Operation Identify Me: deze anonieme vermoorde vrouwen willen hun naam terug

Het was juni 1992 en er dreef een lichaam in de Groot Schijn, een rivier in Antwerpen. Een wandelaar belde de politie. Het was een vrouw, dat kon meteen worden vastgesteld. Ze was vermoord door messteken in haar rug en nek en had waarschijnlijk veel tijd doorgebracht in het troebele water van de Groot Schijn. Op 4 juni verscheen in de Gazet van Antwerpen een kort bericht over de vondst. Niemand wist wie de vermoorde vrouw was. Dat zou lang zo blijven en ze werd begraven in een naamloos graf. Haar identiteit werd pas in mei 2023 bekend door de campagne Operation Identify Me. 

Nederlandse, Belgische en Duitse rechercheurs gaven 22 zaken door van cold cases van vrouwen die vermoedelijk zijn vermoord en kregen hulp van de International Criminal Police Organization (Interpol). Op de website staat informatie over crime scenes, kleren en uiterlijke kenmerken die normaal alleen door politiemensen onderling worden gedeeld. Een deel van de gevonden vrouwen kwam uit het buitenland, internationale samenwerking was daarom gewenst. Nederland bracht negen zaken in, België zeven, Duitsland zes. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Interpol-DNA database-manager François-Xavier Laurent zei: ‘We voeren deze campagne om de slachtoffers hun namen terug te geven. Boven alles willen we nieuws brengen, ook al is het slecht nieuws. Ik denk niet dat er iets ergers is dan te moeten wachten op informatie.’

Pakkende bijnamen 

Nog geen dag na de lancering hadden rond de 700.000 mensen de Interpolwebsite bezocht. Tot in India en China werd er aandacht aan besteed. De zaken kregen volgens de Britse krant The Guardian ‘pakkende bijnamen die niet zouden misstaan in een thriller’. Een bloemlezing: The woman in the well. The body in the bog. The woman in man’s clothing. The woman in the suitcase. The woman with the German keys. 

De vermoorde vrouw in de rivier Groot Schijn werd The woman with the flower tattoo. Op de website van Interpol kwam gedetailleerde informatie over haar te staan en er waren ook YouTubefilmpjes over de zaken gemaakt. De vrouw met de tattoo was tussen de 30 en 45 jaar oud, rond de 1,70 meter groot en had donker haar tot aan haar schouders. Op de dag van haar dood droeg ze een trainingsjasje van het merk DAG, een T-shirt met het woord SPLINTER, een donkerblauwe Adidas-joggingbroek en ze had een roze-rode strik in haar haar. Het opvallendste kenmerk: een tatoeage op een arm van een zwarte bloem met groene bladeren, met eronder de opvallende woordcombinatie R’Nick’.

Door die bloementatoeage kon ze jaren na haar dood worden geïdentificeerd. Ze heette Rita Roberts, was 31 jaar toen ze werd vermoord en kwam uit een getto-achtige wijk in Cardiff. Rita’s halfzus was 61 jaar toen ze in 2023 een artikel over Operation Identify Me las. Ze herkende de tatoeage van The woman with the flower tattoo en nam contact op met de politie. Familieleden reisden naar Antwerpen en Amsterdam om te praten met inspecteurs, haar identiteit werd officieel bekendgemaakt en dat was het eerste concrete succes van de campagne. De vrouw met de bloementatoeage kreeg een naam op haar graf en een overlijdensakte. 

Op 16 mei 2023 waren er door de campagne meer dan tweehonderd tips binnengekomen, 51 daarvan kwamen uit Nederland. Eind augustus 2023 waren het er al meer dan vijfhonderd, dat aantal steeg in november van dat jaar naar 1250 tips. Toch waren er eind 2023 nog geen andere zaken opgelost en in oktober 2024 begon er een nieuwe campagne waar ook Frankrijk, Italië en Spanje aan meedoen. Er werden 24 zaken toegevoegd, elf daarvan zijn Nederlands en vier van de buitenlandse zaken hebben een Nederlandse connectie. 

Heulmeisje

Cold case NL01 heet The girl in the parking lot, in Nederland raakte de casus bekend als Het Heulmeisje. Op 24 oktober 1976 werd er een lichaam gevonden langs de ‘A12 motorway, between Utrecht and Arnhem, Netherlands’, staat op de Interpolwebsite. De locatie werd omschreven als ‘voormalig parkeerplaats De Heul, bij Maarsbergen’. Haar sekse: vrouw. Haar leeftijd werd tussen de 13 en 20 jaar geschat. Groot was ze niet: tussen de 1,50 en 1,65 meter. Ze had kastanjebruin haar, de kleur van haar ogen kon niet worden achterhaald. Er werden geen kleren op de vindplaats gevonden. Ze lag ‘verborgen onder aarde en takken’ toen wandelaars haar per toeval vonden. De politie dacht eerst dat ze een ander verdwenen meisje uit de regio was, maar die fout werd in 2006 rechtgezet en het onderzoek om haar identiteit te achterhalen begon van voor af aan. 

Had ze een eetstoornis, leefde ze in bittere armoede of was ze toch gevangen gezet door een kwaadwillende dader?

Uit ‘isotopenonderzoek’ (analyse van iemands eet- en drinkpatroon waardoor zijn of haar herkomst kan worden afgeleid) bleek ‘met hoge waarschijnlijkheid’ dat het meisje of de jonge vrouw uit Duitsland kwam, ‘probably’ uit de omgeving van de Rijnvallei, ten zuiden van Keulen en Bonn. Het is niet zeker of The girl in the parking lot is vermoord, maar onderzoekers stelden wel vast dat het meisje de maanden voor haar dood ‘eenzijdig voedsel’ kreeg. Had ze een eetstoornis, leefde ze in bittere armoede of was ze toch gevangen gezet door een kwaadwillende dader? Het mysterie blijft voorlopig ook na Operation Identify Me intact. In Duitsland wordt ‘Der Cold Case Heulmädchen’ een ‘ewiges Rätsel’ genoemd. 

Meisje van Teteringen

Casus NL-02 werd landelijk iets minder bekend en heet simpelweg Teteringen girl. Het was guur toen de Teteringse Corrie Martens en haar zoon Frans aan het einde van eerste kerstdag 1990 toch nog even de hond besloten uit te laten, daarna zouden ze beginnen aan de kerstdis. In de verte zagen ze een opgerolde deken liggen met een stuk vloerbedekking. Corrie dacht: wie gooit die troep hier nou toch weer weg? De hond bleef rustig, ze liepen door. 

Een paar uur later ging de deurbel. Corrie en Frans zaten net aan tafel. Agenten vertelden dat wandelaars op een paar honderd meter van hun woning ‘een gruwelijke ontdekking’ hadden gedaan. Haar lichaam zat vol verwondingen van uitgedrukte sigarettenpeuken. Uit het Brabants Dagblad: ‘Vermoed wordt dat ze voordat ze aan haar einde kwam, wekenlang vastgebonden heeft gezeten.’ 

Ze werd gevonden bij de Galgestraat, ‘ondanks de lugubere naam een vredig bospad, leidend naar het Cadettenkamp met z’n mooie stuifduinen’, staat in de krant BN DeStem. Ze droeg geen schoenen, sokken of ondergoed, maar wel een rode coltrui van het merk Carine en een bordeauxrode ribbroek. Het slachtoffer was ergens in december 1990 vermoord en volgens de Interpolwebsite ‘voor haar dood waarschijnlijk misbruikt’.

Haar geschatte geboortejaar: tussen 1965 en 1975, dan moest ze tussen de 15 en 25 jaar zijn geweest toen ze werd vermoord. Haar lengte kon preciezer worden vastgesteld: 1,63 meter en ze had een ‘olijfkleurige huid’ en ‘waarschijnlijk donkerbruin haar, bijna zwart’. Het slachtoffer woonde ‘minstens vijf jaar voor haar dood’ in Nederland of een vergelijkbaar land, ‘het meest waarschijnlijk in Centraal-Europa, zoals België, Luxemburg, Frankrijk of Duitsland’. Bij de vondst was ze ‘zeer dun en uitgemergeld’. 

Lokale journalisten besteedden veel aandacht aan de zaak en noemden haar ‘Het meisje van Teteringen’. In het Algemeen Dagblad stond op 27 december 1990: ‘Sectie heeft uitgewezen dat de vrouw, wier leeftijd wordt geschat tussen de 20 en 25 jaar, door ernstige verwaarlozing om het leven is gekomen.’ Haar haar was ‘zeer slordig en kort geknipt’ en ze werd ‘een negroïde type met een slank postuur’ genoemd. 

Het meisje van Teteringen werd op 2 januari 1991 begraven op het kerkhof van de parochie Heilige Willibrordus. Er liepen vier mensen achter haar kist: de burgemeester van Teteringen, een politieagent en de pastoor met zijn huishoudster. Op haar grafsteen kwam te staan: ‘Doordat we jou gedenken, krijg je het eeuwige leven.’ Dorpsbewoners leggen er geregeld bloemen en kaarsjes neer. Volgens een journalist van BN DeStem is ze voor de bewoners ‘hún meisje van Teteringen’ geworden. 

Dood spoor

Rechercheurs reisden eerst naar Antwerpen om de oplossing te vinden. Bij een tankstation aan de A27 hadden Belgische Marokkanen hun witte Peugeot 305 laten staan. Volgens een getuige stapten ze daarna in een wagen met een Belgisch nummerbord en reden ze naar Antwerpen. Waren dit de moordenaars? Er werden compositietekeningen gemaakt, maar het spoor liep dood. 

De gepensioneerde Telegraaf-journalist Theo Jongedijk verhuisde in 2003 naar Teteringen. Het meisje van Teteringen lag op 150 meter van zijn huis begraven in een graf zonder naam en het werd zijn missie de zaak op te lossen. In december 2020 zouden er dertig jaar zijn verstreken sinds haar vondst, dat mocht niet onopgemerkt voorbijgaan. Theo zocht contact met twee mannen die een liedje konden maken over ‘de meest bekende, onbekende inwoner van Teteringen’. Er werd een liedje over de zaak uitgebracht door Willem van Steen en Jaap Oomen met zinnen als: ‘Ach arm meisje van Teteringen. Meer kind nog dan een vrouw. Gedood en zomaar weggegooid. Door wie word jij gemist?’ Op YouTube staan Arabische en Engelse vertalingen van de song, Theo hoopte zo internationaal aandacht voor de zaak te vragen. 

Hij schreef ook een boek van 128 pagina’s met de titel Het meisje van Teteringen, zette een website op en loofde een beloning van 15.000 euro uit voor de gouden tip. Waarom was ze zo mishandeld? Theo kon eigenlijk ‘maar tot één conclusie’ komen: eerwraak. 

In juni 2021 zorgde Theo voor een interactief herdenkingsbord met een QR-code vol informatie over het meisje van Teteringen. Op een vrijdag werd het onthuld door burgemeester van Breda Paul Depla, twee dagen later was het al gestolen. Theo deed aangifte en vertelde Omroep Brabant: ‘Als iemand het heeft weggehaald om indruk te maken op z’n maten, laat die dan tot bezinning komen en het bord terugbrengen, dan is mijn boosheid ook weg.’ 

Het bord keerde nooit terug en de 15.000 euro beloning is tot nu toe niet uitgekeerd. Begin 2024 kwam er nog wel een tip, maar ook die leidde tot niets en Theo’s website ging op 21 september 2024 op zwart. Toch blijft hij strijdbaar. Het meisje van Teteringen verdient een naam en Theo Jongedijk heeft nu zijn hoop op Operation Identify Me gevestigd. 

Klikomeisje

Zal Case NL07 een betere afloop hebben? Op de site van Interpol heet de zaak: The woman in the Gaasp river. Een gepensioneerde brandweerman maakte op 17 september 1999 een wandeling langs de Gaasp bij Diemen en Driemond en zag een kliko. Hij haalde het aan wal, ‘de stank die uit de kliko komt is zo afschuwelijk dat de vinder de politie belt’, staat in een artikel over de zaak. 

De kliko werd geopend, naast het lichaam lagen mannenkleren en negen witte zakken met waspoeder, waarschijnlijk om de kliko te verzwaren. De vrouw was waarschijnlijk een paar maanden daarvoor vermoord. Ze had donker haar en was rond de 1,60 meter zestig. Ze droeg een donkerkleurige jumper met een col en had een zwarte rugzak van nep-slangenleer bij zich van het merk Esprit. Om haar pols zat een horloge van het merk Guess. Aan de binnenkant van haar jas was een opvallend logo genaaid: een cirkel met een zon, met in het midden twee pijlen. Ze werd deels in beton gegoten en in de Gaasp gegooid. 

Het onderzoek werd in 1999 gestopt wegens een gebrek aan vooruitgang en Het klikomeisje, zoals ze in Nederlandse kranten werd genoemd, kreeg een naamloos graf in Amsterdam. Op een bordje staat: Onbekende overledene. 17 september 1999 †. 

Haar hoofd werd gereconstrueerd en in 2010 getoond in Opsporing Verzocht. 51 mensen belden tips door, maar die leidden niet tot een oplossing. Het NPO-programma Focus besteedde in december 2023 twee uitzendingen aan Case NL07. Forensisch rechercheur Carina van Leeuwen was de hoofdpersoon. Presentatrice Petra Grijzen zei over Het klikomeisje: ‘Al 25 jaar wacht ze op een naam. Wie is deze vrouw?’ Van Leeuwen: ‘Die onbekende dode hier wordt ergens ter wereld gemist.’ De centrale vraag: ‘Kunnen technieken van nu helpen om haar weer een naam te geven?’ 

De kliko werd geopend, naast het lichaam lagen mannenkleren en negen witte zakken met waspoeder, waarschijnlijk om de kliko te verzwaren

Carina van Leeuwen is de drijvende kracht achter Operation Identify Me. Haar missie begon met Case NL07 The woman in the Gaasp river. In 2007 werd het graf van Het klikomeisje geopend door mannen en vrouwen in witte pakken. Carina van Leeuwen was daar bij. Ze nam tanden, haren en een dijbeenbot mee. Analyse wees niets uit, maar ze bleef zoeken naar manieren om haar identiteit te achterhalen. Het doet er volgens haar niet toe dat dit veel tijd en geld kost. Wetenschappers hebben een ‘inspanningsverplichting’ tegenover de naamloze slachtoffers en hun nabestaanden. 

In 2011 startte Van Leeuwen het project Identificatie Onbekende Doden en er werd een DNA-databank Vermiste Personen opgezet. Nomen nescio (onbekende doden) moesten worden opgegraven en er werd met nieuwe technieken geprobeerd hun naam terug te geven. Dat lukte volgens Van Leeuwen in veertig zaken en het is volgens haar allemaal begonnen met Het klikomeisje. Na het opgraven in 2007 vroeg de begraafplaatsbeheerder: ‘Ga je dat bij de rest ook doen?’ Dat deed ze en dat leidde tot tientallen nomen nescio’s die een naam kregen. 

Schedel in de bagage

Technologische vooruitgang moest ook The woman in the Gaasp river kunnen identificeren en Carina van Leeuwen vloog voor het programma Focus naar de Universiteit van Dundee met de ‘enigszins gehavende schedel’ in haar bagage. De Britse antropoloog Caroline Wilkinson gaf Het klikomeisje een gezicht met digitale technieken. Presentatrice Petra Grijzen keek naar het resultaat en zei: ‘Het lijkt zo net een foto.’ Carina van Leeuwen: ‘Het wordt een mens.’

Ook in Nederland gingen Grijzen en Van Leeuwen langs bij wetenschappers. Er volgden gesprekken met termen als ‘schopvormige snijtanden’ en ‘mogelijke epicanthisplooi’. Het dijbeenbot van Het klikomeisje werd door bioarcheoloog Lisette Kootker uit de vriezer gehaald en opnieuw bekeken. Petra Grijzen: ‘Jeetje, dit is gewoon een stukje van haar. Dit is haar bot? Jeeminee.’ Carina van Leeuwen: ‘Je bent je er natuurlijk van bewust dat het een stukje van een mens is, maar het is ook een stukje van de puzzel. Anders kom je niet verder.’ 

Na een paar weken onthulde Kootker de resultaten van het onderzoek. Uit het dijbeenbot kon ‘met zekerheid’ worden afgeleid dat Het klikomeisje ‘zowel in haar jeugd als puberteit’ buiten Nederland was opgegroeid. Van Leeuwen: ‘Dat is heel belangrijk. Fantastisch.’ Tips konden nu worden ‘uitgedund’ en ‘getrechterd’. Als iemand nu een tip had als ‘Ik zat in Nederland met haar op school’ dan hoefde die nu niet meer worden onderzocht, dat scheelde veel tijd. Kootker vertelde hierna dat Het klikomeisje hoogstwaarschijnlijk uit Centraal Zuid-Europa kwam, de Italiaanse Dolomieten wellicht. Van Leeuwen noemde deze informatie ‘volkomen nieuw en heel erg belangrijk, want we hebben ook tips uit Italië. Ja, dit is echt een kippenvelmoment.’ 

De laatste scène van de tweede Focus-aflevering vindt plaats op het Amsterdamse kerkhof waar veel mensen zonder naam liggen: Sint Barbara. Carina van Leeuwen kijkt naar het graf van Het klikomeisje en zegt: ‘Met haar is alles begonnen. Veertig mensen hebben nu een naam. Dat komt door haar.’ Na een pauze: ‘Zij zou het zó extra verdienen een naam te krijgen. Zij moet juist ook een naam krijgen.’ Het laatste nieuws is dat dit nog steeds niet is gebeurd.

Donkere kant

Case BE02 The woman with the flower tattoo heeft als enige van de 46 zaken in Operation Identify Me tot nu toe wel een naam en een identiteit gekregen. Rita Roberts werd in 1960 geboren in Wales en groeide op in Cardiff. Haar vader was een visser uit Malta die al twee keer was getrouwd toen hij een kind maakte bij een Welshe vrouw genaamd Eirlys Roberts en hij had daarvoor al vele kinderen op de wereld gezet. Eirlys voedde haar kinderen alleen op in wijk Grangetown. 

Een familielid noemde Rita Roberts in tabloid The Daily Mail ‘gepassioneerd, liefdevol en vrij van geest’, maar er zat ook een donkere kant aan Rita. Op haar 22ste werd ze gearresteerd wegens diefstal. Op haar 31ste zorgde ze in beschonken toestand voor een brand in een woning na een vendetta met een andere familie. Zeven mensen konden net ontsnappen. Haar advocaat zei tijdens de rechtszaak: ‘Ze heeft zich vanaf vroege leeftijd bezig gehouden met prostitutie, drank en drugs, en dus was het misschien wel onvermijdelijk dat ze bij een serieuze zaak betrokken zou raken.’ 

'We hoopten met de identificatie van haar lichaam de zaak enigszins te kunnen afsluiten, maar er zijn alleen maar ontelbare vragen bijgekomen'

Ze vluchtte naar België met het paspoort van haar halfzus Donna, reisde naar Amsterdam en was daar waarschijnlijk prostituee. In Antwerpen werd ze volgens haar familieleden gedwongen in een bordeel te werken, halfbroers en -zussen reisden naar België en Rita keerde in schrikbarend slechte staat tijdelijk terug in Cardiff. Pas na drie maanden was ze weer hersteld en reisde in februari 1992 gewoon opnieuw naar Antwerpen. 

De maanden erna hoorden de familieleden niets meer van Rita. Ondanks alles stuurde Rita elk jaar een kerstkaart naar haar moeder, maar dat stopte dat jaar. Haar halfzussen en halfbroer vreesden nog even dat ze was gestorven bij de Bijlmer-vliegtuigramp in oktober 1992. 43 mensen kwamen toen om het leven en Rita was in die tijd geregeld in Amsterdam. Uit The Daily Mail: ‘Wetende dat Rita connecties in Nederland had, vreesde haar familie het ergste.’

Rita’s jongere halfbroer Jason is momenteel 55 jaar. Hij reisde twee keer naar Nederland en België om Rita te zoeken, in The Daily Mail werd het een ‘agonising search’ genoemd. Hij sprak af met Nederlandse en Belgische agenten, maar die toonden volgens hem ‘geen interesse’ om Rita werkelijk te vinden. Dat meisje met die bloementattoo leek er niet toe te doen, ze zeiden alleen maar keer op keer dat hij maar contact moest opnemen met het Leger des Heils. 

Ontelbare vragen

Vlak na het eerste stuk verscheen er weer een artikel over Rita Roberts in The Daily Mail. Een woordvoerder van de familie zei nu: ‘We hoopten met de identificatie van haar lichaam de zaak enigszins te kunnen afsluiten, maar dat lukt totaal niet. Er zijn alleen maar ontelbare vragen bijgekomen.’ De belangrijkste vraag: wie vermoordde Rita? 

Haar familieleden vrezen dat de tweevoudige Britse moordenaar John Sweeney haar had gedood. Hij had rood haar en een baard en werkte in Amsterdam als timmerman. Zijn bijnamen: The Axe Man, The Scalp Murderer en The Canal Killer. De laatste bijnaam kreeg hij vanwege een moord in 1990 op zijn Amerikaanse ex Melissa Halstead met een bijl. Ze kwam uit Dayton, Ohio in Amerika, werd model en werkte in Londen als fotograaf. Ze ontmoette Sweeney daar, ging met hem mee naar Amsterdam, trok in een flat aan de Kromme Waal. 

In 1990 werd Melissa gevonden in de Rotterdamse Westersingel. Haar hoofd en handen ontbraken. Rechercheurs arresteerden Sweeney pas veel later. Bij een huiszoeking vonden ze een groot aantal tekeningen waarop vrouwen werden gedood of gemarteld. Sweeney kreeg in 2011 levenslang voor onder meer twee moorden, maar hij heeft nooit bekend. 

Rechercheurs denken dat De grachtmoordenaar nog veel meer vrouwen heeft afgeslacht. Rita Roberts past in het profiel. Volgens Interpol wordt er extra onderzoek gedaan naar John Sweeney als moordenaar van The woman with the flower tattoo.