Luuk Koelman: 'Vijftig jaar geleden bepaalde de auto ons tempo, nu doet de smartphone dat'

Vroeger ontwierpen we steden voor de auto. Brede, rechte wegen sneden door de binnenstad, als ideale lijnen richting de horizon. Het asfalt zou ons bevrijden, dat was de gedachte. Je gaf een dot gas en even later was je een stipje in de verte. Onze maatschappij dacht in rechte lijnen. Letterlijk. Asfalt was beweging. En beweging was vooruitgang. Vrijheid, verbinding! Dat was de droom. 

En zie ons nu, vijftig jaar later. Automobilisten wurmen zich stapvoets door binnensteden. Een woud van verkeersdrempels, stoplichten en paaltjes. Snelheid is stilstand geworden, belofte werd ergernis. En áls je de stad weet te ontglippen, mag je op de snelweg aansluiten in precies dezelfde troosteloze file als gisteren. Altijd onderweg, maar nooit vrij. We offerden onze steden op aan de heilige koe en kregen er een pas op de plaats voor terug. De droom viel in duigen. We ondergingen het gelaten.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Vandaag herhalen we het oude ritueel – met een nieuwe droom van vrijheid en verbinding. We hebben onze wereld opnieuw aangepast en ingericht. Maar nu digitaal. Geen stuur meer in je handen, alleen nog een schermpje voor je gezicht. Het nieuwe wonder van vrijheid en verbinding ligt ’s avonds naast je op de bank. Staart je aan in de trein. Flikkert naast je bed. Altijd is er iets. Een melding. Een herinnering. Een Tikkie. Je leest, typt, scrolt. Het schermpje heeft je zoveel te vertellen. Wat je niet mag missen, wat je moet denken, wat je moet kopen, hoe je moet reageren. Data en dopamine. Wifi sterk. Batterij vol. Meldingen áán. AI, slimme steden, virtuele assistenten. Algoritmes die ons inmiddels beter kennen dan wijzelf.

Vijftig jaar geleden bepaalde de auto ons tempo. Nu doet de smartphone dat. Eerst aanbaden we de heilige koe, nu buigen we voor de digitale data-goden. In plaats van zelf te bepalen wat we nodig hebben, passen we ons aan en laten ons zeggen hoe we moeten leven. Niet omdat we dat zo graag willen, maar omdat tegenstribbelen vele malen vermoeiender is. We dachten de technologie naar onze hand te zetten, maar het was de technologie die ons herschiep.

We beloofden onszelf keer op keer vrijheid. Een halve eeuw geleden dachten we die achter het stuur te vinden, maar we eindigden in de file. Vandaag de dag dromen we van vrijheid via al onze displays. Maar hoe kijken we daar straks op terug, over vijftig jaar? Eigenlijk weten we dat nu al. We buigen mee met wat het schermpje van ons vraagt. Steeds een beetje dieper. Steeds een beetje minder mens. We denken dat we kiezen, maar kiezen al lang niet meer zelf. De route is al uitgestippeld, de mening voorgekauwd. Alles precies op maat. Net genoeg om het niet te merken.

Eerst vast in de file, straks vast in het algoritme. Onderweg naar nergens.