Marilyn Manson: schizofrene shockrocker blijft iedereen op het verkeerde been zetten

We kunnen het verhaal beginnen met het cliché van de rebelse jongen die opgroeit in een strikt gelovig gezin op het Amerikaanse platteland, maar de werkelijkheid ligt iets anders. Brian Hugh Warner komt op 5 januari 1969 ter wereld in Canton, een middelgrote gemeente in Ohio. Vader Hugh is katholiek, moeder Barbara protestant. Geen van beiden is erg kerks. Ze luisteren naar Elvis en Alice Cooper. Toch sturen Barbara en Hugh hun zoon naar de streng christelijke Heritage School. ‘Daar werd het zaadje geplant voor wie ik nu ben,’ schrijft Marilyn Manson in zijn autobiografie Long Hard Road Out of Hell uit 1998. Terwijl de leraren de jonge Brian vermoeien met strikte gedragsregels en dagelijkse bijbellessen leert hij via een schoolvriend Judas Priest kennen. 

In de vierde klas mag uitgerekend Brian de rol van Jezus vertolken in het schooltoneelstuk. In de slotscène, de kruisiging, verschijnt hij enkel in een lendendoek op het podium. Backstage rukken enkele oudere kinderen het doek van zijn lijf en jagen Brian naakt door de school. ‘Het is de klassieke pre-teen-nachtmerrie: naakt door de gang rennen voor de meisjes die je leuk vindt en de jongens die jou haten,’ schrijft Manson. ‘De angst om mezelf bloot te geven op het podium heb ik overwonnen, maar de wrok tegen Jezus ben ik nooit te boven gekomen.’

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Hoewel Brian thuis meer vrijheid heeft, is de situatie verre van stabiel. Terwijl hij in zijn kamer vol Kiss-posters Nietzsche en HP Lovecraft verslindt, hoort hij de luidruchtige ruzies. Zijn vader draagt een ‘rugzakje’ uit zijn Vietnam-verleden, waar zijn squadron Agent Orange heeft uitgestrooid.

Münchhausen by proxy 

Op het eerste gezicht lijkt Barbara een zorgzame moeder. Zij is degene die Brian naar het ziekenhuis brengt wanneer hij weer eens een luchtinfectie heeft. Jaren later zal blijken dat deze zorg niet voortkomt ui moederliefde, maar Münchhausen by proxy. Toch omschrijft Manson zichzelf als een moederskind, ‘enorm verwend en nog ondankbaar ook’.

Er zijn zeldzame uitstapjes met zijn vader, voornamelijk motorritjes naar de lokale mijn waar Brian leert schieten met een geweer dat zijn vader aan een dode Vietcong-soldaat heeft ontfutseld. In de autobiografie somt hij op wat hij van zijn vader heeft: ‘Een kort lontje, koppige ambitie die alleen kan gestopt kan worden door kogels of uitsmijters, een bot gevoel voor humor, een honger naar tieten en een onregelmatige hartslag.’ 

Dan is er opa Jack Warner die in zijn muffe kelder behalve modeltreintjes ook een imposante verzameling pornofilms en seksspeeltjes heeft opgeslagen. Op een gegeven moment betrappen Brian en zijn neefje de opa terwijl hij zich, broek op de enkels, aftrekt. Zijn ouders lijken niet verrast door de onthulling. Brians moeder heeft al eens het verhaal verteld over die keer dat opa, als trucker, in een ongeluk is beland. ‘Toen de doktoren hem uitkleedden, had hij onder zijn kleding vrouwenondergoed aan.’

Maar Hugh en Barbara hebben Brian niet alleen geaccepteerd om wie hij is, ze zijn fan van het eerste uur. Zodra Brian zijn ‘karakter’ heeft ontwikkeld, spreekt zijn moeder hem aan met ‘Marilyn Manson’. Bij de eerste optredens verschijnt vader Hugh geregeld verkleed als priester. 

Wanneer Brian het huis verlaat om in Florida journalistiek te studeren, is zijn moeder kapot van verdriet. Zijn vader is dan al vaak ‘op pad’. Barbara blijft achter met haar lievelingshuisdier, een ratje dat ze Marilyn heeft genoemd.

In Florida spreidt Marilyn Manson zijn vleugels. Tijdens de colleges maakt de duivelskunstenaar driftig potloodtekeningen en op zijn kamertje schrijft hij zijn duistere poëzie. In zijn favoriete club, de Reunion Room, komt hij eind 1989 Scott Putesky tegen. Het klikt meteen met de gitarist uit New Jersey. Putesky wil een band beginnen. Alhoewel Manson nauwelijks een triangel kan bespelen, ziet Putesky wel potentieel in zijn ijzersterke poëzie. 

'Door van mislukkelingen mijn succes te maken, ben ik geworden wat ik ooit vreesde'

Voeg daarbij de bevriende bassist Brian Tutunick en Marilyn Manson & The Spooky Kids is geboren. In navolging van Manson vernoemen de andere bandleden zichzelf ook naar een sekssymbool en een seriemoordenaar. Putesky neemt de naam Daisy Berkowitz aan, Tutunick gaat voor Olivia Newton Bundy.

Laat de promotie maar aan Manson over. Onder de naam Brian Warner heeft de journalistiek student zichzelf naar binnen gebluft bij 25th Parallel, een populaire entertainmentblad. Behalve interviews met sterren als Debbie Harry en de Red Hot Chili Peppers schrijft Warner ook artikelen over gewaagde onderwerpen als de sm-kelder van Misstress Barbara en ‘baanbrekende rockbands’ als Marilyn Manson & The Spooky Kids...  

Johnny Depp

In 1990 houdt Manson een vriendschap over aan zijn interview met de veelbelovende Hollywood-acteur Johnny Depp. Eind 1999 zuipen de twee vrijbuiters zichzelf in Zuid-Frankrijk klem aan absint, in afwachting van de apocalyps door ‘Y2K’. Het einde van de wereld blijft uit, maar hun vriendschap duurt voort. Manson dient als inspiratie voor Willy Wonka in Charlie and the Chocolate Factory (2005) en is zelfs de peetvader van Depps dochter Lily-Rose.

Nog belangrijker is Warners ontmoeting met Nine Inch Nails-voorman Trent Reznor. Al omschrijft Manson die relatie treffend met de sm-kelder van Mistress Barbara, ‘met onvoorzienbare pieken van genot en pijn’. Het verhaal gaat dat Reznor tijdens een saaie tourbusrit de demotape van The Spooky Kids opzet, waarna de NIN-bandleden elkaar spontaan met een blik van ‘shit, dit is goed!’ aankijken. Kort daarna mag de band, onder de verkorte naam Marilyn Manson, hun eerste album opnemen voor Reznors Nothing Records.

Alhoewel Portrait of an American Family (1994) niet meteen aanslaat, bouwt Marilyn Manson, als openingsact van NIN, wel gelijk een bepaalde reputatie op. Anton LaVey is zo onder de indruk dat de leider van de Satanskerk de zanger gelijk benoemd tot ‘reverend’ (eerwaarde). Al in 1994 weigert een concertzaal in Utah Marilyn Manson als openingsact voor Reznors band. Het is veelzeggend dat ze kennelijk niet op de hoogte zijn van Nine Inch Nails’ gebruikelijke repertoire. 

De succesvolle Eurythmics-cover Sweet Dreams op de EP Smells Like Children en het album Antichrist Superstar (1996) betekenen de definitieve doorbraak. Wereldwijd zien fans Manson als de rebel die de gevestigde orde uitdaagt. Anderen beschouwen hem als het vleesgeworden kwaad dat jongeren aanzet tot verderfelijk gedrag. Overal waar de band optreedt, zijn er protesten tegen de ‘duivelaanbidders’.

Ondertussen heeft Putesky al de benen genomen wegens ‘creatieve meningsverschillen’. Er zullen nog vele wisselingen volgen. Ook Trent Reznor houdt het na het tweede album voor gezien als producent. Maar de ‘Antichrist Superstar’ is al geboren. Er bestaat geen wezenlijk verschil meer tussen Marilyn Manson, de voorman en Marilyn Manson, de band. Uitgerekend hits als The Beautiful People die de afkeer van kapitalisme en de consumptiemaatschappij verwoorden, maken van Manson een commercieel succes. Hij is de antichrist en de superstar. Zoals Manson het zegt: ‘Door van mislukkingen mijn succes te maken, ben ik geworden wat ik ooit vreesde.’

In maart 1999 trekt de film The Matrix volle zalen. De soundtrack maakt Rock is Dead tot een hit. Mansons album Mechanical Animals sluit perfect aan bij het thema van de film, waarin individuen het in een gesimuleerde werkelijkheid opnemen tegen ‘het systeem’. Mansons snoeiharde glamrock in een David Bowie-outfit is net zo emblematisch voor 1999 als Neo die in slow-motion de FBI-lobby overhoop knalt.

Columbine

Dus wanneer twee tieners in lange regenjassen op 20 april 1999 een bloedbad aanrichten op de Columbine High School, ontstaat al snel het hardnekkige gerucht dat de daders fanatieke Manson-fans zijn. In werkelijkheid hebben Eric Harris en Dylan Klebold geen enkele cd van de shockrocker in hun omvangrijke platencollectie. In hun verwarde dagboeken schrijven de schutters over Rammstein en andere bands, maar reppen met geen woord over Marilyn Manson.

Brian Warner leest wel vaker onzin over zichzelf. Dat hij die jongen in de Wonder Years is. Dat hij puppy’s heeft doodgeknuppeld. Of dat hij twee ribben heeft laten verwijderen zodat hij zichzelf kan pijpen. Maar dit is anders. Nadat hij zich uit respect voor de slachtoffers, en angst voor represailles, een tijdje gedeisd heeft gehouden, voelt Manson zich toch genoopt om te reageren op de beschuldigingen. Hij doet dat ook in Michael Moores prijswinnende documentaire Bowling for Columbine (2002). Op de vraag wat hij tegen de jongeren van Columbine zou willen zeggen, antwoordt hij meesterlijk: ‘Ik zou niks tegen ze zeggen. Ik zou luisteren naar wat ze te zeggen hebben, tot nu toe heeft niemand dat nog gedaan.’

Na Columbine krijgt hij nog tientallen schietpartijen in zijn plateaulaarzen geschoven. In Frankrijk zou hij jongeren hebben aangezet tot grafschennis. In Italië zou hij drie meisjes hebben aangezet om een 61-jarige non af te slachten. In Schotland zou een 14-jarige, psychotische jongen door een schilderij van Manson geïnspireerd zijn geraakt om zijn vriendin te vermoorden. Ook krijgt Manson de schuld van het dodelijke auto-ongeluk van Keanu Reeves’ ex-vriendin Jennifer Syme die in 2001 omkomt nadat ze een huisfeest bij Marilyn Manson heeft bijgewoond.

De meest absurde verdenking volgt na een concert in Rome, in 2000. De carabinieri houden Manson aan omdat hij op het podium, verkleed als kardinaal, zijn teelballen zou hebben afgesneden en in het publiek gegooid. Wanneer blijkt dat alles er nog aan zit, mag hij weer gaan.  

Marilyn Manson is een monster van zijn eigen creatie. De controverses die zijn succes voeden, werken soms tegen hem. Feit en fictie zijn moeilijk te onderscheiden in de schijnwereld die Marilyn Manson, naar eigen zeggen, heeft gecreëerd. Bestaat de beruchte ‘groupie-homevideo’ wel die zo schokkend is dat hij nooit naar buiten mag komen? Ook bij sommige passages in The Long Road kunnen we vraagtekens plaatsen. Bijvoorbeeld bij het vreselijke fragment waarbij Manson, uit woede over haar vermeende overspel, een parfumfles tegen het hoofd van zijn moeder kapotgooit. ‘Hierna sloeg en bespuugde ik haar. Ik probeerde haar te wurgen. Ze vocht niet terug. Ze huilde alleen maar, en ik heb nooit medelijden met haar gehad.’ Bij de promotie van het boek, onder andere in gesprek met ‘shockjock’ Howard Stern, herhaalt Manson dit verhaal nonchalant. 

Maar uit een interview van een jeugdvriend van Manson, die bij het incident aanwezig zou zijn geweest, blijkt dat we alles met een flinke korrel zout moeten nemen. Volgens hem heeft Manson inderdaad boos een parfumflesje door de kamer geslingerd, en daarbij zijn moeder per ongeluk geraakt. De rest zou Manson er achteraf bij gefantaseerd hebben. 

In Rome houden carabinieri Manson aan omdat hij op het podium, verkleed als kardinaal, zijn teelballen zou hebben afgesneden en in het publiek gegooid'

Groot geschapen

Met de roem komt ook Mansons liefdesleven in de schijnwerpers te staan. Dat die niet bestaat uit twee keer missionarishouding in de week, is duidelijk. Zoals de altijd bescheiden Manson het zelf omschrijft: ‘Ik ben iemand waarvan ik niet zou willen dat mijn dochter hem zou neuken, maar ik ben ook iemand die, als ik die dochter zou zijn, meer zou willen neuken dan wie ook.’ 

Volgens pornoster Jenna Jameson, die eind jaren negentig het bed deelt met Manson, is de zanger ‘verrassend groot geschapen’, maar nadat hij zijn heimelijke fantasieën deelt over het verbranden van zijn lovers, vindt ze het welletjes. 

Actrice Rose McGowan houdt het van 1999 tot 2001 vol, maar breekt de verloving af wegens ‘verschillende leefstijlen’. De hardrockballad Coma White is Mansons manier om ‘sorry’ te zeggen voor het lege bestaan dat hij haar heeft bezorgd. Vervolgens stapt Manson in 2004 wel in het huwelijksbootje met de burleske-danseres Dita Von Teese die de inspiratie is voor het album The Golden Age of Grotesque. Maar zijn overspel zorgt in 2007 voor een echtscheiding. Het nummer Heart-Shaped Glasses is een ode aan zijn jongere minnares, actrice Evan Rachel Wood met wie hij in de muziekvideo echt van bil gaat. Na een moeizame knipperlichtrelatie en weer een afgebroken verloving stort Manson zich op een destructief pad met cocaïne en zelfmutilatie. Nadat hij bij zinnen is gekomen, blijft Manson vrijgezel totdat hij in 2020, midden in de covidpandemie, in zeer besloten kring trouwt met de dan 35-jarige fotografe Lindsay Usich.  

Ook wanneer zijn moeder Barbara op 13 mei 2014 overlijdt na een lange strijd met dementie, mijdt Manson de spotlights. Op Instagram meldt hij het verlies van ‘de persoon die het meest in me geloofde’ en spreekt hij de bijna religieuze wens uit haar ‘ooit weer te zien’. Na de begrafenis rookt Manson, die normaal nooit blowt, marihuana met zijn vader terwijl ze Apocalypse Now kijken. Tijdens de film deelt Hugh Warner oorlogsverhalen die Manson nooit eerder heeft gehoord. Dit leidt tot het nummer Killing Strangers over soldaten met PTSD: ‘We’re killing strangers, so we don’t kill the ones that we love.’

Net wanneer hij de banden met zijn 72-jarige vader weer heeft aangehaald, overlijdt Hugh Warner op 7 juli 2017. ‘Hij zal altijd de beste vader in de wereld zijn,’ schrijft Manson op. ‘Op een manier geloof ik dat hij nu ergens met mijn moeder is. Ik zal mijn belofte houden en je nooit teleurstellen.’  

Het is weer zo’n contrast: het wereldicoon van rebellerende jongeren is verknocht aan zijn ouders, met al hun tekortkomingen.

Hoewel het aan zijn vader opgedragen album Heaven Upside Down redelijk verkoopt, gaat het hierna vooral bergafwaarts met Manson. Het incident tijdens het concert op 30 september 2017 in New York is bijna symbolisch... Tijdens Sweet Dreams valt een loodzwaar decorstuk bestaande uit twee neppistolen om, boven op de zanger. Uiteindelijk moeten chirurgen met een metalen plaat en tien schroeven zijn gebroken kuitbeen weer aan elkaar zetten. Er kan gelijk een streep door zijn Amerikaanse tour, in Europa verschijnt hij in een aangepaste rolstoel op het podium. Een maand later zet Manson zijn trouwe bassist Twiggy Ramirez uit de band nadat deze is beschuldigd van verkrachting. 

Ex Evan Rachel Wood doet uit de doeken over hoe Manson haar in haar slaap heeft verkracht en op een zeker moment tot een abortus heeft gedwongen

Ondertussen neemt het gewicht van de zanger zienderogen toe. Tegen de tijd van zijn vermakelijke bijrol in The New Pope (2020) lijkt Manson meer op een goth-versie van Bassie dan de superster van weleer. Hij heeft dan andere dingen aan zijn hoofd dan een gebalanceerd dieet... 

Zieke rituelen

In 2018 heeft Mansons ex-vriendin Evan Rachel Wood in het Amerikaanse Congres gepraat over de ‘geestelijke, lichamelijke en seksuele mishandeling’ die ze heeft ondergaan. De actrice maakt zich sterk voor landelijke wetgeving om slachtoffers van huiselijk geweld beter te beschermen. Ze zegt er niet bij welke ex-partner haar ‘post-traumatische stress’ heeft bezorgd met zijn ‘zieke rituelen’, maar er verschijnt al snel een geschminkte verdachte in beeld... Pas in februari 2021 onthult Wood dat Manson inderdaad haar misbruiker is. Een maand later doet ze in haar HBO-docu Phoenix Rising meer details uit de doeken. Bijvoorbeeld over hoe Manson haar in haar slaap heeft verkracht en op een zeker moment tot een abortus heeft gedwongen.  

Manson ontkent de aantijgingen stellig. ‘Uiteraard hebben mijn kunst en leefstijl controverse opgeroepen, maar deze recente beweringen zijn een vreselijke verdraaiing van de werkelijkheid,’ schrijft hij op Instagram. ‘Mijn intieme relaties zijn altijd consensueel geweest met gelijkgestemde partners.’

In een reactie geven Dita Von Teese en Rose McGowan wat tegengas door te zeggen dat ze zich ‘niet herkennen in het geschetste beeld’ van Manson. Maar platenlabel Loma Vista zet Manson ‘met onmiddellijke ingang’ aan de kant en hij raakt verschillende tv-rolletjes kwijt. ‘Frenemies’ als Trent Reznor benadrukken nog maar eens dat ze Manson altijd al een lul gevonden hebben. 

De deksel is van de beerput. Op sociale media delen verschillende vrouwen uit de muziekwereld hun ervaringen. Zangeres Phoebe Bridgers (30) tweet dat Manson haar als tiener bij een rondleiding door zijn huis grappend de ‘rape room’ heeft laten zien. De zangeres van de Engelse rockband Wolf Alice zegt dat Manson haar tijdens een concert ‘onder de rok heeft gefilmd met een GoPro’. Vier andere vrouwen spannen zelfs een rechtszaak aan wegens seksueel misbruik, waaronder Game of Thrones-actrice Esmé Bianco die in 2011 kortstondig samengewoond heeft met Manson en hem omschrijft als een ‘monster’ die haar ‘als een gevangene heeft behandeld’. Mansons advocaat noemt die claim ‘aantoonbaar vals’ en zegt dat Bianco pas in 2021 aangifte heeft gedaan, nadat ze eerst heeft geprobeerd de beschuldigde te ‘chanteren’.  

Manson spant zelf een rechtszaak aan wegens smaad. Volgens hem heeft Wood met Phoenix Rising vrouwen waarmee hij samen heeft gewerkt ‘onder druk gezet om valse aangiftes van mishandeling te doen’. Uiteindelijk moet Manson deze zaak laten varen en de gemaakte gerechtskosten van ruim 300.000 dollar ophoesten. 

Maar uiteindelijk trekt Manson aan het langste eind. Op 25 januari van dit jaar maakt de aanklager in Los Angeles bekend dat hij Manson niet zal vervolgen. Na een ‘uitgebreid onderzoek van vier jaar’ is er onvoldoende boven tafel gekomen om seksueel geweld te bewijzen, de aanklacht voor vermeend huiselijk geweld is verjaard. 

Kaarsjes

De langere verjaringstermijn uit de Phoenix Act, die mede door Woods bijdrage tot stand is gekomen, geldt namelijk niet voor oudere zaken. Terwijl de beslissing een storm van kritiek losmaakt, plaatst Mansons echtgenote Lindsay Usich trots foto’s van de zanger omringd door kaarsjes, met het bijschrift: ‘Er is licht in de duisternis.’

Het lijkt erop dat Manson inderdaad degene is die als een feniks uit de as is herrezen. De zanger heeft zijn overtollige kilo’s afgeschud en meldt trots dat hij al vier jaar ‘nuchter’ is. Ook niet onbelangrijk: Marilyn Manson heeft een nieuwe platenmaatschappij gevonden in Nuclear Blast, hetzelfde label dat onder andere Floor Jansens Nightwish vertegenwoordigt. Afgelopen november, midden in de mediastorm van de aantijgingen, levert dat One Assassination Under God – Chapter 1 op. Het twaalfde album, met Mansons eigen artwork op de cover, is een commercieel succes en oogst lovende kritieken. Met de toevoeging ‘Chapter 1’ in de titel is er natuurlijk de mogelijkheid op een nieuwe drieluik. Het lijkt alsof de oude Marilyn Manson van eind jaren negentig terug is, met voor het eerst een vrouwelijk bandlid in de gelederen (gitarist Reba Meyers). 

Alhoewel de zalen op de tourkalender nu wat kleiner zijn dan destijds, is de ruwe energie er niet minder om. In de single Raise the Red Flag rekent Manson ondubbelzinnig af met iedereen die hij als afvallige ziet met lyrics als ‘It’s time to beat up the bullies and wash the bullseye off my back’.

Zelfs mensen wiens trommelvliezen niet zijn afgesteld op Marilyn Manson kunnen met een gerust hart het slotnummer Sacrifice of the Mass opzetten. Met vrij vertaalde teksten als ‘Ik kan mijn moeders stem horen, tijd voor mij om afscheid te nemen’ en ‘Leg je hoofd op mijn hart, voel je me vervagen?’ voelt het niet als een Marilyn Manson-nummer. Het is eerder een goed gepende afscheidsbrief van Brian Warner.