn het oneens met de politiek van Poetin. De druk op gewone Russen moet afnemen. Visa moeten worden gegeven, zodat jonge Russen zelf kunnen zien dat de propaganda niet klopt.’ 

Een merkwaardige eis. Ten eerste zijn er geen sancties gericht tegen ‘gewone Russen’, alleen tegen de invoer van machines en onderdelen en bepaalde personen die profiteren van de oorlog. Ten tweede is het aantal visa voor Russen zelfs gestegen in vergelijking met 2021. 

Na Pivovarov sprak Vladimir Kara-Moerza. Ook hij legde tijdens de persconferentie de nadruk op het onbegrip in het Westen voor de Russische bevolking. ‘Geloof de Kremlinpropaganda niet. Er zijn heel veel Russen voor de oppositie. Verwar Rusland niet met Poetin,’ aldus de bevrijde journalist. 

De derde in het rijtje is Ilja Jasjin. Het ex-gemeenteraadslid stond bij elke demonstratie steevast naast oppositieleider Navalny, maar sloot zich nooit aan bij diens fonds. Jasjin verklaarde in een later interview: ‘De kampbewaarders waren altijd supercorrect. Toen ik in de isoleercel zat, kreeg ik zelfs een keer een appel van een cipier.’ 

Naast Kara-Moerza, Pivovarov en Jasjin werden ook drie regionale leiders van het fonds vrijgelaten. Ze mochten van de ACF-leiding kennelijk pas later in het openbaar optreden. Wat ze daarna zeiden, verschilde nauwelijks van dat wat Navalny’s vrienden al eerder hadden verteld: De Russen zijn gegijzeld door Poetin, sancties tegen Russische bedrijven en personen moeten worden opgeheven en in de gevangenis in Rusland is de behandeling top.

Door de voortdurende strijd voor het opheffen van sancties, de garantie voor een hoge opkomst voor pseudoverkiezingen en het bagatelliseren van de schrijnende omstandigheden in het Russische gevangeniswezen lijkt een invloed van de FSB, de Russische geheime dienst, op het nalatenschap van Aleksej Navalny niet eens zo absurd. Feit is dat toen de organisatie verboden werd vooraanstaande leden ondanks huisarrest, uitreisverbod en andere beperkingen probleemloos het vliegtuig naar het Westen konden pakken. Eenvoudige fondsmedewerkers in de provincie werden zonder pardon achter tralies gestopt waar ze nog steeds zitten. 

Leonid Volkov 

Maar ook als het AFC ondanks duistere voortekens toch geen project van de FSB blijkt te zijn, vallen vooraanstaande medewerkers niet bepaald op door een eerlijke en corruptievrije levenswandel. Oprichter en voormalig voorzitter van het internationale fonds is Leonid Volkov. De Russische emigrant werkt verder nergens, maar bewoont met zijn gezin wel een villa ter waarde van 1 miljoen euro in een voorstad van Vilnius. Daarnaast heeft hij een appartement in het centrum van dezelfde stad. Hoe hij die woningen financiert is onduidelijk. 

Wel duidelijk is dat hij zich inzette voor door de EU gesanctioneerde Russische zakenmensen van het bankenimperium Alfa Group. Hij vroeg Josep Borrell, destijds vicepresident van de Europese Commissie, persoonlijk om zijn landgenoten van de sanctielijst te halen. Leonid Volkov nam daarna als voorzitter ‘een kleine pauze’, maar de bankrekening voor donaties blijft op zijn naam staan. Om zoveel mogelijk geld voor het ACF in te zamelen, bedacht Volkov verschillende ‘sponsorlevels’ afhankelijk van de geschonken bedragen. Gulle gevers van het hoogste level – vanaf 500 dollar – kregen in oktober 2023 de unieke kans met hem te gaan eten na afloop van een bijeenkomst in New York. Het diner was dan wel voor eigen rekening. 

De bebaarde activist weet zichzelf ook steeds opnieuw in de kijker te spelen. In maart 2024 deed hij de Russische oppositiewereld opschrikken met een wild verhaal. Hij zou voor zijn huis in de buitenwijk van Vilnius in elkaar zijn geslagen door onbekenden met een hamer. ‘Ze wilden een biefstuk van me maken,’ klaagde hij. 

Volkov leek er met een paar schrammen, een blauw oog en een gebroken arm goedkoop vanaf te zijn gekomen. Zijn arm was bij verschillende gelegenheden zelfs eerst links en dan weer rechts verbonden. Uiteindelijk werd er een maandenlang onderzoek door het fonds opgestart. Ook de politie in Litouwen en het naburige Polen werden voor het ACF-karretje gespannen. De daders van de aanslag op Volkov zouden ingehuurde Poolse hooligans zijn geweest. Eerst zou het Kremlin achter de afgrijselijk wandaad tegen de vrije Russische oppositie hebben gezeten, maar gelukkig bleek dat uiteindelijk toch niet het geval. 

Volkov noemde Leonid Nevzlin als organisator van de aanslag. Nevzlin is een bondgenoot en zakenpartner van de oligarch Michail Chodorkovski die bij Poetin in ongenade viel en daarom afstand moest doen van oliegigant Yukos en in een strafkamp belandde. De vermeende organisator van de aanslag op Volkov kon destijds de dans ontspringen en naar Israël uitwijken, maar werd bij verstek veroordeeld. De Israëlisch-Russische zakenman ondersteunt met zijn geld onder meer onafhankelijke Russischtalige media én het fonds voor corruptiebestrijding. 

De beschuldiging tegen Leonid Nevzlin is kennelijk bedoeld als wraakactie en naar alle waarschijnlijkheid volledig uit de lucht gegrepen, als er al een aanval was. Het fonds gebruikt zijn platformen op YouTube en in sociale media sinds de dood van de oprichter voornamelijk voor een zeer kinderachtige afrekening met politieke concurrenten. Michail Chodorkovski en Leonid Nevzlin behoren tot de voornaamste. 

Bolsjewistische tijger

Een cv die eveneens weinig raakvlakken lijkt te hebben met die van een recht-door-zee-bestrijder van corruptie is die van Maria Pevchich. Zij volgde Volkov op als voorzitter van het ACF toen hij een ‘kleine pauze nam’. Wie haar ziet, kan de vrouw met het opgestoken kapsel, de hooghartige blik en de rode lippen gemakkelijk voorstellen als een onvermurwbare bolsjewistische tijger die in de puinhopen van de revolutie op zoek is naar overlevende bourgeois om ze een kogel door de kop te jagen. Maar schijn bedriegt. De tijden zijn veranderd. 

Pevchich komt ogenschijnlijk van zeer goeden huize. Ze studeerde politieke wetenschappen aan de London School of Economics. De jaarlijkse kosten voor de studie bedragen omgerekend 33.000 euro. Hoe werden die betaald? Een redelijke vraag voor een emigrante die pas in 2019 de Britse nationaliteit kreeg en zich als onderzoeksjournalist heeft gewijd aan de strijd tegen konkelarijen van overheid en bedrijfsleven. 

Het geld kwam kennelijk van papa Konstantin Pevchich, die al decennialang in het zuiden van Rusland op grote schaal handelt in onroerend goed. Zijn dochter stond tijdens haar studie in Engeland zelfs ingeschreven als medewerker van zijn bedrijf ‘Kulinar’. De zakenman kocht in dienst van ‘een corporatie van onafhankelijke vakbonden’ onroerend goed op dat voorheen eigendom was van staatsvakbonden. Een erfenis uit de Sovjettijd waar hij dankzij de alomvattende corruptie veel geld mee wist te verdienen. Bijna alle verworven bezittingen zouden later persoonlijk eigendom van de familie zijn geworden. 

Volgens informatie in Russische staatsmedia – die ook een feitencheck vanuit het buitenland verdroegen – baseert het kapitaal van de vader van de huidige voorzitster van het ACF op louche praktijken. Huurders werden zonder compensatie verdreven uit verwaarloosde flatjes die door Pevchich senior in luxe appartementen werden omgetoverd. Ook grotere projecten werden aangepakt. In 2012 privatiseerde hij een voormalig attractiepark van de staat in de stad Gelendzjik, een kuuroord waar Poetin overigens een paleis liet bouwen dat door Aleksej Navalny in een van zijn grootste onderzoeken werd blootgelegd. 

Ook de vader van medewerkster Maria Pevchich zou in dat opzicht de moeite van een onderzoek waard zijn geweest. Staatsmedia waren hem echter voor en maakten openbaar dat de zakenman het park liet sluiten om er voor grof geld gebouwen aan privéondernemers te verhuren. Geld dat kennelijk voor de studie én het zeer luxueuze leventje van zijn dochter in het mistige Albion werd gebruikt. 

Maria Pevchich woont al jarenlang in het elitecomplex The Circle tegenover de Tower Bridge in Londen. Het probleem van die elitaire woonstee en het niet geheel frisse geld van haar vader is de aangetaste geloofwaardigheid van het ACF. Ze uitte terecht kritiek op de stiefdochter van Ruslands minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov. Die bewoont namelijk net als zij een luxeappartement in de volgens Lavrov verderfelijke Engelse hoofdstad. Maar dat het uitgerekend Maria Pevchich is die de kritiek uitsprak, is natuurlijk een schot voor open doel voor de Russische propaganda.  

In Oekraïne zijn er maar weinig fans van de voorzitster van het ACF. Myrotvorets (vredesstichter) is een onafhankelijke organisatie die gegevens verzamelt over personen die oorlogsmisdaden begingen of op andere wijze een bedreiging vormen voor de soevereiniteit van het door het Russische leger geteisterde land. De site nam de in Groot-Brittannië wonende Russin medio januari met al haar contactgegevens en een foto op. Hoewel het om een privé-initiatief gaat, neemt de Oekraïense justitie steeds weer gegevens over die leiden tot sancties die soms ook door het Westen werden overgenomen. 

'Natuurlijk heb ik politieke ambities. Als ik de mogelijkheid krijg, zal ik zeker trachten leider van Rusland te worden!'

Reden voor de opname van Maria Pevchich in het overzicht dat voornamelijk bestaat uit Russische militairen, pro-Kremlin-oligarchen, Z-propagandisten en Oekraïense collaborateurs was een uitspraak van haar in een interview op 30 december 2024. Ze stelde daarin voor om de sancties tegen Rusland op te heffen in ruil voor de vrijlating van Russische politieke gevangenen. In een eerste reactie zei Pevchich dat Myrotvorets waarschijnlijk geld had gekregen van Leonid Nevzlin om haar – uiteraard geheel ten onrechte – op te nemen in het overzicht van vijanden van Oekraïne.

Wodkaatje

Ook Navalnaya zelf biedt rijkelijk aanleiding voor kritiek. Net als haar overleden echtgenoot is ze gecharmeerd van de Groot-Russische gedachte. Onafhankelijkheid van allerlei ‘onbeduidende volkjes’ zijn niet aan haar besteed. In ieder geval sprak ze zich nooit uit voor steun aan Oekraïne of demonstranten tegen de autoritaire regimes in Belarus en Georgië. 

Tijdens de vlucht na de revalidatie van haar man in Duitsland laat ze zich filmen terwijl ze zegt: ‘Jongetje, breng ons een wodkaatje. We vliegen naar huis...’ Ze refereerde daarmee aan de chauvinistische Russische bioscoophit Brat 2 (Broer 2). Navalnaya citeert een actrice die met de hoofdrolspeler terugkeert naar het vaderland na criminele avonturen in de Verenigde Staten waar Oekraïense en Amerikaanse maffiosi het onderspit moesten delven tegen het eensgezinde Russische paar. 

Een kort moment dat veel zegt over het ware karakter van Joelia Navalnaya. Want het feit dat haar man stierf in een strafkamp waar hij verbleef door toedoen van het misdadige regime van Vladimir Poetin, maakt van haar nog lang geen democraat en vrijheidsstrijder. De zelfbenoemde opvolging van haar echtgenoot laat zien dat het fonds voor corruptiebestrijding een autoritaire aangelegenheid is. In een recent interview antwoordt Navalnaya dan ook zeer resoluut op de vraag of ze president van Rusland wil worden. ‘Natuurlijk heb ik politieke ambities. Als ik de mogelijkheid krijg, zal ik zeker trachten leider van Rusland te worden!’ 

Momenteel fungeren Joelia Navalnaya en het ACF vooral als een bliksemafleider voor het Kremlin die de mediaruimte vult met niet ter zake doende onzin als bedachte aanvallen op medewerkers, moddergevechten met andere halfhartige oppositieleiders en bagatellisering van oorlogsmisdaden. Zodra zich baanbrekende veranderingen voordoen rond de frontsituatie, zoals de verovering van Russische grondgebied door Oekraïne of het Russische leger net een enorme moordpartij in Cherson, Charkiv of Kiev achter de rug heeft, duikt het fonds op met het een of ander breed uitgemeten ‘schandaal’. Een belangrijk thema dat steeds weer voorzichtig wordt geplugd, is ook het afwenden van reparatiebetalingen aan Oekraïne na het einde van de oorlog die volgens het ACF alleen door Poetin wordt gevoerd. Zodra de Russische alleenheerser berecht is, heeft de nieuwe regering van Rusland – lees: Joelia Navalnaya en haar strijdmakkers-  immers niets meer te maken met de vernietiging van het buurland.

Monument

Bovendien leunt Navalnaya – ondanks een laag van glamour en hippe attributen – nog volop op de erfenis van het voormalige Sovjetrijk. Poesjkin, Peter de Grote, Lenin en andere historisch belangwekkende figuren werden er in marmer, steen en brons vereeuwigd. Zelfs voor machthebber Vladimir Poetin worden al voorzichtig de eerste standbeelden neergezet. En daarom moet kennelijk ook haar echtgenoot postuum op een voetstuk worden gehesen. Het fonds voor corruptiebestrijding startte eind 2024 een speciaal project. Navalnaya verklaart: ‘Vandaag is voor mij een heel belangrijke dag, want we beginnen ons werk voor het ontwerpen van een grafmonument... Onze situatie is extra bijzonder. Daarom zou het geweldig zijn als we dat samen met jullie kunnen doen. Aleksej hield zelf ook altijd van leuke wedstrijdjes en quizzen, het tekenen van affiches en het maken van filmpjes. Daarom bedachten we dat het supertof zou zijn een wedstrijd te maken voor de beste schets van een grafsteen voor Aleksej.’

Iedereen mocht een eigen ontwerp insturen van een monument voor het te vroeg gestorven boegbeeld van de Russische oppositie. Op een speciaal voor het project ingerichte website luidt de boodschap: ‘Het monument zal een symbool van hoop en kracht worden voor iedereen die droomt van een vrij Rusland. Laten we het samen maken!’ Een technische handleiding moet de enthousiaste schetsers helpen het getekende bouwsel aan de beperkingen van de realiteit aan te passen. ‘Afmetingen basis: niet meer dan 1000 mm. Grondsoort: kleiachtig. Hoogte van het monument: niet meer dan 2000 mm.’ 

Tot 31 januari konden de ontwerpen per e-mail worden opgestuurd, waarbij iedereen een poging mocht wagen. Minderjarigen moesten volgens de gebruikersvoorwaarden van de site wel toestemming van hun ouders of voogd krijgen. Te oordelen naar de inzendingen op de site gingen vele opvoeders akkoord. 

Midden januari waren er naast een raket met het gezicht van Navalny te zien: een eendje met een gebalde vuist (Navalny zwaait op de achtergrond); een geboeide Navalny die door kraaien wordt gepikt; Navalny als milieubewuste boomplanter; Navalny die tussen twee deuren staat. Uit de inzendingen heeft de familie de drie beste gekozen. Op een van de uitverkoren schetsen mocht daarna op geheel democratische wijze online een stem worden uitgebracht. De gelukkige winnaar is op 16 februari bekend gemaakt. De belangrijkste boodschap werd ook hier niet vergeten: ‘Alleen samen kunnen we Aleksej Navalny’s zaak voortzetten en tegen het regime vechten – help ons daarbij door op wat voor manier dan ook te doneren: donate.fbk.info.’