Wheelie: Isis Cabolet verfilmde het verhaal van haar broer die op jonge leeftijd in een rolstoel belandde

De telefilm Wheelie start met een kostelijke scène. Skater Reza gaat in een tussenjaar op wereldreis en zijn moeder probeert hem een beetje voorbereid op pad te sturen. Door in een outdoorwinkel een goede rugzak voor hem te kopen. Ter plekke komen ze erachter dat Reza midden in het regenseizoen in Thailand arriveert. Dat wordt dus een duur waterbestendig exemplaar, want je weet maar nooit. Reza, die niet de indruk maakt dat hij langer dan vijf minuten in de planning van zijn trip gestopt heeft: ‘Mam, reizen is niet eng.’ 

Zijn overbezorgde moeder: ‘Wel wanneer iemand geen gevaren kent en gewoon maar doet waar hij zin in heeft.’ En tegen de verkoopster: ‘Mijn zoon leeft in het moment.’ 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Reza, de ogend rollend: ‘Mijn moeder leeft in angst.’ 

En daar vertrekt Reza naar Thailand voor een onbezorgd zuip-, dans- en chillfestijn. Precies zoals dat in 2016 gebeurde met Nandir Cabolet. Hij leefde ook in het moment, was totaal niet bezig met zijn toekomstige leven. Nandirs zus Isis Mihrimah Cabolet, toen al actief als actrice, herinnert het zich nog helder. ‘Mijn jongste broertje boekte op zijn 21ste een reis naar Thailand en kwam een paar weken later met een traumavlucht terug naar Nederland. Na een wilde uitgaansavond stapte hij ladderzat op een motor, vloog met 160 km per uur door een bocht en lanceerde zichzelf door de etalage van een souvenirwinkel. In plaats van een kitscherige koelkastmagneet van een Thais tempelcomplex nam hij het vooruitzicht van een leven lang in een rolstoel mee naar huis.’ 

Dat klinkt als het begin van een sombere film, maar dat is Wheelie absoluut niet geworden. ‘Eerlijk’ is een veel beter woord. Ja, Reza had beter moeten weten en nooit die sleutels van een scooter moeten accepteren toen hij al veel te veel gedronken had. Maar zijn ontspannen levensinstelling betekent ook dat hij zich, eenmaal in de rolstoel, niet als slachtoffer gaat gedragen. En de fysieke beperking die hem overkomt, zet juist de deur open naar het inzicht wat te gaan doen met zijn leven. Het maakt Wheelie naast een hippe, swingende en rauwe film ook een prachtig pleidooi voor inclusiviteit. Van in dit geval mensen met een fysieke beperking. 

Gouden Kalf

Nieuwe Revu heeft afgesproken met Isis Mihrimah Cabolet, haar broer Nandir en de hoofdrolspeler van Wheelie: Samuel Beau Reurekas. Locatie is restaurant Amsterdam, een ruime plek zonder al te veel drempels en lastige hoekjes voor Nandir om zich in vast te rijden. Althans, dat leek zo. Als ik arriveer, zit hij al een tijdje buiten in zijn elektrische rolstoel te wachten tot iemand van het personeel de sleutels gevonden heeft van het liftje dat hem het bordes op moet tillen. Die blijken niet te passen, waarna een collega laat zien dat het liftje gewoon met de hand bediend kan worden. Een perfecte illustratie hoe vier simpele treden een flinke barrière kunnen opwerpen, zelfs in horeca die verder rolstoelvriendelijk is.    

'Na een wilde uitgaansavond stapte hij ladderzat op een motor, vloog met 160 km per uur door een bocht en lanceerde zichzelf tot de etalage van een souvenirwinkel'

Zus Isis Cabolet mag gerust een van de grote talenten van de Nederlandse filmwereld genoemd worden. Actief als actrice sinds 2004 won ze vorig jaar een Gouden Kalf voor het scenario van Dit is geen kerstfilm. En na een aantal goed ontvangen korte films is Wheelie haar eerste proeve van bekwaamheid als regisseur van een lange speelfilm. En ook dat gaat haar goed af, want Wheelie heeft vaart, drama, humor én inhoud. Isis: ‘Ik wilde heel graag een verhaal vertellen over een gebeurtenis in een mensenleven die het einde van de wereld lijkt te zijn, maar dat toch niet is. Ik heb bij Nandir gezien hoe mijn vooroordelen over mensen met een beperking werden doorbroken. Iets dat ik nog niet terugzie in de maatschappij en de manier waarop wordt omgegaan met gehandicapten. Dat gebeurt vaak nog vanuit het slachtofferschap. Wat zijn de dingen die je niet meer kan en hoe ga je daarmee om? Ik wilde laten zien dat zo’n beperking niet het einde is.’ 

Ze begon een script te schrijven en vond producenten die het project wilden realiseren. Toen werd het tijd om ook haar broer in te lichten waar ze mee bezig was. Die zag zo’n film gelukkig wel zitten. Nandir: ‘Zeker, ik vond het goed om gewoon eens heel accuraat te vertellen wat er nou zo vervelend is aan een dwarslaesie hebben. Want iedereen zegt altijd: je kan niet lopen, en dat is ook echt wel vervelend, maar het is feitelijk het minste van de problemen die er allemaal bij komen kijken. Dat weten maar heel weinig mensen.’

Zoals plassen. ‘Iedereen met een dwarslaesie is vrijwel incontinent, dus ik ook. Als je dan een katheter indoet, moet je eerst dat ballonnetje opblazen. Ik blies die op toen die al in mijn urinebuis zat, en omdat ik niks voel, is het daar flink beschadigd geraakt. Lag ik vijf dagen in het ziekenhuis met een heel heftige blaasontsteking. Daardoor gaat het katheteriseren nu nog lastiger. Dus als ik daar iets meer discipline in had gehad en iets minder eigenwijs was geweest, dan had ik het nu wel makkelijker voor mezelf gemaakt.’  

Zo toont Wheelie eerlijk de frustraties en de alledaagse ongemakken van iemand die in de bloei van zijn leven tot een zittend bestaan is veroordeeld. Het is overigens niet een-op-een Nandirs verhaal, haast Isis te vertellen. Ook maakt ze flinke tijdssprongen om de vaart erin te houden en om melodrama te vermijden. Zoals wat Nandir allemaal moest doorstaan om thuis te komen. ‘Ik heb in Thailand zestig dagen in bed gelegen voordat ik überhaupt kon reizen, waarvan ruim een maand op de intensive care. Mijn longen waren ingeklapt en vervoer met een mobiel medisch team kostte gewoon te veel geld. Dus dan zeggen ze: blijf daar maar tot je longen weer goed zijn en kom dan terug.’

Hij bracht die tijd vooral door met dvd’s kijken. ‘Aan dat ziekenhuis heb ik niet heel slechte herinneringen. Wel had ik in een eerder ziekenhuis een heel heftige doorligplek op mijn rug opgelopen omdat ze me twee dagen op een plastic plank hadden laten liggen. Mijn hele onderrug was kapot. Als ik in Thailand had moeten blijven tot die genezen was, had ik dat wel echt slecht getrokken. Dat had minimaal een half jaar geduurd.’ En zo arriveerde hij hartje winter op Schiphol, klappertandend in een linnen hemdje, klaar om aan zijn nieuwe leven te beginnen.  

Lapzwans

In de film gaat dat niet zonder slag of stoot. Reza moet eerst revalideren, waarna hij woonruimte toegewezen krijgt. Het is de eerste keer dat hij op zichzelf woont, en met zijn handicap is dat nogal een confronterende ervaring. Even het licht uitdoen wanneer je al in bed ligt wordt een hele operatie. In een club zegt een bezoekster tegen hem: ‘Je moet echt TED-talks gaan doen, of is dit tijdelijk?’ Wanneer het meisje op wie hij verliefd is op bezoek komt, plast hij in zijn broek. Maar Reza blijkt weerbaarder dan hij zelf dacht. 

Isis kon voor veel van deze momenten uit het verhaal van haar broer putten. ‘Nandir moest noodgedwongen op zichzelf gaan wonen, simpelweg omdat hij het huis van onze ouders niet meer in kon. Bij de meeste jongeren gaat zoiets wat rustiger, nu was die overgang een grote klap. Ik kon daar als filmmaker ook humor uithalen, want de lapzwans die altijd lekker thuis had gewoond, moest ineens voor zichzelf zorgen. En dat doet Reza op de manier zoals de oude Nandir dat deed. Hij vindt tosti’s gewoon fucking lekker en zijn zooi opruimen boeit hem ook niet. Alleen doordat hij een meisje thuis krijgt, wil hij niet meer in zo’n zwijnenstal leven. En dat verschilde niet heel veel met de werkelijkheid, haha.’

Nandir grinnikt, de film heeft op dat gebied absoluut raakvlakken met zijn leven. ‘Zeker met mijn leven vóór het ongeluk. Het enige wat ik voornamelijk deed, was werken als afwasser, feesten en lekker chillen. Er was niet echt sprake een groot verantwoordelijkheidsgevoel.’ Isis valt hem bij. ‘Ik denk dat het iets is wat veel 21-jarigen hebben. Toen ik zo oud was, dacht ik ook dat een zak cassavekroepoek prima avondeten was. Heel veel jonge mensen moeten nog leren hoe je dat eigenlijk doet, een verantwoord leven leiden. Want natuurlijk is dat veel minder leuk. Maar ja, het is wel beter voor je.’ 

Ze kreeg uiteindelijk groen licht om Wheelie te maken als Telefilm, de bescheiden gebudgetteerde speelfilms, uitgezonden door de NPO. Isis: ‘Ik was een beetje in paniek, want wie moest dit in godsnaam gaan spelen? Ik heb uiteindelijk zelf de hele casting gedaan, want Telefilms worden voor best weinig geld gemaakt. Dus ik dacht: zo besparen we een heel departement. Toen ben ik eerst onder skaters gaan zoeken, want ik moest iemand hebben die fysiek die handicap kon vertolken, maar ook goed moest kunnen skaten. Dan blijven maar weinig mensen over.’ 

Op het Instagramaccount van acteur Samuel Beau Reurekas stond én dat hij skater was én dat hij op Toneelacademie Maastricht zat. Isis: ‘Daar had ik ook op gezeten. En Sam was twintig, de perfecte leeftijd. Want we hadden alle castingbureaus gebeld en kreeg alleen maar reacties als: deze 35-jarige acteur was vroeger skater.’ 

'De dynamiek van een scène verandert wanneer één persoon zit en de ander staat. Het is dan heel moeilijk om op voet van gelijkwaardigheid te komen'

Sam is inmiddels aangeschoven. Het lange haar van Reza is verdwenen, maar verder verschilt hij weinig van de coole levensgenieter uit Wheelie. Voor hem was de film zijn eerste grote filmoptreden. ‘Dit was echt wel anders dan alles wat ik hiervoor had gedaan, plus een heel ingewikkelde rol. Maar ik had eigenlijk geen twijfels of ik het wel kon, want de communicatie tussen mij en Isis was heel duidelijk. Ik wist altijd wat er van me verwacht werd en hoe ik het aan kon vliegen. Vergeet niet, Isis is zelf ook acteur en een heel goede, dus had ik ook gelijk een acteercoach op de set.’

Ter voorbereiding leende Sam een rolstoel van Nandir en liep mee in een revalidatiecentrum. ‘Daar hing best een fijne sfeer en de mensen waren echt heel aardig. Maar om bijvoorbeeld uit bed getakeld te moeten worden voor een scène was heel confronterend. Het besef dat voor alles een hoop handelingen gemoeid zijn.’ 

Ook ging de acteur alleen of met vrienden de stad in. ‘Dan merk je heel snel hoeveel wegen ongeschikt zijn voor een rolstoel. In Amsterdam zijn de straten bijvoorbeeld echt kut. Als de weg net niet recht is, dan moet je met één arm harder gaan duwen. En een heuvel op is helemaal zwaar.’

Gevraagd naar de meest uitdagende scènes komt Sam met een moment tussen Reza en Pomme, zijn beste vriendin, gespeeld door June Yanez. Ze zijn met wat vrienden naar een club gegaan en Reza gebruikt nog steeds drugs alsof er niets veranderd is. Dat leidt tot een confrontatie met Pomme, die wel met haar toekomst bezig is. De complexiteit van de scène lag niet zozeer in de locatie als wel in het camerastandpunt, legt Sam uit. ‘Waar we achter kwamen, was dat als je in een rolstoel zit, je je lager bevindt dan je tegenspeler. Om dan een gelijkwaardig gesprek te spelen is supermoeilijk. Je gaat heel snel overcompenseren en dan wordt het gewoon schreeuwen. Tijdens de auditie ging die scène probleemloos omdat we die gewoon staande deden. Maar zodra we gingen repeteren met de rolstoel veranderde de hele dynamiek.’ 

Op zulke momenten moest Isis echt als een regisseur en niet als een acteur denken. ‘Het was echt hoe de dynamiek van een scène verandert wanneer één persoon zit en de ander staat. Het is dan heel moeilijk om op voet van gelijkwaardigheid te komen. En ze zijn op dat moment ook allebei aan de drugs, dus er zaten nog meer lagen in. Uiteindelijk heb ik gewoon zoveel mogelijk takes gedraaid en is voor de scène stevig gemonteerd. Zo vonden we een goede vorm. Maar ook voor mij was dat veruit de ingewikkeldste scène van de film.’  

Sekstoerisme

Voor een bescheiden productie als Wheelie betekende een uitgebreide shoot in Thailand een grote hap uit het budget. Cabolet loste dat op door met een piepkleine crew (vier leden plus Sam) een week lang zoveel mogelijk te draaien. Niet een vooruitzicht waar ze naar uitkeek. ‘Ik heb vliegangst, kan slecht tegen hitte én hou niet van insecten: en dan ga je naar Thailand! En het waren ook de eerste opnamen van de film, dus heb ik voorafgaand aan de reis aan mijn huisarts Xanax gevraagd. Maar vanaf het moment dat we landden, was het de meest ontspannen week ooit. Het was het hete seizoen waardoor er geen muggen waren. We hadden een heel overzichtelijk pakket aan scènes die we moesten draaien en we kwamen thuis met 9,5 uur aan materiaal.’ 

De Thaise overheid kan nog weleens lastig zijn wanneer filmploegen de minder positieve kanten van het land willen belichten. ‘We zaten best wel op een feesteiland, waar ook sekstoerisme was. Voor alles moesten we daarom permits hebben. Toen keurden de autoriteiten ons script af omdat er drie zoenscènes inzaten en Reza bier moest drinken! Dat stonden ze niet toe vanuit hun religieuze waarden.’ 

Gelukkig had de productie de beschikking over twee door de wol geverfde fixers. ‘De een vertelde de autoriteiten dat de scène in kwestie was herschreven in: “Reza drinks juice and hugs the girl,” en zo kregen we onze toestemming. Uiteindelijk draaiden we gewoon wat we oorspronkelijk gepland hadden.’ 

De tweede fixer regelde alle toestemming van het leger en de politie. Er waren namelijk permanent militairen op de set om de zaken in de gaten te houden. ‘Hij was de hele dag in de weer met geld in envelopjes en biertjes drinken met het gezag om ze goed te stemmen. Wij kregen dan steeds te horen: let er maar niet op. Dus zonder die mensen was het allemaal nooit gelukt.’ 

'Er gaat een tijd komen dat een dwarslaesie oplopen een stuk minder ingrijpend wordt dan het nu is. En het is al zoveel beter'

De acteurs deden hun eigen make-up, alleen was dat in één geval lastig. ‘Ik had voor Reza’s buik een grote tatoeage ontworpen. Normaal gesproken wordt er dan een speciale mal gemaakt die door de make-upartist elke dag apart moet worden aangebracht. Dat was veel te duur, we hadden niet eens een make-upartist. Toen heeft mijn productieassistente Merel in Amerika een tatoeagepen gekocht en hield zij de neptatoeage op Sams buik de hele productie lang netjes bij.’

Isis is wel zo eerlijk om vast te stellen dat op deze manier improviseren ook tot fouten kan leiden. ‘Je hebt natuurlijk zoiets als continuïteit. In mijn onervarenheid had ik onderschat dat ook zoiets als Reza’s zweet moest kloppen. Hij heeft in de film vaak nachtmerries en wordt dan bezweet wakker. Daar gebruik je een speciaal goedje voor dat elke keer opnieuw moest worden aangebracht. Ook dat heeft Merel gedaan. En mijn cameraman Jeroen Kiers stond vaak zelf met een lampje licht bij te schijnen. Maar ik heb de hele tijd het karakter van Reza als mijn visie gehanteerd. We doen het met heel ons hart, en als het resultaat daardoor niet supergepolijst is, dan is dat juist onze esthetiek. Daardoor konden we ons veel permitteren.’   

Antibiotica

We ronden het gesprek af. Nandir Cabolet gaat terug naar Den Haag waar hij woont en werkt. Hij pakt daarvoor gewoon de trein op Centraal. ‘Ik heb een elektrische handbike en dan is een grotere afstand geen probleem.’ De spoorwegen zelf zijn een ander verhaal. ‘Het enige waar ik bij de NS over te spreken ben, is hun ov-app, die is oprecht heel goed. Je kunt een uurtje van tevoren aangegeven welke trein je wilt nemen en dan helpen ze je de coupé in. Het echte knelpunt is dat ze wel moeten rijden.’ 

Houdt hij de ontwikkelingen bij op het gebied van zenuwbanenherstel? ‘Ik geloof dat allemaal wel. Als er echt iets revolutionairs komt, is het voor mij waarschijnlijk toch te laat. Dan gaat het naar mensen die net verlamd zijn geraakt. Maar er gaat een tijd komen dat een dwarslaesie oplopen een stuk minder ingrijpend wordt dan het nu is. En het is al zoveel beter, want in de jaren tachtig ging meer dan 80 procent van de patiënten dood aan blaasontstekingen. Op een gegeven moment werken de antibiotica om dat te behandelen niet langer, en winnen de bacteriën. Wat dat betreft is het echt een betere tijd om een dwarslaesie op te lopen.’ 

Isis wil tot slot nog even benadrukken dat ze met haar film geen oordeel heeft willen vellen. Natuurlijk had Nandir destijds beter moeten weten, maar je schiet zo weinig op met wijsheid achteraf. ‘Wat is zo mooi aan jong zijn? Instinctief uitproberen en je grenzen opzoeken. En dat moet je ook doen om te kunnen begrijpen hoe het leven in elkaar zit. Oudere mensen zitten wat dat betreft veel voorzichtiger in elkaar. Natuurlijk neem je risico’s als je een grens overgaat, maar als je altijd maar voorzichtig onder die grens blijft, heb je ook geen leuk leven. Dus waar zit het geluk en hoe kan je echt een optimaal leven leiden? Dat wilde ik laten zien.’

Wheelie is nu te zien op NPO Start.