Latife Arab: is haar bestseller wel gebaseerd op de waarheid? Duitsland twijfelt

1. De pr-tour

Het is eind februari 2024 en Latife Arab zit in het Berlijnse kantoor van haar literaire agent. Twee journalisten van het Duitse tijdschrift Der Spiegel nemen tegenover haar plaats aan een houten tafel. Kunnen ze alles over Latifes leven vragen? Ja, dat kan en ze zal op alles eerlijk antwoord geven. Zover dat kan althans, want de vrouw met Turks-Arabische wortels is al tijden in levensgevaar omdat ze het ondenkbare heeft gedaan: het verlaten van haar clan. Eerste vraag: ‘Frau Arab, haben Sie Angst?’ (Mevrouw Arab, bent u bang?).

De aanleiding is haar binnenkort te verschijnen boek met de titel Ein Leben zählt nichts – als Frau im arabischen Clan: Eine Insiderin erzählt. (Een leven telt voor niets – als vrouw in een Arabische clan. Een insiderin vertelt). Het gesprek duurt twee uur en ze vertelt openlijk over de gewelddadige omstandigheden waarin ze is opgegroeid. Haar ex-man sloeg haar geregeld in elkaar en Latife sprak honderduit over de illegale activiteiten van haar broer en neven: ze stalen auto’s en overvielen geldwagens. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

De geïnterviewde doet nog veel meer opzienbarende beweringen, zoals: ‘Voor mijn familie was het altijd geweldig als de zwaarbewapende politie het huis binnenstormde en daar berichten in de media over verschenen. Ze lieten de artikelen zien en zagen het als iets moois. Ik vond het altijd gênant als de agenten door mijn lades wroetten.’ 

Haar doel met haar boek: meisjes en vrouwen in een vergelijkbare situatie zover te krijgen dat ze ‘ook hun eigen weg proberen te kiezen’. Latife laat zien dat het kan, hoe moeilijk het ook is. 

In een later gesprek met Der Spiegel zal ze zeggen dat ze verwant is met de beruchtste clan-families van Duitsland: de Al-Zeins en Rammo’s. Haar meisjesnaam is Al-Zein, zegt ze. Haar moeder is namelijk de zus van Mahmoud Al-Zein, bekend en berucht als Der Pate von Berlin, De peetvader van Berlijn. Volgens Duitse misdaadspecialisten is hij de invloedrijkste clanbaas van Duitsland. Haar vader is volgens Latife familie van Issa Rammo, de baas van de Großfamilie met de gelijknamige naam. Haar ex-man is een ‘directe neef’ van hem. De Rammo’s waren volgens de Duitse politie verantwoordelijk voor spectaculaire misdaden zoals de juwelenroof in 2019 in een museum in Dresden met een buit van naar schatting 114 miljoen euro. Twee jaar daarvoor roofden leden van de Rammo-clan al een gouden munt van 100 kilo uit een Berlijns museum. 

Het verhaal verschijnt op 7 maart 2024 in Der Spiegel. De kop: ‘Hij zei: ik slacht je af’. Er is een foto van Latife staand voor een open raam bij geplaatst. Alleen haar achterkant is te zien. Latife heeft lang, krullend zwart haar en draagt stijlvolle westerse kleding. Volgens het intro van het verhaal groeide ze op in ‘einem kriminellen arabischen Clan’ en vluchtte ze voor haar familie. Nu brengt ze haar verhaal ‘in de openbaarheid’ en ze spreekt ‘over afranselingen, politie-razzia’s en haar nieuwe leven als Aussteigerin’. 

Journalisten van andere kranten en tijdschriften hebben haar dan ook al vragen over haar opmerkelijke verhaal gesteld. Bij tv-interviews laat ze zich van achteren filmen om onherkenbaar te blijven. Voor de camera’s van RTL zegt ze als meisje al te zijn geslagen: ‘Medeleven kende mijn vader helemaal niet. En niet alleen mijn vader, mijn moeder ook niet.’ 

Op haar zeventiende werd ze ‘zwangsverheiratet’, uitgehuwelijkt. De nacht na de bruiloft zou ze nooit vergeten: ‘Allemaal hebben ze me die nacht verkracht.’ Ze vertelt ook over twee pogingen tot moord en haar wens om dood te willen. Haar ex-man en Latife kregen samen drie kinderen, maar dat maakte de relatie niet beter. Op haar 28ste lukte het haar na zes mislukte pogingen te vluchten van haar man en clan en ze bracht veel tijd door in een Frauenhaus, een opvanghuis voor mishandelde vrouwen. Uit de tabloid Bild: ‘Sindsdien leeft ze in voortdurende angst.’ 

Toch besloot ze een baanbrekend boek over haar leven te schrijven. Ze kwam met de uitgever overeen haar biografie onder een pseudoniem te schrijven, anders zou het project nog veel gevaarlijker zijn. Het contract bevat volgens Der Spiegel een clausule. ‘De Autorin moest verzekeren dat haar verhaal klopt.’ Als het tegendeel zal worden bewezen dan moet de schrijfster het riante voorschot terugbetalen en de schade voor de uitgeverij compenseren. Maar niets wijst er dan nog op dat er dingen niet kloppen. 

2. Een leven telt voor niets

Het boek komt op 13 maart 2024 uit en wordt meteen goed verkocht. De uitgever belooft op de eerste pagina: ‘Dit is een feitelijk verslag. Alles wat beschreven is, is op die manier gebeurd. Vanwege de concrete bedreigingsituatie voor de auteur en anderen die in het boek voorkomen, zijn individuele personen geanonimiseerd en biografische gegevens en locaties voor zover nodig gewijzigd.’ 

Latife draagt het op aan ‘mijn kleine familie’. Daarmee bedoelt ze haar Duitse man en kinderen, want contact met de rest van haar familie heeft ze niet. Wervende tekst van de uitgever: ‘Latife Arab is de eerste vrouwelijke stem die verslag uitbrengt vanuit de binnenste cirkel van een clan en geeft inzicht in een gewetenloos familie- en waardensysteem.’ Haar clan is ‘een van de grootste van Duitsland’, staat in het boek. 

Op haar zeventiende werd ze uitgehuwelijkt. De nacht na de bruiloft zou ze nooit vergeten: 'Allemaal hebben ze me die nacht verkracht'

In hoofdstuk 1 Der Überfall (De overval) legt Latife uit wat Een leven telt voor niets volgens haar niet is: a) een onderzoek, b) een afrekening met haar familie, c) een theoretisch discours over clanstructuren in Duitsland. Wat het wel is: haar verhaal. Een verhaal over haar leven ‘met deze mensen’ en haar vele pogingen zich van hen te bevrijden, en ‘over hoe me dat uiteindelijk lukte’. Ze wil vooruitkijken, maar weet dat dit ‘niet mogelijk is zonder eerst terug te kijken’ en ‘het spook van mijn verleden onder ogen te zien’. Een waarschuwing aan haar familieleden: Latife zal ‘Dinge’ vertellen die ze niet graag willen horen. ‘Maar als iedere onderdrukte vrouw zich uit angst verstopt en zwijgt dan zal er nooit iets veranderen.’

Het boek begint met een beschrijving van haar recente leven. Ze smeert broodjes voor haar kinderen, is in de weer met schoolmappen en moet ‘tussendoor één of twee meisjescatastrofes oplossen’. Een jurk is in de was,  haren zitten niet goed, dochter Ayla maakt een selfie. Om half acht verlaten de kinderen het huis. Latife blijft alleen achter en omschrijft ‘de heel normale Familienwahnsinn’ van die ochtend als ‘heerlijk’. 

Vijf jaar leidt ze inmiddels ‘een volkomen gewoon leven’, als je tenminste het ‘incidentele politiebezoek’ vanwege de dreiging door haar ‘herkomstfamilie’ buiten beschouwing laat.’ Verderop in hoofdstuk 1 schrijft Latife: ‘Ik kom uit een Arabische Großfamilie. De namen van mijn familieleden leest men in de krant, hun verhalen zie je op de tv. Mijn familie zit in mensenhandel en chantage door protectiegeld te vragen. Voor de politie hebben ze geen respect, de ‘eer’ van de familie staat boven alles. (...) Wetgeving wordt genegeerd; de staat wordt gezien als een soort zelfbedieningswinkel; je neemt wat je nodig hebt.’

Ze legt de lezers uit wat er met ‘Clan’ wordt bedoeld en hoe de structuur is. Er zijn volgens haar ‘meer dan een dozijn Großfamilien’ in Duitsland die allemaal verwant zijn en door ‘bruiloften nog sterker met elkaar zijn verweven’ en ‘die volgens hun eigen regels leven’. (...) ‘De Großfamilie is een hechte gemeenschap; zelfs kleine kinderen zijn rücksichtslos betrokken bij de machinaties, zoals mijn verhaal toont. Ook ik werd ingezet als koerier en moest valse verklaringen afleggen. (...) Met hun criminele activiteiten stelen mijn familieleden miljoenen, die wereldwijd worden geïnvesteerd. Maar het gaat lang niet meer alleen om geld. Ze genieten ervan de Duitse staat te tonen wie het voor het zeggen heeft.’

In het hoofdstuk Almanya (Duitsland) gaat Latife deels in op haar jeugd. Ze groeide op in een zuid-Turks dorpje met bergen en weiden vol met appel- en kersenbomen. Er woonden zo’n driehonderd mensen, ‘ergens waren we allemaal met elkaar verwant’. Ze waren Turkse Arabieren, spraken voornamelijk Arabisch met elkaar. Latife werd deels opgevoed door haar grootmoeder, de derde echtgenote van haar opa. Latifes moeder werd geboren in Libanon en kwam midden in de jaren zeventig na de burgeroorlog met haar familie naar Turkije. Op haar veertiende trouwde haar moeder, Latife werd een jaar erna geboren. De vader kwam uit Turkije en woonde al in het dorp. Toevoeging van Latife: ‘Hij en mijn moeder zijn verwant: neef en nicht.’ 

Haar oma was zeer blij toen Latife werd geboren, want: ‘Een meisje kon haar een handje helpen.’ Al op haar vierde moest Latife op haar jongere zusjes passen, in de keuken assisteren en het vee op de velden in de gaten houden. Als tiener veranderde dat niet en haar vader maakte haar ‘elke dag’ duidelijk dat ‘wij meisjes’ respect voor jongens moesten tonen. Hun oma leerde de meisjes dat ze altijd goed ‘voor ons vrouwelijke lijf moesten zorgen’, zodat ‘we op een dag mogelijk konden worden verkocht’. Letterlijke woorden van haar oma: ‘Zie dit allemaal als een bedrijf. Men kan een meisje alleen doorverkopen als het onbeschadigd is.’ 

Er gingen geruchten rond over Turkse, Koerdische of Arabische families die naar Duitsland waren geëmigreerd. Iedereen had daar ‘machines die kleren voor je wasten’ en er werd gezegd: ‘Het geld ligt er op straat.’ De ene na de andere inwoner uit Latifes omgeving leek daarna wel dezelfde reis naar het Beloofde Land te maken. 

Zijzelf was vijf toen ze met haar familie naar Nordrhein-Westfalen emigreerde. Haar zussen en Latife leerden goed Duits en ze spraken die taal ook onderling, ‘tot ongenoegen van onze ouders’. Haar vader en moeder wezen ‘alles af wat met de cultuur van onze nieuwe Heimat te maken had’. Het contact met Duitse mensen moet zoveel mogelijk worden vermeden, Duitsers waren ‘ungläubig’, zeiden haar ouders, ze waren ‘Schweinefresser die in de hel zouden komen omdat ze de valse God aanbaden’. Uit haar boek: ‘Mijn 9-jarige broer stemde luidkeels met hun toespraken in met: “Zij zijn niet alleen varkensvreters, ze zijn echte varkens.”’ 

Ze werd in elkaar geslagen, op haar achterhoofd geschopt. Daarna pakten ze benzine en probeerden haar in brand te steken

AfD-aanhangers zouden later smullen van dit soort beweringen en Latife gebruikt ook de term ‘Sozialbetrug’ (sociaalbedrog). Het Duitse sociale systeem mag door clanleden zonder gewetenswroeging worden uitgebuit en ‘hoe meer kinderen hoe meer geld’. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de rol van de vrouw, die ‘hierdoor nog duidelijker gedefinieerd’ is. 

Latife trouwde gedwongen en dat werd het begin van vele vernederingen door haar man. Volgens de uitgever moest ze haar ‘familie en man als slaaf dienen’. 

Op 30 september 2015 besloot Latife haar clan te verlaten. Uit Ein Leben zählt nichts: ‘Nooit meer heb ik sindsdien een nacht doorgeslapen, geen mens kon ik meer vertrouwen.’ 

Vanaf 30 september 2015 moest ze elke seconde voorzichtig zijn, want haar Großfamilie ligt ‘overal op de loer’, staat in het boek. Ze vroeg zich steeds af: is er iemand ‘in opdracht van mijn familie of mijn ex-man’ die op dit moment uitzoekt waar ze verblijft? Het was en is zwaar, maar dit staat volgens Latife vast: haar ‘Herkunftsfamilie heeft geen macht meer over mij’. Ze heeft ‘littekens’ opgelopen door haar strijd, maar Latife kon zich ‘oprichten’ en vond ‘de weg terug naar het leven’. 

Dat leven wordt er na het uitbrengen van Een leven telt voor niets niet eenvoudiger op. Het boek wordt volgens een Bild-journalist door haar familie gezien als ‘hoogverraad en een ernstige aantasting van de eer’. De journalist prijst de ‘bekannteste Clan-Aussteigerin Deutschlands’ (de bekendste Duitse verlater van een clan), als ‘Die mutige Frau’ en daar denken veel Duitsers hetzelfde over. Alle media lijken erover te berichten, de recensies zijn doorgaans goed en er worden tienduizenden exemplaren van verkocht. 

De conservatieve krant Die Welt noemt Een leven telt voor niets zelfs een ‘kleine Buch-Sensation’. Alleen lijkt het nu helemaal een kwestie van tijd dat de clan-verlater iets ernstigs zal worden aangedaan. 

3. De aanval?

De volgende cruciale datum voor Latife Arab: 11 september 2024, bijna tien jaar na haar vlucht. Ze wordt die dag aangevallen voor haar woning en ligt meerdere dagen in een Berlijns ziekenhuis, dat wordt niet betwist. Voor de ingang staan meerdere politiewagens. Beambten met machinegeweren lopen heen en weer, speurend naar mogelijke clanleden die haar nog meer geweld willen aandoen. Alleen ziekenhuismedewerkers mogen naar binnen. 

Een woordvoerder van de Berlijnse aanklager bevestigt dat er ‘een procedure loopt naar de aanval op een clan-verlater’. Er mag niets met haar gebeuren, dat zou een tragedie en een nationale schande zijn. Uit Der Spiegel: ‘Men dacht dat Latife in gevaar was.’ 

Latife heeft zware verwondingen en dat komt volgens haar omdat familieleden haar ‘aanvielen’. Ze werd in elkaar geslagen, op haar achterhoofd geschopt. Daarna pakten ze benzine en probeerden haar in brand te steken. In de Frankfurter Allgemeine Zeitung zegt ze later dat ‘meerdere mannen’ haar in een auto trokken, ze werd gewurgd tot ze flauw viel en kwam pas weer bij bewustzijn op het grasveld voor het ziekenhuis. Kop in Bild op 10 oktober 2024: ‘Eigen familie wilde Clan-Aussteigerin affakkelen. In Berlijn met benzine overgoten. Omdat ze in een boek uitgepakt had!’ 

Is het echt zo gegaan? Daar wordt door rechercheurs na een uitvoerig onderzoek aan getwijfeld. In het Bild-stuk staat al: ‘Weken na de misdaad zijn mensen binnen de politie verbaasd over het vermeende ‘gebrek aan medewerking’ van de vrouw, aldus een onderzoeker. Volgens Bild-informatie heeft Arab zichzelf zonder overleg uit het ziekenhuis ontslagen en heeft ze sindsdien politiebescherming geweigerd.’ In een interview met Die Welt vertelt Latife in november 2024 dat de politie alleen haar wil beschermen en niet haar kinderen. 

Andere grove misstand volgens Latife: rechercheurs oefenen druk uit om namen van de daders te noemen, maar het is voor haar natuurlijk veel te gevaarlijk om te praten. Ze voelt zich ‘in de steek gelaten’, staat in het stuk van 11 november 2024.

De journalist van Die Welt vermoedt dan al dat Latife dingen verbergt of zelfs liegt. Uit het artikel: ‘Arab heeft nooit de hele waarheid verteld, zeggen ingewijden. De vermeende clan-verlater heeft mogelijk zelfs nog steeds contact met mensen in de familie. In de situatie van nu is bescherming onmogelijk. Ook de beschuldiging dat Arab haar kinderen niet in getuigenbescherming mocht opnemen, wordt in politiekringen krachtig afgewezen. Minderjarigen worden niet van hun moeder gescheiden. Bij de autoriteiten heerst ook ergernis over het gebrek aan medewerking van de getuige.’ Ze heeft zichzelf ‘mogelijk ten onrechte als slachtoffer afgeschilderd, wordt gezegd’. 

Een verslaggever van Der Spiegel-tv twijfelde toen ook al aan haar geloofwaardigheid. Hij had haar een half jaar eerder geïnterviewd en kreeg later ‘een privérelatie’ met haar. Redacteuren van het tijdschrift stellen een onderzoek in omdat ze vermoeden dat Latife ‘mogelijk verdwaald is geraakt in een wirwar van overdrijvingen, halve waarheden en leugens’. 

Zoals het in Der Spiegel komt te staan: ‘Onderzoekers betwijfelen of het incident (de aanval van haar familieleden, red.) plaatsvond zoals is beschreven door Latife Arab. Er wordt gezegd dat ze veel moeite hebben gedaan om mogelijke daders te identificeren. Er werden bewakingscamera’s bekeken en er werd onderzocht welke mobiele telefoons zich in het radionetwerk in de buurt van de vermeende plaats delict bevonden. Er werden speurhonden ingezet, maar alles zonder succes. De auteur doet blijkbaar weinig om de zaak te verduidelijken. Ze zou om gezondheidsredenen meerdere keren verhoren hebben afgebroken.’ Daar blijft het volgens Der Spiegel niet bij en de journalisten doen nog een explosieve bewering: ‘Vermoedelijk heeft ze in haar boek gebeurtenissen ook sterk overdreven voorgesteld of bedacht.’ 

Bij Die Welt is men het daar mee eens. Redacteuren bestudeerden door Latife gegeven identificatiedocumenten, maar ‘de authenticiteit van de beschikbare kopieën leken twijfelachtig (...), evenals Arabs beschrijvingen van het politieonderzoek’. 

4. Wie is deze vrouw?

Het verhaal verschijnt op 6 december 2024 in Der Spiegel. Het gaat over de vrouw bekend als Latife Arab. De kop: ‘Ze presenteert zichzelf als een clan-verlater en slachtoffer van een aanval – waarschijnlijk ten onrechte’. Er worden maar liefst zes mannen en vrouwen als auteurs aangemerkt: Jörg Diehl, Lukas Eberle, Katrin Elger, Roman Höfner, Roman Lehberger en Wolf Wiedmann-Schmidt. Het begint met: ‘Er waren vele momenten waarop de vrouw een groot risico nam. Eén daarvan was waarschijnlijk het moment waarop ze haar boekcontract ondertekende.’ 

Een deel van Latifes verhaal is wel plausibel volgens Der Spiegel. ‘Vriendinnen van vroeger’ bevestigden dat ze haar ‘bij de vlucht voor haar familieleden hebben geholpen’. Een lotgenoot uit een Frauenhaus beaamde dat Latife in hetzelfde opvanghuis had gewoond. Dat moest voor haar veiligheid, want haar familie had haar inderdaad ‘blootgesteld aan geweld’. 

Een voormalige advocate van Latife verklaarde na vragen van Der Spiegel ook dat er ‘een bestaand dreigingsrisico van de kant van de ouders’ was ontstaan. Toch schrijven de redacteuren al snel dat er ‘wat voor valt te zeggen’ dat Latif geen clanverlater is, maar een Hochstaplerin, een bedrieger. Andere zinnen in het stuk: ‘In veiligheidskringen staat men voor een raadsel: wie is deze vrouw? Wat drijft haar? Volgens Spiegel-informatie bestaan er bij de Berlijnse autoriteiten intussen grote twijfel aan een mogelijk verbinding tussen Latife Arab en criminele clan-groten.’ Bijna alle mannen in haar familie hadden volgens haar een strafblad, maar ook dat blijkt niet waar te zijn. 

Latife wil volgens haar broer geld verdienen door dingen te verzinnen, ze is zelfs nooit geslagen. Zijn zus en hij hebben ook nog gewoon contact

Nog een passage uit Der Spiegel: ‘In de winkels ligt de biografie bij de non-fictie. Nu blijkt dat het misschien beter in de categorie fictie had gepast.’ 

Latife komt volgens Der Spiegel wel uit Turkije, maar ze spreekt niet de waarheid over haar ‘verwantschap’ met de Al-Zeins en de Rammo’s. Haar familie geldt volgens clanexperts van de politie ‘niet als opvallend’ en er zijn geen aanwijzingen voor ‘zware criminele activiteiten’. Het lijkt ook niet waar dat Latife vanwege dreiging onder een pseudoniem door het leven moet gaan. Volgens Der Spiegel leeft ze ‘zeer waarschijnlijk’ gewoon onder haar meisjesnaam: H.K. 

Een doortastende redacteur ging langs in de stad waar Latife opgroeide en sprak een man aan die Latifes broer bleek te zijn. Hij betichtte zijn zus van ‘leugens’. Ze wil volgens hem geld verdienen door dingen te verzinnen, ze is zelfs nooit geslagen. Zijn zus en hij hebben ook nog gewoon contact, ze belde hem die ochtend nog. 

De auteurs van Der Spiegel lijken haar evenmin nog te vertrouwen. De journalisten probeerden twee keer een fysieke afspraak met Latife te maken om antwoorden op prangende vragen te krijgen. Beide keren zegt ze vlak van tevoren af. Er konden wel vragen worden gesteld via haar advocaat en Latife beloofde: ‘Graag zal ik uw vragen beantwoorden en u documenten doorsturen.’ 

Alleen was dat ‘momenteel’ niet mogelijk. Ze leefde door de dreiging weer eens in een ‘Schutzwohnung’ en had ‘geen contact meer met buitenstaanders’. Ze beloofde ‘te zijner tijd met de antwoorden te helpen’. Een woordvoerster van de uitgeverij zei dat ‘wij de ontstane twijfel zeer serieus nemen’ en de ‘nieuwe informatie zorgvuldig gaan onderzoeken’. 

Het lukt de auteurs uiteindelijk om haar te bellen. Latife vraagt zich af of ‘het uitmaakt of je uit een Großfamilie of Kleinfamilie komt’. Blijft haar centrale boodschap – dat vrouwen in families zoals die van haar ‘zwaar geweld’ krijgen te verduren – daarom niet recht overeind staan? De journalisten zien deze uitspraak niet als een terechte constatering, maar als ‘een halve bekentenis’ en ze schrijven: ‘Van een vervalst cv een boek maken en zo een uitgever voor de gek houden, is op zijn minst contractbreuk. Wat echter vrijwel zeker strafbaar zou zijn, is als je tegenover de autoriteiten een misdrijf veinst.’ 

5. Epiloog

De vrouw die zich Latife Arab noemt is momenteel 44 jaar. Ze woont ergens in Berlijn met haar Duitse man en kinderen. Ze leeft naar eigen zeggen als een ‘ongelovige’: geen ‘hoofddoek, geen gebeden’. Daarom is ze volgens haar nog steeds in levensgevaar. 

Op 9 december 2024 kondigt ze in de Frankfurter Allgemeine aan Der Spiegel aan te klagen. Eerste zin van het artikel: ‘De schrijfster Latife Arab houdt vol dat ze uit een criminele Großfamilie stamt.’ Van die gerechtelijke stappen is tot op heden nog niets vernomen.