AIVD waarschuwt: Iran en Turkije rekenen in Nederland af met staatsvijanden

Het is een gewone donderdagmiddag en mensen genieten van de zon op een keurig terras bij een hotel in een sjiek deel van Rijswijk, als een man plotseling komt aanlopen met in zijn handen een vuurwapen. Hij richt het op een forsgebouwde man met een mediterraan uiterlijk, die aan een tafel een drankje drinkt.

De man met het wapen loopt op zijn doelwit af, richt, en drukt drie keer af. Dan draait hij zich om en gaat ervandoor. Onderweg laat hij het wapen dat hij onder zijn broekriem had gestopt nog even zien aan een andere bezoeker, voor hij tussen de bomen rond het hotel verdwijnt. De neergeschoten man overlijdt ter plekke.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Het is donderdagavond 1 mei 2025, rond 17.45 uur. De brutaliteit van de aanslag is schokkend. Het personeel van het hotel is zich ook kapot geschrokken. Wie haalt het in zijn hoofd om hier, aan de Van Vredenburchweg in het lommerrijke park Overvoorde, iemand standrechtelijk te executeren? Wie is de dader, en wie kan de opdrachtgever zijn van zo’n gewelddadige daad, in zo’n vreedzame omgeving? 

Gezocht

Het blijft niet lang geheim wie het slachtoffer is, en wie wellicht verantwoordelijk kan zijn voor zijn dood. De ter plaatse overleden man is de 41-jarige Turk Cemil Önal. Met zijn identiteit wordt ook meteen duidelijk waar de aanslag op zijn leven over zou kunnen gaan. Önal wordt gezocht door de Turkse overheid, die om zijn uitlevering heeft gevraagd.

Hij wordt in dat land namelijk zelf verdacht van het plegen van een moordaanslag op een Cypriotische gokbaas, waar hij jarenlang als financiële man voor werkte. Halil Falyali werd in 2022 op Cyprus door meerdere mannen met automatische wapens doodgeschoten, terwijl hij op het eiland onderweg was in zijn gepantserde auto. Ook zijn chauffeur stierf bij die aanslag. Önal is in deze zaak verdachte, omdat hij volgens de Turkse justitie contact zou hebben gehad met enkele verdachten van de aanslag  – die later tot levenslang zouden worden veroordeeld.

De omgebrachte Önal vertelde vlak voor zijn dood aan Follow the Money dat hij rekening hield met een aanslag op zijn leven, in opdracht van de Turkse autoriteiten

Önal stelde dat hij niets te maken had met de dood van Falyali, en dat hij een doelwit van de Turkse staat was vanwege compromitterende informatie die hij zei te hebben over betalingen aan functionarissen van regeringspartijen in Turkije. Önal beweerde dat hij in opdracht van Falyali maandelijks voor 15 miljoen aan ‘sponsorbetalingen’ deed aan die partijen. 

Het lijkt dus een zaak te zijn die aan alle kanten ruikt naar corruptie van de staat, en Önal als de man die daarover aan het doorslaan was. Want in de periode voor zijn dood was hij aan de Nederlandse justitie en diverse journalisten aan het vertellen hoe zijn baas miljoenen zou hebben geschonken aan Turkse politici, om hen zo te corrumperen. 

Er waren eerder ook verhalen dat Falyali compromitterende video’s had van politici op het Turkse, noordelijke deel van Cyprus, om hen daarmee te kunnen chanteren. Uit onderzoek bleek ook dat hij de activiteiten van zijn gokwebsites langs gokbedrijven liet lopen die waren gevestigd op het eiland Curaçao, buiten het zicht van de autoriteiten. Dat was nog niet alles. De naam van Falyali werd in 2021 door een andere, verbannen maffiabaas in verband gebracht met drugshandel vanuit Colombia. Falyali gaf daarop toe dat hij hierover door de DEA verhoord was, maar hij ontkende de beschuldigingen. 

Tot voor kort zat Önal vanwege het verzoek om uitlevering van Turkije vast, maar onlangs werd hij tot de beslissing over een mogelijke overdracht aan Turkije op vrije voeten gesteld. Die vrijheid lijkt hem fataal te zijn geworden.

Hoewel nog lang niet duidelijk is wie achter de moord op Cemil Önal zit, liet hij zich daar zelf wel over uit. Dat was zelfs nog drie dagen voor zijn dood, tegenover een journalist van de nieuwswebsite Follow the Money. Önal vertelde hem toen glashard dat hij rekening hield met een aanslag op zijn leven, door, of in opdracht van de Turkse autoriteiten. Over de kennis en informatie die hij naar eigen zeggen over de vermeende omkooppraktijken had, zei hij: ‘Dit wordt uiteindelijk mijn dood.’ Veel letterlijker kon de beschuldiging aan het adres van de Turkse staat niet zijn.  

Önals advocaat liet weten dat zijn cliënt hierover aangifte had gedaan bij de Nederlandse justitie: ‘Deze ernstige dreiging is meermalen bij het Openbaar Ministerie gemeld.’ Na Önals dood bevestigde het OM dat er regelmatig contact tussen Önal en de politie is geweest, maar dat er ‘niet genoeg concrete aanknopingspunten voor verder onderzoek’ waren.

De brisante verklaringen van Önal waren in de weken voorafgaand aan zijn dood groot nieuws in Turkije. Media op Noord-Cyprus interviewden hem, en ook de BBC berichtte over de zaak. Zelfs journalisten liepen gevaar door zijn boodschap naar buiten te brengen. Een krant die hem interviewde liet weten bedreigingen te hebben ontvangen naar aanleiding van een interview met Önal.

Complotten

De moord van de Turkse man op het terras in Rijswijk volgde een week na een waarschuwing van de AIVD in haar jaarverslag. In 2024 had ze een toename van complotten ontdekt voor dodelijke aanslagen in Nederland, door buitenlandse mogendheden. De inlichtingendienst heeft het in haar eigen idioom dan over dreigingsinschattingen over mensen of organisaties die werden bedreigd door ‘statelijke actoren’, waarbij het vaak om buitenlandse regimes of inlichtingendiensten gaat: ‘Door mensen in Nederland te intimideren en te bedreigen, proberen zij hier invloed uit te oefenen.’

Het in de gaten houden en intimideren van migranten in Nederland gebeurt meestal op initiatief van een inlichtingendienst van het land van herkomst, legt onze geheime dienst uit. ‘Soms werken die via criminelen, nationalistische groepen of hackerscollectieven. Dat heeft voor die inlichtingendiensten het voordeel dat zij hun betrokkenheid kunnen ontkennen,’ aldus de AIVD. Als landen druk uitoefenen, kan dat ver gaan: ‘Diverse landen maken zich schuldig aan intimidatie en het gebruik van geweld. Iran en Pakistan hebben zich in het verleden in Nederland zelfs schuldig gemaakt aan ontvoering en – poging tot – moord.’

Concreet noemt de dienst een aanslag die op 6 juni vorig jaar in Haarlem werd gepland op een in Nederland wonende Iraniër. Het is de 47-jarige activist en journalist Siamak Tahmasbi, een bekende dissident tegen het islamitische regime in Iran. Hij overleefde de poging, omdat hij het doodseskader dat hem met wilde afrekenen op de beveiligingscamera van zijn woning aan zag komen, en hij toen al een hotline met de politie had. Dit vanwege het feit dat een van de verdachten een paar maanden eerder al zijn huis was binnengedrongen. 

De politie hield op die 6de juni twee verdachten aan: Gabriel S. (28) uit Colombia en de Tunesiër Mehrez A. (38). De 28-jarige vrouw Chahinez K. uit Den Bosch zou de woning en het slachtoffer vooraf hebben geobserveerd en gefotografeerd, tekent Haarlems Dagblad vanuit de rechtszaal op. Gabriel S. en Chahinez K. stonden daarna op het punt om gewapend met pistolen het appartement van Tahmasbi binnen te gaan. De politie was succesvol bij de actie. Want op de telefoons van de verdachten werden ook nog eens berichten gevonden die vermoedelijk door de opdrachtgever waren verstuurd. Dat zou de 27-jarige Sami Bekal Bounouare zijn geweest, een man met een Spaans/Marokkaanse nationaliteit, die veel tijd in Nederland doorbracht.

Deze Sami bleek een koelbloedige moordmakelaar. Hij was betrokken bij meer geplande moorden op mensen van Iraanse afkomst, en niet alleen in ons land. Hij wordt ook verdacht van het opzetten van de liquidatiepoging op de Spaanse ex-politicus en Iran-criticus Alejo Vidal-Quadras. Op 9 november 2023 werd deze man in Madrid door een man op een motor in zijn gezicht geschoten. De eerdergenoemde Mehrez K. en Chahinez A. worden ook hier verdacht van betrokkenheid bij de uitvoering van de moordaanslag. Na de strafzaak in Nederland zullen de twee daarom aan Spanje worden overgeleverd.

Sami Bekal Bounouare wordt door justitie ook verdacht van betrokkenheid bij de uitvoering van een liquidatie in Capelle aan den IJssel, in 2021. Het slachtoffer is de 37-jarige Iraakse dj Wisam Al-Albassi. Hij werd op de avond van 23 juli 2021 van achteren neergeschoten toen hij zijn hond uitliet. Hij stierf een paar uur later in het ziekenhuis. Het beeld van de aandoenlijke chowchow die bij het lichaam van zijn stervende baasje de wacht houdt, is onlosmakelijk verbonden met de zaak.  

Bounouare heeft meer banden met Nederland dan alleen in de zaken waarvan hij wordt verdacht. Hij woonde sinds 2010 in Nederland  – in Rotterdam, Schiedam en Den Bosch. 

Het is niet voor niets dat de AIVD de staat Iran noemt als buitenlandse mogendheid die dissidente onderdanen in andere landen om het leven laat brengen

De op foto’s vriendelijk lachende Sami lijkt ook internationaal actief te zijn: hij is de afgelopen jaren volgens de politie gesignaleerd in onder andere Colombia, Brazilië, Turkije, Spanje en Qatar. Hij is voortvluchtig en is daarom op de Nationale Opsporingslijst geplaatst. Zijn huidige verblijfplaats is onbekend. Er is een beloning van 50.000 euro uitgeloofd voor de gouden tip die leidt tot zijn aanhouding. 

Zwijgen

Een week na de aanslag op de Turkse Cyprioot Cemil Önal begin mei is er aandacht voor die zaak in Opsporing Verzocht, omdat de dader nog niet is aangehouden. Er wordt onder meer een signalement van hem gegeven en zijn vluchtroute wordt beschreven. Opvallend genoeg is er in deze uitzending ook aandacht voor een eerdere liquidatie van alweer een Iraniër op Nederlands grondgebied.

Het gaat om de moord op de 52-jarige Ahmad Mola Nissi, die in november 2017 op straat bij zijn huis in Den Haag werd doodgeschoten. Ook hij was een Iraanse activist, die in 2006 met zijn gezin naar Nederland vluchtte, omdat hij zich in Iran niet meer veilig voelde. Nissi leidde de Arab Struggle Movement for the Liberation of Al-Ahwaz (ASMLA). Die onafhankelijkheidsbeweging wordt door Iran beschouwd als een terroristische organisatie.

De ASMLA strijdt tegen de onderdrukking van de Iraanse regering in Khoezistan, een provincie in het westen van Iran met bijna vijf miljoen inwoners. In de regio wonen veel Arabieren die een minderheid vormen in het overwegend sjiitische land, met eigen scholen en moskeeën. In Khoezistan wordt veel olie gevonden, maar de Arabieren in de provincie vinden dat ze maar weinig terugzien uit de inkomsten van die industrie.  

In 2018 maakte de politie bekend dat een Nederlandse criminele groepering betrokken zou zijn geweest bij het plannen van de liquidatie van Mola Nissi. In een aflevering van Opsporing Verzocht vertelt de politie dat er ook een verdachte is gevonden van de moord, op basis van destijds gevonden dna-sporen. Het gaat om een Bulgaarse man, die momenteel in het buitenland in de gevangenis zit voor een andere moord. Nederlandse rechercheurs hebben hem daar kunnen verhoren. 

Door zijn hoofd

Het is niet voor niets dat de AIVD de staat Iran noemt als buitenlandse mogendheid die dissidente onderdanen in andere landen om het leven laat brengen. Aanslagen op Europees -en Nederlands grondgebied komen vaker voor. Nederland kwam hier pas laat achter, nadat er in de ochtend van 15 december 2015 een moord plaatsvond in Almere op een andere Iraanse man, waarvan in eerste instantie alleen werd gemeld dat hij een elektromonteur van Eneco was. De man werd op een brute manier om het leven gebracht. Hij werd voor zijn eigen huis, terwijl hij aan het werk wilde gaan, door zijn hoofd geschoten.

Pas jaren later komt naar buiten, door een onthulling van Het Parool, dat zijn echte naam ‘Reza Kolahi Samadi’ is. Hij blijkt een man die in een eerder, heel ander leven bij een historische aanslag betrokken was. Samadi was in 1981 verantwoordelijk voor een bomaanslag op het hoofdkwartier van de Islamitische Republikeinse Partij, waarvan ayatollah Khomeini destijds de leider was.

Bij de aanslag in de Iraanse hoofdstad Teheran kwamen maar liefst 74 mensen om, waaronder meer dan dertig personen uit de top van de partij van Khomeini. Samadi vluchtte naar Nederland en bouwde hier een nieuw bestaan op onder de naam Ali Motamed. In Iran werd hij ondertussen ter dood veroordeeld. Een collega die in het Midden-Oosten met hem had samengewerkt noemde hem overigens ‘niet het type opstandeling’, maar ‘eerder een rustige familieman’. Hij verbaasde zich erover dat dit uitgerekend de man was die het hoofdkwartier met de bom was binnengedrongen. 

In 2019 schrijven de ministers Blok en Ollongren aan de Tweede Kamer dat de AIVD sterke aanwijzingen heeft dat Iran betrokkenheid heeft bij de moorden op ‘Ali Motamed’ in 2015, en die op Nissi in Den Haag in 2017. Inmiddels waren er in het geheim in verband met de liquidaties al twee Iraanse diplomaten uitgezet – zij bleken leden van de Iraanse inlichtingendienst – en werd de Iraanse ambassadeur ontboden.  

In de zaak van Ali Motamed komt er daarna een ander aspect in de moordzaken naar voren. De mogelijke bemoeienis van de vaderlandse georganiseerde misdaad, als partij. Er is lange tijd weinig ontwikkeling in Motameds zaak. Tot het Openbaar Ministerie berichten inziet van de versleutelde telefoons van Naoufal F., een Amsterdamse crimineel die in april 2018 werd veroordeeld tot 18 jaar cel voor een mislukte moordaanslag.

In die berichten is te lezen hoe hij met ene Randall D. spreekt over de te plannen moord op Motamed. Uit de berichten blijkt dat Motamed al enige tijd in de gaten werd gehouden, maar dat Noffel en beoogde schutter Randall D. niet eens weten wie de man is: ‘Bro, een Turk hij werkt gewoon alles electro shit of zo hij rijdt witte busje met eneco er op waar (waarom, red.) hij moet slapen weet ik niet en wil niet eens weten hahahah simpele mannetje in de 40 gezin gewoon alles.’

In 2019 wordt ‘Noffel’ tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld voor het uitzetten van de moord op Motamed, waarvoor 130.000 euro zou zijn betaald. Uitvoerders Moreo M. en Anouar B. moeten hiervoor 20 en 25 jaar de cel in. Zij hebben de moordaanslag uiteindelijk gepleegd, omdat Randall D., voordat hij tot de uitvoering kon overgaan, werd aangehouden voor het uitvoeren van een andere moord. 

De levenslange straf voor ‘Noffel’ in deze zaak werd eerder dit jaar teruggedraaid, omdat het hof vindt dat hij alleen als tussenpersoon fungeerde, en uiteindelijk niet de schutter leverde. Voor de uitlokking van de moord kreeg hij wel 25 jaar en vier maanden gevangenisstraf. Onlangs werd bekend dat hij in beroep is gegaan tegen die straf, net als het OM.

Ayatollah Khomeini 

Het Iraanse VVD-kamerlid Ulyse Ellian weet nog hoe stil het bleef nadat ‘Ali Motamed’ in Almere werd geliquideerd, omdat niemand een idee had wie de man in werkelijkheid was. Ellian, die destijds zijn eerste stappen in de politiek maakte in die stad, ontdekte inmiddels veel meer over Motamed. Hij had in 1981 als 23-jarige een bijbaantje als beginnend elektromonteur en in die functie toegang tot het hoofdkantoor van de nieuwe Islamitische Republikeinse Partij, die zich inmiddels tot een autoritair regime had ontwikkeld.

Ellian vertelde in 2022 bij NPO Radio 1 dat bij de aanslag de rechterhand van ayatollah Khomeini om het leven kwam, en dat de bomaanslag zoveel impact had, dat hij nog elk jaar wordt herdacht, en er zelfs straten en pleinen naar zijn vernoemd. Dit alles vanwege het koffertje met de bom die de latere Eneco-monteur daar had geplaatst. 

Mehrez A. zou door de mocromaffia zijn gerekruteerd, om de aanslagen voor Iran uit te voeren. Ook de Spaanse politie denkt dat dit het geval is

Ellian is ervan overtuigd dat de moord op Motamed werd georganiseerd door de lange arm van Teheran: ‘Het laat zien hoe machtig het regime is en hoe men wil laten zien dat je nergens mee wegkomt. Terwijl zijn vrouw niet eens wist dat hij de man was die de aanslag had gepleegd en hij liever niet naar sociale gelegenheden ging, omdat hij als de dood was dat hij herkend zou worden. Zo voorzichtig was hij. Eén foto schijnt hem ook de das te hebben omgedaan.’ Dat laatste zou zeker kunnen, omdat een foto van de aanslagpleger uit 1981 veelvuldig in de Iraanse media werd gedeeld. Motameds vrouw was een Afghaanse, hij had een 17-jarige zoon. 

Ulyse Ellian moest in deze zaak later zelf ook worden beveiligd, omdat zijn naam in verband met de zaak in Iraanse media verscheen. Ook was verdachte Naoufal F. verontwaardigd, omdat Ellian hem publiekelijk van betrokkenheid bij de moord had beschuldigd. Diezelfde Noffel, die zakendeed met de toen al gevreesde Ridouan Taghi. De connectie met de mocromaffia is niet denkbeeldig. Want ook de 37-jarige Mehrez A., die in Madrid en in Haarlem bij de twee aanslagen tegen Iraanse activisten betrokken was, zou tot die criminele groepering behoren.

Mehrez zou door de mocromaffia zijn gerekruteerd, om de aanslagen voor Iran uit te voeren. Ook de Spaanse politie denkt dat dit het geval is, en deed er onderzoek naar. A. is een van ’s werelds meest gezochte voortvluchtigen. Hij heeft een uitgebreid strafblad en is al veroordeeld voor verschillende misdrijven in Griekenland, Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten. Interpol vaardigde eerder op verzoek van Frankrijk en Spanje een zogenaamd red notice-arrestatiebevel tegen hem uit. ‘Hij is een geboren moordenaar,’ aldus bronnen uit een politieonderzoek naar hem.

Link met Iran

In april van dit jaar deed een voormalige agent van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (DEA) een opvallende uitspraak in een podcast van de BBC. Hij stelt dat de moord op Ali Motamed in 2015 is georganiseerd door de Ierse Kinahan-clan, een van de grootste drugsbendes van Europa. Dat is opmerkelijk, omdat Naoufal F. in 2016 in Ierland werd aangehouden in verband met een onderzoek naar de Kinahans. De voormalige DEA-agent Kelly stelde dat de Kinahans de moordopdracht aannamen van Iran, en die vervolgens uitzetten bij Nederlandse criminelen.

Volgens Kelly heeft de Kinahan-clan al tientallen jaren banden met onder meer de Libanese Hezbollah-milities, waarmee de link met Iran is gelegd. De Kinahans zijn er eerder van verdacht geweest drugszaken met die Iraanse terroristische organisatie te hebben gedaan. De relatie tussen de moord op Motamed en de Iraanse staat is alleen nooit onomstotelijk bewezen.

Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft nooit definitief kunnen achterhalen hoe de opdracht om Motamed te vermoorden in Nederland terechtkwam. De eerdere aanwijzingen voor Irans moordopdracht bleven ook altijd geheim, ondanks het feit dat minister Blok hier in 2019 naar verwees. Met de uitspraak van Kelly lijken de aanwijzingen dat Iran achter de moorden steekt weer sterker te zijn geworden. 

Begin dit jaar werd de Iraanse ambassadeur ontboden op het ministerie, om uitleg te geven over het moordplan om Siamak Tahmasbi in Haarlem om het leven te brengen. Maar Iran ontkent stelselmatig haar bemoeienis met de moorden op haar activistische landgenoten. Een topfunctionaris van een Iraans ministerie noemde de beschuldigingen uit het AIVD-jaarverslag in de pers ‘lachwekkend’ en ‘gebaseerd op vermoedens of aannames’. 

Dan volgt nog een spin in de richting van haar vijand in de regio: ‘Het is betreurenswaardig dat het Nederlandse diplomatieke apparaat zo gemakkelijk afgaat op speculaties van zijn veiligheidsdiensten en het zionistische regime van Israël, en zelfs de Iraanse ambassadeur ontbiedt om zo’n absurd verzinsel.’