Fractievoorzitter ChristenUnie Mirjam Bikker: 'PVV op het pluche is kiezen voor chaos'

Nieuwe Revu ontmoet Mirjam Bikker
Waar? In Den Haag. Nog wat genuttigd? Thee en koffie. Verder nog iets? Bikker komt uit een gezin waarin werd meegegeven dat je de talenten die je hebt zo goed mogelijk moet gebruiken. Zelf is ze ook voornemens om dat te doen, waarbij ze vanzelf gaat zien op welke plek ze zal uitkomen. Mirjam Bikker als eerste vrouwelijke minister-president van Nederland? Wie zal het zeggen...

U werd eind 2024 uitgeroepen tot de meest geloofwaardige partijleider van Nederland. Wat zegt dat over de rest van Den Haag? 
‘Dat moet je vragen aan de mensen die dat hebben bedacht. Het is een mooi compliment, maar tegelijkertijd vind ik dat alle politici geloofwaardig zouden moeten zijn. Ik zie het als een voorrecht om ons land te mogen vertegenwoordigen. Dat heb je met alle eer en waardigheid te doen.’

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Gebeurt dat ook?
‘Mensen zien daar verschillen in.’

Hoe kijkt u terug op de gebeurtenissen van de afgelopen weken?
‘We hebben al een jaar lang kunnen kijken naar een coalitie die van crisis naar crisis ging. Deze vier partijen hadden veel vertrouwen en mandaat van de kiezer gekregen, en dat geeft ook veel verantwoordelijkheid. Het is veelzeggend en toch ook weer schokkend dat de PVV zo met deze grote verantwoordelijkheid omgaat. Kun je wat bereiken, ga je er vandoor. Ook de VVD stapte tegen beter weten in dit avontuur. Populisten op het pluche is kiezen voor chaos. Dit experiment is nu officieel duidelijk mislukt.’ 

Is het een zegen of een vloek, de val van het kabinet?
‘Dat valt nog te bezien. Nederland moet van het slot. Dit dagelijkse geblunder bracht geen oplossingen. Het ligt nu weer helemaal open en we gaan opnieuw de gang naar de stembus maken. Dat betekent tegelijk dat veel van de dossiers, waarop dringend voortgang moet worden geboekt, opnieuw vertraging oplopen. Jongeren op zoek naar een betaalbaar huis, de boer die niet weet of zijn boerderij toekomst heeft, het gezin dat afhankelijk is van ingewikkelde toeslagen, de aannemer die huizen niet kan aansluiten op het overvolle stroomnet: zij kunnen niet weer twee jaar wachten.

Stilstand legt een hypotheek op hun toekomst en die van ons land. En ook deze geopolitiek uiterst turbulente tijden vragen om helder leiderschap. Eind juni is de NAVO-top. Voorlopig staat minister-president Schoof daar zonder mandaat, zonder plan of politieke rugdekking. Maar Poetin wacht echt niet tot Nederland weer politiek aangeharkt is, dit vraagt nu om een duidelijke koers, niet om politieke spelletjes. Ik hoop dat het brede politieke midden, dwars tegen het populisme van de heer Wilders in, elkaar vindt in een duidelijke koers voor defensie, steun geeft aan in ieder geval die NAVO-norm van 3,5 procent en wat verder nodig is.’

Groeit de ChristenUnie bij de nieuwe verkiezingen, eind oktober, uit naar een veel grotere partij, denkt u?
‘Ik merk dat mensen veel waardering hebben voor onze partij. Dat is heel goed en bemoedigend om te zien. De ChristenUnie heeft ook met het huidige aantal zetels mooie dingen kunnen doen. Van broodnodige investeringen in het openbaar vervoer tot het behoud van de maatschappelijke diensttijd en ik kan nog wel even doorgaan. Wij zijn geen machtspartij, dus ik focus me niet op de laatste peiling om te kijken hoe we nog groter kunnen groeien. Voor ons begint politiek bij je overtuiging, en dan is het aan de kiezer hoe hard we groeien. Maar ik ben positief gestemd, want we krijgen steeds meer leden en mensen reageren eigenlijk dagelijks met aanmoedigingen om zo door te gaan. Niet alleen vanwege standpunten, maar ook vanwege onze stijl van samen opbouwen in plaats van de ander afbreken.’ 

'Tijd om de mouwen op te stropen. Neem migratie: iedereen is het erover eens dat aso-asielzoekers die zich misdragen terug moeten. Maar het gebeurt nog steeds niet'

U staat bekend als bescheiden, inhoudelijk en principieel. Komt dat overeen met hoe u uzelf ziet?
‘Over jezelf praten is altijd ingewikkeld, maar ik hoor vaak dat ik bedachtzaam ben met een warm hart. Toen ik in 2013 afscheid nam in Utrecht, waar ik zeven jaar als fractievoorzitter van de ChristenUnie in de gemeenteraad heb gezeten, zei de raadsnestor, iemand van Leefbaar Utrecht, dat ik ‘met een stralende glimlach de meest ongemakkelijke dingen kan zeggen’. Ik hou van eerlijk zijn, maar ik probeer wel de verbinding te houden. In de praktijk komt dat erop neer dat ik niet met iedereen meebuig, maar ook niet uit het oog verlies wat dat voor de ander betekent.’ 

Bent u ook in een nieuw kabinet op uw plek in de oppositie, of mist u de invloed en het machtsspel van het meeregeren? 
‘De jaren in de oppositie hebben ons weer stevig op ons fundament gezet. Mensen zien weer duidelijk waar de ChristenUnie voor staat. Verantwoordelijk, oog voor de toekomst van onze kinderen en staan voor een overheid die met echte oplossingen voor ingewikkelde problemen komt. Na vier jaar in de Tweede Kamer vind ik het heel frustrerend hoe weinig het de politiek is gelukt om daar vaart op te maken. Van migratie tot het belastingstelsel, van stikstof tot betaalbare woningen.

Dat red je niet morgen, dat red je niet in je eentje. Daar moet je eerlijk over zijn, maar veel gepraat en weinig wol, dat wil ik niet meer. Tijd om de mouwen op te stropen. Neem migratie: iedereen is het erover eens dat aso-asielzoekers die zich misdragen terug moeten. Maar het gebeurt nog steeds niet. Dat kan toch anders? Of we nou in de oppositie zitten of in de coalitie, de ChristenUnie zal werk maken van haar idealen.’ 

Nederland polariseert steeds verder. Wat is de rol van een middenpartij als de ChristenUnie in dat klimaat? 
‘Polarisatie kan een verdienmodel zijn, dat zie je ook in de landen om ons heen. Maar we hebben onszelf telkens de vraag te stellen: waarvoor willen wij opstaan? Is dat om de ander de maat te nemen of om het goede te doen? Ik kom elke dag mijn bed uit om het goede te doen en volgens mij staan de meeste mensen er zo in.

Als je het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau over polarisatie leest, dan zie je dat de grootste groep Nederlanders zegt dat ze op het gebied van asielbeleid wel maatregelen willen, omdat ze zien dat er in ons land te veel mensen bijkomen zonder doordacht idee, maar ze willen niet al dat gedoe over lintjesgate of dat er bij elk asielzoekerscentrum een lokale veenbrand ontstaat uit angst dat sommige asielzoekers trammelant komen schoppen. De heersende gedachte is dat we niet willen dat de grenzen wagenwijd openstaan voor iedereen, maar tegelijk ziet het gros ook wel dat er mensen in oorlog zijn die daar niet kunnen leven.

Die mensen bieden wij een veilige herberg, maar we kunnen niet iedereen ontvangen. Daar herken in mezelf in, maar het gevaar is dat je jezelf in dit polariserende klimaat, waarin we snel aanslaan op wat stevigere teksten, toch een andere kant op laat meesleuren. Het is fascinerend om te zien dat schreeuwerige politieke filmpjes het beste worden bekeken. Dat zie ik ook bij ons gebeuren, hoor. Als in een filmpje met mij het woord ‘hysterisch’ in de kop wordt genoemd, dan klikt iedereen. Maar als er staat ‘bedachtzame Bikker’, dan hoeft niemand het te zien (lacht).’ 

Hoe houdt u zelf het hoofd koel wanneer een debat in de Kamer weer eens ontaardt in geschreeuw of moddergooien?
‘Aan het einde van de dag pak ik de trein naar huis, daar zit ik tussen alle andere mensen die uit hun werk komen. Vervolgens kom ik thuis, bij mijn mooie gezin, waar heel andere dingen belangrijk zijn dan de laatste politieke gril van de dag. Voor mij is dat goed, het helpt me om te relativeren. Elke zaterdag sta ik langs de voetballijn naar mijn zoon te kijken en op zondag zit ik in de kerk, samen met allemaal andere mensen die ook de hele week druk bezig zijn geweest. Dan zeggen we met elkaar dat het goed is dat iedereen door God gemaakt en geliefd is. Dat zorgt voor een ontspannen beeld van jezelf, namelijk: maak jezelf niet zo groot. In dat ontspannen beeld is er ook ruimte om te zien dat zoveel mensen het goede zoeken en willen doen. En ook al zijn de problemen zo groot dat wij ze soms niet kunnen bevatten, deze wereld is wel geschapen door een God die ‘m niet uit zijn handen laat vallen.’ 

U bent gelovig, moeder én partijleider. Botst dat nooit?
‘Natuurlijk wel. Vanmorgen nog, bijvoorbeeld. Mijn man moest vroeg op zijn werk zijn. Ik had een radio-interviewtje, dus dan is de vraag: hoe gaan we dat zo doen dat iedereen op een leuke manier op school komt? Als je zaken op tijd bespreekt en bedenkt, gaat dat meestal wel goed. Het scheelt ook dat mijn man en ik al lange tijd samen zijn. Ik ben heel dankbaar voor alles wat hij doet om ervoor te zorgen dat het bij ons op rolletjes loopt.

Voor mij is het extra fijn dat ik bij een partij zit die lekker geniet van de zondagsrust. Het geloof is een grote hulp, omdat ik op zondag tot mezelf kan komen en me kan richten op wat écht belangrijk is. Ik wil niet opdringen dat iedereen dat vanuit het geloof moet doen, maar stel dat iedereen één dag in de week de tijd zou nemen voor reflectie en bezinning, om even te ontdekken dat er andere dingen belangrijker zijn dan alleen geld en status, dan zou dat heel heilzaam zijn.’

Bouwt u doordeweeks ook bewust tijd in voor het geloof?
‘Een van onze vaste routines is dat we de dag als gezin samen starten met het ontbijt en een stukje lezen uit de Bijbel. In mijn jeugd lazen we de hele Bijbel, van kaft tot kaft, met een heel hoofdstuk per dag. Ik herinner me nog dat ik vond dat de psalmen nogal veel over de donkere kant van het leven gingen. Inmiddels ken ik die donkere kanten en kunnen die teksten me juist troosten, maar als kind dacht ik wel eens: nu is het klaar. Wij gebruiken thuis het Bijbelleesrooster van de Bijbelstichting. Dat is heel gevarieerd, met een uitleg erbij waarom je iets leest. Het zijn ook nooit heel lange stukken.’

Hoe ervaren uw kinderen deze dagelijkse Bijbelroutine?
‘Ze zijn nu 15, 13 en 8 jaar, maar ze hebben er nog nooit over geklaagd. Op zondag gaan ze ook graag mee naar de kerk. Dat vind ik gaaf hoor, dat je daar met elkaar zit, in een eeuwenoud gebouw met prachtige glas-in-loodramen. Het is zo bijzonder om te bedenken dat in diezelfde bankjes door de eeuwen heen allemaal andere mensen God hebben gezocht en dat ook in de kerk tot uiting brengen, op momenten dat het leven hen toelachte, maar ook in tijden waarin het niet allemaal rozengeur en maneschijn was.’

Speelt het geloof gedurende uw werkdag ook nog een rol? Bidt u bijvoorbeeld voor belangrijke debatten?
‘Wat leuk dat je dat vraagt. Soms wel, inderdaad. Sowieso ben ik bij elke maaltijd dankbaar. Dankbaar dat er weer lekker eten is dat er niet had kunnen zijn als er niet allerlei mensen hard voor hadden gewerkt. Het is niet zo dat ik de hele dag door grote gedachtes heb, maar ik probeer wel om momenten van bewustwording in te bouwen in mijn dag. Ik denk dat dankbaar leven mij helpt om minder mopperig te zijn. Iedereen moet soms dealen met heftige kwesties, waarbij je je afvraagt: hoe ga ik dit doen? Dan helpt het mij om te zeggen: “God, geef mij goede gedachtes.” Dat doe ik ook als het gaat om ingewikkelde kwesties, zoals de vreselijke oorlog die nu gaande is in Oekraïne, waar ik onlangs op werkbezoek was, en de huidige ontwikkelingen in Israël en Gaza.’ 

De ChristenUnie heeft zich altijd sterk verbonden gevoeld met Israël. Tegelijkertijd groeit binnen en buiten uw achterban de kritiek op het Israëlische optreden in Gaza. Hoe verhoudt u zich tot dat spanningsveld? 
‘De Israëlische regering strijdt tegen de terroristische organisatie Hamas, maar maakt keuzes die ontzettend veel leed veroorzaken bij de burgerbevolking. Die keuzes heeft onze regering te bevragen. Dat doet niets af aan onze steun voor Israël, als veilig thuis voor Joden. In het gepolariseerde klimaat van Nederland is het lastig om deze positie duidelijk te maken, want veel mensen denken: je staat aan de ene of de andere kant. Maar zo eenvoudig zit de wereld niet in elkaar.’

Ziet u het als een taak van God dat u dit werk doet?
‘Ik heb een hekel aan het Amerikaanse domineetype dat zegt: it was meant to be. Dat kan een bepaalde geestelijke zwaartekracht krijgen waarvan ik denk: doe maar kalm. Tegelijk heb ik lange tijd gezegd dat ik niet naar de Tweede Kamer wilde. Ik wist ook wel dat het voor mijn gezin heel intens zou worden als ik dat wel zou doen, al wist ik van tevoren gelukkig niet precies hoe intens. Mijn idee is dat alles wat ik in de jaren ervoor heb gedaan, in de gemeenteraad, in de senaat, als mama van drie kinderen, mij enorm helpt bij het werk dat ik nu doe. Dat is dan toch hoe God je door het leven leidt.’

'Nu kijk ik er ontspannen op terug, maar die bikini-affaire was een megaheftige ervaring. Ook vanwege de vunzige mails die ik van oude kerels kreeg'

Had u de overstap naar de Tweede Kamer ook gemaakt als u van tevoren wel had geweten hoe intensief het zou worden?
‘Jawel, dat denk ik wel. Maar ik heb wel stevige tegenwind gehad, zeker in de tijd dat ik in de coalitie zat. Dat was in een tijd dat het niet heel fantastisch ging tussen de verschillende partijen. Het was meer een gedwongen huwelijk van coalitiepartijen dan dat we vanuit een gezamenlijke missie met elkaar aan de slag gingen. Daar bovenop was het ook nog coronatijd, wat voor een kersvers kamerlid en coronawoordvoerder niet de makkelijkste periode was. Wat ik daarvan heb geleerd is dat als mensen het vertrouwen aan jou hebben gegeven om dit werk te doen, dat je dat dan ook hebt waar te maken. In Den Haag loop ik elke dag tegen onlogische wetten en praktische bezwaren aan, wat je zou kunnen verlammen, maar ze moedigen mij juist aan om verder te gaan.’ 

U begon op jonge leeftijd als raadslid in Utrecht. Wat zou de Mirjam Bikker van toen tegen de Mirjam Bikker van nu zeggen? 
‘Dat het knap is dat ik dat zomaar aandurfde. Ik studeerde nog rechten toen de functie van raadslid op mijn pad kwam. Er waren veel mensen die zeiden dat het een logische stap was dat ik dat ging doen, maar ik vond het best heel spannend. Achteraf zou ik willen zeggen: joh, relax, wees gewoon jezelf. Dat was ik ook wel, denk ik, maar je doet alles voor de eerste keer. De rust die ik nu veel meer heb, had ik mijn jongere zelf ook gegund.’ 

Al snel kreeg u landelijke bekendheid door wat later de ‘gouden bikini-affaire’ zou gaan heten. In het kort: u uitte uw zorg over een gigantische lingeriereclame met een vrouw in een gouden bikini die aan de Utrechtse Oudegracht zou komen te hangen, waarop u een storm van kritiek en ook hoon over u heen kreeg. Hoe kijkt u terug op deze rel?
‘Sociale media was in die tijd net in opkomst. Waar we tegenwoordig gewend zijn aan zulke stormen op Facebook en Instagram, was dat toen iets heel nieuws. Inmiddels kijk ik er ontspannen op terug, maar destijds was het een megaheftige ervaring. Ook vanwege de vele vieze en vunzige mailtjes en brieven die ik van oude kerels kreeg, soms compleet met foto’s of tekeningen. Die kan ik niet meer laten zien, want die heb ik meteen gedeletet.

De hele gebeurtenis heeft me op een bepaalde manier ook wel nuchter gemaakt, omdat het me heeft laten inzien dat je soms een standpunt kunt hebben waar de meerderheid van het land het niet mee eens is en kennelijk lukt het niet iedereen om dat op een normale manier te laten blijken. Ik had een verstandig en stabiel team en zij hebben goed voor mij gezorgd, iets wat ik iedereen op zo’n moment gun, zelfs als je zelf een foutje hebt gemaakt. Zullen we een beetje genadig met elkaar omgaan in plaats van de ander de les te lezen vanaf een morele hoogvlakte?’

Denkt u achteraf niet: ik had dat anders moeten aanpakken?
‘Nee, nee. Dat ik het vrij snel heb kunnen loslaten, komt omdat ik veel steun kreeg van moeders die tobden met dochters die er onvoldoende van overtuigd waren dat ze prachtig zijn zoals ze zijn en de kwalijke gevolgen van Photoshop zagen. De hele affaire heeft ook consequenties gehad voor het beleid erna, met de Emancipatienota van Plasterk waarin stond dat het kabinet zich zorgen maakte over de seksualisering van de samenleving. Op het moment zelf had ik helemaal niet kunnen bedenken dat mijn actie tot zoiets zou kunnen leiden. Het ging mij gewoon over historische gevels in Utrecht en hoe lang daar commercie op hangt. Daar kun je aan zien hoe vrolijk naïef ik nog was, want ik dacht dat een gouden bikini of een hamburger niet veel verschil zouden maken in wat mensen ergens van vinden.’ 

Bent u nog wel eens vrolijk naïef? Als in: hoe ontspant u?
‘Ik geniet ervan om iets te doen met onze kinderen. Afgelopen zaterdag moest onze zoon van acht voetballen in een dorpje vlakbij. Ik vind het heerlijk om daar met hem op de fiets naartoe te gaan. Samen met zo’n jongetje op pad, hoe hij om zich heen kijkt en wat hij ziet, dat is genieten. We bakken op zaterdag ook vaak iets samen. Zulke momenten thuis, dat is mijn ontspanning. Met het gezin kamperen vind ik ook heerlijk. Lekker puur en no-nonsense, veel spelletjes spelen, lekker buiten zijn. Genoeg om vrolijk van te worden.’

Is er een scenario denkbaar waarin we u dansend op een bar tegengekomen?
‘Ik ga wel eens uit, ergens een biertje drinken, zeker. Maar ik ben niet gezegend met onwijs goed danstalent. Ik vind het fijn dat mijn kinderen dat beter kunnen dan ik.’ 

Tot slot: wat is het grootste misverstand over de uw partij? 
‘Mensen hebben soms een ernstig beeld van ons. Dat is fijn, want wij houden er ook van om dingen grondig en goed aan te pakken, maar dat neemt niet weg dat wij mensen zijn die hoop in zich hebben. We zijn een vrolijke partij en iedereen die denkt dat wij dat niet zijn, nodig ik hierbij van harte uit om een keer langs te komen op een van onze congressen. Dan hoor je muziek, je ziet blije gezichten. Daar wil je bij horen.’