Wie houdt er nog van Morrissey? Omstreden zanger staat in de AFAS Live

De scène was zo pijnlijk dat de zanger de makers voor het gerecht wilde slepen. Het was april 2021 en Morrissey kwam ongewenst voor in de serie The Simpsons. De aflevering heette Panic in the streets of Springfield, een verwijzing naar de hit van Morrissey’s voormalige band The Smiths Panic (met als volgende woorden Panic on the streets of London). Homer Simpsons betweterige, linkse dochter Lisa Simpson krijgt een abonnement op een streamingdienst cadeau en wordt fan van de band The Snuffs. De vier bandleden spelen rebelse, romantische indiemuziek met cynische teksten en songtitels als How late is then en Hamburger homicide, referenties naar echte Smiths-hits als How soon is now? en Meat is murder.

Lisa dagdroomt dat ze bevriend raakt met hun zanger Quilloughby, een bekuifde Brit die erg lijkt ex-Smiths-frontman Morrissey en net als Lisa en de echte Morrissey fanatiek veganistisch is. Ze steelt op Quilloughby’s aanraden Homers creditcard om naar een muziekfestival te kunnen gaan en ze gaan samen naar een concert waar de Quilloughby uit de toekomst optreedt. Hij is corpulent, lijkt op Churchill en scheldt zijn fans uit. Hij verorbert een grote sandwich met pastrami op het podium en roept dat hij weer vlees eet nadat hij ontdekte dat het ‘een uitvinding van de buitenlanders is’. Er volgt een Morrisseyeske tirade tegen immigratie, Snuffs-fans joelen hem uit en niemand uit het publiek is verdrietiger dan Lisa Simpson, die inziet dat cynisme uiteindelijk niet veel verschilt van humorloosheid en ondraaglijk negativisme. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

De echte Morrissey gaf een woedende reactie om duidelijk te maken hoe slecht en beledigend hij Panic in the streets of Springfield vond. Hij wilde de makers ook het liefst aanklagen voor laster, maar hij vreesde niet voldoende geld te hebben om zulke machtige mensen voor het gerecht te dagen. Iedereen was tegen hem en Morrissey had het de laatste jaren al zo zwaar. Het kwam allemaal door woke, of zoals hij het noemt ‘idiot culture’ en niemand begrijpt zijn ironie nog. Mensen van ‘gestoord links’ proberen hem keer op keer te cancelen en dat is nog best gelukt. Met als dieptepunt de soap rond zijn nooit uitgebrachte album Bonfire of the teenagers. 

Beter leven

Wat is er met Steven Patrick Morrissey gebeurd? De meeste Smiths-fans vragen zich dat al veel langer dan vier jaar af. Zijn ouders Peter en Betty zijn katholiek-Ierse immigranten, een feit dat in kritische Morrissey-artikelen altijd terugkomt. Ze groeiden op rond Dublin en trokken richting Manchester om hun twee kinderen een beter leven te geven. Morrissey en zijn twee jaar oudere zus Jacqueline groeiden op in Davyhulme, Manchester, vlakbij voetbalstadion Old Trafford. Morrissey schreef over die buurt in zijn autobiografie Autobiography.

Hij voelde zich vaak eenzaam na de scheiding van zijn ouders en haatte school. Hij vond troost in films, boeken en muziek, adoreerde Shocking Blue, glamrockband T-Rex en later David Bowie. Hij verdiende soms wat geld met vernederende baantjes, leefde van de bijstand en kon met die hulp een bestaan als zanger opbouwen. Dat moest ook wel, want zonder muziek kon hij net zo goed meteen sterven. In 1982 vormde Morrissey The Smiths met gitarist Johnny Marr, drummer Mike Joyce en bassist Andy Rourke. Hun titelloze debuut uit 1984 werd een sensatie en een verkoopsucces.

Morrissey excelleerde als grappig-cynische songschrijver met een romantische inborst. Tieners uit de hele wereld hadden Morrissey-posters op hun kamers hangen, critici waren unaniem lovend. Die mondharmonica in Hand in Glove, het gitaarloopje aan het begin van What difference does it make en dan openingszinnen I decree todayals: I am the son and the heir / Of a shyness that is criminally vulgar en: I decree today that life is simply taking and not giving / England is mine - and it owes me a living. Opvolger Meat is murder kwam uit in 1985 en bereikte de eerste plek in de hitlijst. Morrissey leek toen nog woke-avant-la-lettre te zijn en een Oscar Wilde-achtige rebel.

De titelsong was een felle aanklacht tegen de vleesindustrie en hij leek alle luisteraars onder angstig koeiengeloei te dwingen vegetarisch of, nog beter, veganistisch te eten. Dat deed hij met zinnen als: This beautiful creature must die/This beautiful creature must die/A death for no reason/And death for no reason is murder. De derde plaat The Queen is dead kwam uit 1986 en de anti-monarchistische titel maakte hem nog meer tot een idool van links. Big Mouth Strikes Again werd een van zijn grootste hits, miljoenen mensen zongen tijdens uitverkochte concerten mee:  Sweetness, sweetness, I was only joking when I said/I’d like to smash every tooth in your head. 

Morrissey werd dat jaar toch ook voor het eerst voorzichtig gewantrouwd. In een interview met het tijdschrift Melody Maker klaagde hij over het diversiteitsdenken in Engeland. Zwarte artiesten kregen volgens hem een voorkeursbehandeling om in de hitparades te komen ten koste van witte artiesten, reggae noemde hij ‘de meest racistische muziek in de hele wereld’ en ‘een absolute verheerlijking van zwarte suprematie.’ Hij gebruikte de term ‘a black pop conspiracy’, walgde van ‘zwarte moderne muziek’, haatte de platen van Janet Jackson, Whitney Houston, Stevie Wonder, en vond Diana Ross ‘afschuwelijk’. Hij omschreef ze als ‘vile in the extreme’ en hun muziek ‘doesn’t say anything whatsoever’. 

Morrissey had vernederende baantjes, leefde van de bijstand en kon zo een bestaan als zanger opbouwen. Zonder muziek kon hij net zo goed meteen sterven

Het vierde en laatste album van The Smiths Strangeways here we come kwam uit in 1987. The Smiths gingen dat jaar uit elkaar en Morrissey’s debuut als solo-artiest Viva hate bereikte in 1988 de eerste plek in de Engelse Billboard. Was die titel zijn coming out als rechtse haatpredikant? Aziatische Smiths-fans vreesden van wel. Een van de songs op Viva hate kreeg de titel Bengali in Platforms. Morrissey zong onder meer: Shelve your Western plans, Bengali, Bengali/Oh, shelve your Western plans/And understand that life is hard enough when you belong here (Schort je westerse plannen op Bengalen, Bengalen, oh, schort je Westerse plannen op en begrijp dat leven al moeilijk genoeg is als je hier hoort). Volgens Morrissey was de tekst volledig verkeerd begrepen en hij bleef de held van links. Dat veranderde in 1992. 

Union Jack-vlag

Eerst bracht hij de song National front disco uit: over een jonge Brit die tot verbijstering van zijn familie voor de extreemrechtse partij National Front heeft gestemd. Was de song een afwijzing van dit soort ideeën of juist een omarming ervan? Ook hier werd nog over getwijfeld, maar in hetzelfde jaar wapperde Morrissey op het podium met een Union Jack-vlag en alleen aanhangers van de National Front deden dat in die tijd. Toeschouwers bekogelden Morrissey met munten, in het tijdschrift New Musical Express verscheen een foto van dat moment en de tekst: Flying the flag or flirting with disaster? Er volgden ‘meerdere executie-pagina’s’, schreef Morrissey jaren later in zijn autobiografie en vanaf dat moment was hij officieel een racist.

Morrissey reageerde zoals hij meestal reageert als hij wordt aangevallen: hij boycot de boodschapper. Hij sprak meer dan tien jaar niet met New Musical Express, pas in 2007 besloot hij de jonge Smiths-fan Tim Jonze een kans te geven hem te interviewen. In het eerste deel van het gesprek was Morrissey volgens Tim Jonze charmant en grappig, maar dat veranderde na de vraag: ‘Je woont nu in Italië. Zou je ooit overwegen terug naar Engeland te gaan?’ Morrissey antwoordde dat ‘Britannië een verschrikkelijk negatieve plek is’. Het ‘hamert mensen tegen de grond’ en dan was er nog ‘het immigratievraagstuk’.

Hij benadrukte tegen racisme te zijn, dat was ‘silly’. Hij had ook niets tegen mensen uit andere landen. ‘Maar hoe hoger de instroom hoe meer de Engelse identiteit verdwijnt. Dus de prijs is enorm. Als je naar Duitsland reist dan is het nog steeds absoluut Duitsland. Als je naar Zweden reist, dan heeft het nog steeds de Zweedse identiteit. Maar reis naar Engeland en je hebt geen idee meer waar je bent.’ Hij hield onverandelijk veel van de ‘Britse identiteit’, maar hij had ‘geen hoop voor de toekomst’. Engeland was ‘thrown away’ en Morrissey zei: ‘Loop door Knightsbridge (een wijk in Londen, red.) en je zult elk accent horen, behalve het Britse.’

Tim Jonze waarschuwde al tijdens het gesprek dat Morrissey in de problemen kon komen met dit soort uitspraken en hij stelde de vraag: ‘Immigratie zorgde ervoor dat jouw ouders hierheen konden komen en jij je zeer Britse muziek kon maken.’ Morrissey antwoordde: ‘Ja, maar het is nu anders, want the gates are flooded. En iedereen kan toegang tot Engeland krijgen en meedoen.’ Tim Jonze: ‘Als jij de baas zou zijn, had je de poorten dan dicht gedaan?’ Morrissey: ‘Je moet verstandig zijn (...). Je kunt niet zeggen: “Kom allemaal naar mijn huis, ga op bed zitten, doe wat je wilt.” Dat werkt niet.’ 

Morrissey tegen verslaggeefster Juliane van Der Spiegel: 'Ik ben verdrietig dat Berlijn de verkrachtingshoofdstad van Europa is'

Het artikel verscheen in november 2007 met de kop: Has the world changed or has he changed? Het duurde niet lang voordat Morrissey opnieuw werd beschuldigd van racisme en hij reageerde voor de zoveelste keer door met een rechtszaak te dreigen. Hij was ‘erin geluisd’ door de chef van New Musical Express die zijn woorden opzettelijk verdraaide en vragen achteraf had verzonnen. Auteur Tim Jonze ontkende dit en stelde zelfs dat zijn bazen het stuk milder probeerden te maken. Morrissey’s manager bleef dreigen met claims en New Musical Express plaatste tot ergernis van Tim Jonze de verontschuldiging: ‘We geloven niet dat Morrissey een racist is. We dachten ook niet dat we dat beweerden en we bieden Morrissey onze excuses aan als hij of iemand anders ons stuk verkeerd heeft begrepen.’

De rechtszaak werd hierdoor niet doorgezet, maar de schade was toen al groot voor Morrissey. Schrijver/journalist en Smiths-fan Jeevan Vasagar schreef naar aanleiding van het artikel een stuk in The Guardian met de titel Why this British Asian doesn't listen to Morrissey any more. Morrissey viel keer op keer de meest kwetsbare mensen aan. De ‘zoon van een Ierse immigrant’ had beter moeten weten en ‘er komt een tijd waarin je niet kan luisteren naar muziek gemaakt door iemand wier denkbeelden je weerzinwekkend vindt. Indiemuziek hoort outsiders te steunen, niet te minachten’.

Morrissey zwoer nooit meer met traditionele media te praten, maar zei in 2017 toch weer ‘ja’ op een verzoek. Er kwam een aardige Duitse genaamd Juliane van Der Spiegel op bezoek. Morrissey vertelde haar over zijn steun voor Brexit en ‘Me too-slachtoffer’ Kevin Spacey en zei: ‘Ik ben verdrietig dat Berlijn de verkrachtingshoofdstad van Europa is.’ De verslaggeefster: ‘Sorry, de verkrachtingshoofdstad?’ Morrissey: ‘Ja, ja! Vanwege de open grenzen! Veel mensen vinden dat Merkel een fout heeft gemaakt.’

Morrissey verduidelijkte zijn immigratiestandpunt met: ‘Oké, laten we het over multiculturalisme hebben: ik wil dat Duitsland Duits is en Frankrijk Frans. Als je alles multicultureel wilt maken, verlies je je eigen cultuur. (...) Miljoenen Duitsers zijn gestorven voor hun identiteit. Als jij denkt dat zij respect verdienen, moet je je land beschermen!’ Had Morrissey dit echt gezegd? Volgens Juliane wel, Morrissey ontkende dit en hij dreigde het tijdschrift aan te klagen, zijn standaardreactie als publiciteit negatief voor hem uitwerkt. Der Spiegel zette het audiobewijs online en Morrissey heeft zijn dreigement nooit doorgezet. 

Een jaar later konden zelfs de fanatiekste Morrissey-fans amper meer verdedigen dat hun Oscar Wilde het allemaal niet meende. Hij gaf in april 2018 toch weer een interview, maar dat was voor zijn website. Morrissey-fan John Riggers vroeg onder meer wat hij stemde, Morrissey zei dat hij dat nooit had gedaan. Hij noemde links op Trumpiaanse wijze de ‘modern loony left’ en hij deed de valse en breed gedragen bewering bij extreemrechts dat Hitler links was! Politiek was ‘op elk niveau een morele ramp’ en zelfs supermarktketen Tesco ‘zou Diane Abbott geen baan geven’.

Abbott was de eerste zwarte vrouw in het Britse parlement. Kon het toeval zijn dat hij juist haar noemde? Volgens Morrissey-critici niet en hij maakte het niet eenvoudiger voor zichzelf door openlijk de ‘nieuwe partij’ For Britain te steunen, geleid door Anne Marie Waters, tegenwoordig de baas van Pegida UK en Sharia Watch UK. Alleen de mensen van die partij durfden volgens Morrissey te zeggen ‘wat de meeste Britse mensen momenteel vinden’ en ‘ze hebben ook de beste aanpak voor dierenwelzijn’ door halal- en koosjerslachten te verbieden.

Zelfs rechtse Britten schrokken van Morrissey’s steun aan For Britain. Anne Marie Waters staat bekend als een uiterst fanatieke ‘anti-islam-activist’ en zelfs de uiterst rechtse politicus Nigel Farage zei dat haar partij uit ‘nazi’s en ‘racisten’ bestond. Het jaar erna trad Morrissey op in de talkshow van de Amerikaan Jimmy Fallon met een speldje van For Britain op zijn jasje. Anne Marie Waters bedankte Morrissey voor de steun op de website van For Britain en in The Guardian verscheen een lang artikel met de titel: Bigmouth strikes again and again. Morrissey nam tijdens een concert in Los Angeles wraak door op te treden in een vest met ‘Fuck the Guardian’, dat zou ze leren. 

Aanslag Manchester

Morrissey’s meest recente album kwam vijf jaar geleden uit en heet I Am not a dog on a chain. Het label was BMG, maar de platenbazen wilden niet met Morrissey verder wegens ‘nieuwe plannen voor diversiteit’, beweerde hij. Hij tekende een contract bij Capitol Records en zijn volgende album was in mei 2021 af. In de aankondiging stond dat onder meer Iggy Pop, Miley Cyrus en Flea van de Red Hot Chili Peppers meewerkten en de producer was Andrew Watt, die al nummers maakte met The Rolling Stones, Lady Gaga en Justin Bieber. De releasedatum zou februari 2023 zijn, maar eind 2022 schreef Morrissey op zijn website Morrissey Central dat hij ‘vrijwillig’ afscheid had genomen van Capitol Records.

Het label wilde de plaat bij nader inzien toch niet op de markt brengen, volgens Morrissey kwam dit door een song met de titel Bonfire of the Teenagers die hij in 2022 voor het eerst live zong. Het optreden werd gefilmd, Smiths-fans analyseerden de tekst en schrokken weer eens van wat ze hoorden. Het lied gaat over de aanslag in 2017 tijdens een Ariana Grande-concert in Morrissey’s geboortestad Manchester. Terrorist Salman Abedi vermoordde die avond 22 tieners en er vielen meer dan duizend gewonden, de titel Vreugdevuur van de Tieners verwijst daarnaar.

Jongeren en volwassenen kwamen na de aanslag samen in de straten van Manchester en ze zongen de bekendste regels uit Don’t look back in anger van Oasis. Morrissey vond daar iets van en hij verzon de tekst: The silly people sing Don’t look back in anger/And the morons swing and say Don’t look back in anger/I can assure you I will look back in anger ’til the day I die. Aan het einde van Bonfire of the teenagers zingt Morrissey herhaaldelijk Go easy on the killer. Hij verwijst hiermee waarschijnlijk naar multicultiesofties en woke-idioten die volgens hem vast vinden dat er begrip moet worden getoond voor de motieven van de dader. 

Er ontstond weer eens commotie en ophef. Miley Cyrus, een groot Smiths-fan, maakte bekend dat ze haar bijdrage op de song I am Veronica aan zijn gelijknamige album Bonfire of the teenagers terugtrok. Volgens Morrissey moet ze onder druk zijn gezet door woke-isten, maar oudere muzikanten en voormalige vrienden hebben zich ook van hem gedistantieerd. Punkfolklegende Billy Bragg schreef vorig jaar op social media: ‘Er was een licht, maar dat is nu uitgegaan’, een verwijzing naar een van de grootste Smiths-hits There’s a light that never goes out.  

Morrissey kocht Bonfire of the teenagers terug van Capitol Records, maar het lukte hem maar niet zijn plaat uit te brengen en hij besloot vorig jaar een zeldzaam interview toe te staan aan de conservatieve Engelse krant The Telegraph om zich over zijn situatie te beklagen. Natuurlijk ging het gesprek lang over ‘de zeer controversiële saga rondom Bonfire of the teenagers’, staat in het stuk. In een lange e-mail vanuit zijn huis in Los Angeles schreef Morrissey onder meer dat hij wordt ‘gekneveld’. Platenbazen weigeren Bonfire of the teenagers uit te brengen ‘terwijl ze wel toegeven dat het een meesterwerk is’. Er valt volgens Morrissey ‘niets beledigends of vijandigs te horen’ in het titelnummer, maar ‘de platenbazen zeggen dat ze bang zijn dat The Guardian hun leven tot een hel zou maken als ze een dergelijk sociaal bewustzijn zouden steunen’.

Overwoog hij de song van het album te verwijderen en de titel te veranderen, vroeg journalist James Hall. Nee, en Morrissey verduidelijkte: ‘We zijn nog steeds in de greep van idiot culture, die is overal waar je kijkt. Maar nee, ik zal de titelsong niet verwijderen, want ik zal de vermoorde kinderen van Manchester niet in de steek laten. Hun geesten schreeuwen elke dag om herinnering en erkenning. (...) De bomaanslag in de Manchester Arena was onze 9/11 (...) en daarom kwam het Don’t look back in anger-bevel me altijd voor als cynisch en absoluut niet als een oproep tot sociale harmonie. Feit is dat echte Engelse kunstenaars worden gegijzeld door mensen die zich verzetten tegen elke vorm van een alternatieve mening. De grootste monsters zijn de #BeKind-crew, die je gezicht inslaan als je het niet met ze eens bent.’ 

Het cancelen van zijn album door ‘idioten’ paste in die trend, vervolgde Morrissey. Aan de kwaliteit kon het niet liggen. Morrissey noemde Bonfire of the teenagers ‘een meesterwerk’, het beste album uit zijn leven en ‘alle songs en muziek zijn sensationeel.’ 

Het komt allemaal door 'idiot culture' en niemand begrijpt zijn ironie nog. Mensen van 'gestoord links' proberen hem keer op keer te cancelen

Zijn theorie of complottheorie: Ariana Grande maakt haar albums voor Republic Records en dat is eigendom van Universal, wat weer eigendom is van het label dat Bonfire of the teenagers zou uitbrengen. Ariana Grande zou vast niet blij geweest zijn met al die verwijzingen naar de massamoord in Manchester en om haar te pleasen werd deze rigoureuze maatregel genomen. Uit de e-mail van Morrissey aan James Hall: ‘David Joseph (de voorzitter en ceo van Universal Music UK, red.) heeft Capitol Records in Los Angeles gedwongen Bonfire of teenagers niet uit te brengen.’

Fanatieke veganist

Morrissey werd op 22 mei 66 jaar. Hij is grijzend, maar niet corpulent zoals Quilloughby in The Simpsons-aflevering Panic in the streets of Springfield. Hij haat pastrami en is nog altijd een fanatieke veganist die graag verwarring zaait. Op zijn website staat een afbeelding van de zwarte, activistische schrijver James Baldwin en diens quote: ‘Artiesten zijn er om de rust te verstoren.’

Aankomende donderdag (19 juni) treedt hij op in Amsterdam. AFAS Live is nog niet uitverkocht, maar Morrissey blijft populair en duizenden toeschouwers zullen hopen op This charming man, Hand in glove, Reel around the fountain of There is a light that never goes out. Eén song zingt Morrissey hoogstwaarschijnlijk niet: Bonfire of the teenagers. Niemand weet of dat lied ooit op plaat zal verschijnen en Morrissey heeft inmiddels al zijn vijftiende solo-album afgemaakt. Het heet Without music the world dies, Morrissey kondigde op 20 februari 2023 aan dat het af was. Het album werd aangeboden aan platenmaatschappijen, maar er zijn tot nu toe geen mededelingen gedaan over de release en het is onzeker of deze plaat wel ooit uitkomt.