Bart Nijman: 'Hoewel de VVD de tweede partij is in deze coalitie, runnen ze de boel in Den Haag'

De column van afgelopen week over de potsierlijke politiek van Marjolein Faber eindigde met de vrees dat we afstevenen op een kabinet-Rutte VI, met Dilan Yesilgoz als premier. Die voorspelling begint bij de premisse dat het huidige kabinet-Rutte V is. Want hoewel de VVD de tweede partij is in deze coalitie, heeft Mark Rutte geregeld dat zijn vriend Dick Schoof de premierspost kreeg. Ook was Rutte actief betrokken bij het coalitie-overleg, waarin hij via adjudant Yesilgoz de VVD-posities bewaakte: in reconstructies lekten andere onderhandelaars dat Dilan om de haverklap op de gang stond te bellen met Mark voor advies en instructies.

De VVD is bovendien de enige partij met diepe wortels in bestuur en ambtenarij: BBB en NSC zijn nieuw, PVV deed nooit ergens aan mee (en PVV’ers werden overal actief buiten gehouden). De partij heeft misschien wel de belangrijkste ministerspost – Financiën, het huishoudboekje. Maar de hand van Rutte is nog zichtbaarder op Defensie, waar Ruben Brekelmans ofwel woordvoeringslijnen test voordat NAVO-baas Rutte ze gebruikt, of binnen tien seconden nadat Rutte zelf wat uitgesproken heeft deze woorden van de secretaris-generaal napraat.

Als partij is de VVD in permanente campagnemodus. Dat was goed zichtbaar toen Yesilgoz – in stemmig legergroen – bij president Zelensky op bezoek ging, terwijl de rest van de coalitie ruziemaakte over eurobonds en Europese defensie-uitgaven. Zij kwam over als de goede, betrouwbare bondgenoot terwijl de rest van de coalitie werd gekleineerd door Dick Schoof: alle drie de andere partijen hadden vóór de motie-Eerdmans en dus tégen 150 miljard euro aan nieuwe Europese schulden gestemd, maar Schoof verklaarde daar tóch mee in te zullen stemmen in Brussel. Dus wie runt die coalitie? Juist. De VVD.

Met die stunt van Schoof werd de lijn van de huidige premier naar de vorige ook zichtbaarder: de NAVO-baas kan het natuurlijk niet hebben dat de regering in zijn eigen land, waar zijn eigen partij onderdeel van uitmaakt, niet instemt met ‘ReArm 2030’, de grote opschaling van de Europese militaire investeringen.

De oorlogsretoriek rond Oekraïne en de vermeende Russische militaire dreiging voor de rest van Europa heeft er tegelijkertijd toe geleid dat de kiezer een beetje terugkrabbelt van de politieke uitersten en zich in het midden begint te verzamelen. Vooral het CDA profiteert met zo’n 18 zetels en zelfs GroenLinks-PvdA, een jaar lang muurvast op 25, klimt iets omhoog. Dit is waar de VVD, eveneens peilstijger, kan profiteren.

Terwijl de PVV – met de tragikomische Faber als mascotte – geen deuk in het gevestigde landsbestuur weet te slaan (PVV-minister Barry Madlener schaarde zich onlangs zelfs achter de klimaatdoelen), wacht de VVD in de coulissen op een nieuwe middenkans. Krijgen we dan Rutte VI, met Dilan in de etalage van de winkel die Mark gebouwd heeft?