Nieuwe serie over ‘Killer Clown’ John Wayne Gacy toont eindelijk de slachtoffers achter het monster

Een sigaret brandt in de asbak. Een kraan gaat open. In een wasbak spatten druppels bloed. Een busje met daarop de bedrijfsnaam P.D.M. Contractors staat in de sneeuw voor een vrijstaand huis. Er klinkt een onheilspellende song met teksten als: ‘The sun comes down, another dreamless night. We laugh until we cry. In the dead of night.’ In een kelder hangen touwen die tot stroppen zijn geknoopt en gereedschap waar je ook iemand mee kan doodslaan. In beeld verschijnt: John Wayne Gacy: Devil in Disguise. Based on a true story. 16 October. New Series. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

De trailer van de serie Devil in Disguise belooft veel en de opzet doet dat ook. Bijna alle truecrimefans en seriemoordenaarvereerders kennen het verhaal van John Wayne Gacy, volgens het tijdschrift Vanity Fair ‘one of the most infamous serial killers in American history’. Het is bijna onmogelijk nog iets nieuws over hem te vertellen, maar deze serie lijkt anders te zijn.

Rechercheurs vinden een opvallende verdachte: John Wayne Gacy, een parttime clown uit Norwood Park, een veilig lijkende voorstad bij Chicago met vrijstaande huizen en nette tuinen. Alle buren lijken Gacy graag te mogen, ze zouden nooit kunnen denken dat hij jongens martelde en wurgde. Toch was Gacy de laatste persoon die contact met Robert Piest had en daarom kloppen er in de eerste aflevering ook rechercheurs op zijn deur. John Gacy/Michael Chernus doet open. Een detective zegt: ‘Er is een jongen vermist. Hij werd het laatst gezien bij jou.’ Het antwoord: ‘Ik weet niet wie dat is.’ 

De 15-jarige Robert Piest barstte in huilen uit. Gacy troostte hem niet, maar zei: ‘Ik ga je verkrachten en daar kan je niets aan doen’

De echte Robert Piest werd op 11 december 1978 vermoord, dat staat vast. Gacy besprak een bouwklus met de eigenaar van drogisterij Nisson Pharmacy. De 15-jarige Robert Piest hoorde Gacy zeggen dat hij vaak tieners inhuurde voor een salaris van 5 dollar per uur. Piest had interesse in een baan, Gacy stelde voor bij hem thuis de details door te nemen. Binnen voerde de Killer Clown, zoals hij kort daarna zou worden genoemd, een magische truc uit en hij kreeg Piest zover dat hij handboeien aandeed. Piest barstte in huilen uit, Gacy troostte hem niet, maar zei: ‘Ik ga je verkrachten en daar kan je niets aan doen.’ De Killer Clown wist niet dat Piest net zijn ouders had gebeld om over die aardige mijnheer Gacy te vertellen.

Ware psychopaat

Acteur Michael Chernus zet in de serie een zeer overtuigende Killer Clown neer, volgens Chernis ‘een ware psychopaat’ die veel lachte en perfect kon spelen vriendelijk te zijn. Hij las alles over het personage dat hij in Devil in Disguise speelt, ging langs bij het huis dat Gacy in augustus 1971 kocht in Norwood Park Township, Illinois, niet ver van Chicago. Daar ging Gacy wonen met zijn moeder en vanaf de zomer van 1972 met zijn vrouw Carole Hoff en haar twee kinderen uit een eerder huwelijk. 

Gacy was populair en onverdacht bij buurtbewoners. Hij leende zijn gereedschap vriendelijk lachend uit en ruimde zonder problemen sneeuw van de stoep als de zware Illinois-winters weer eens waren begonnen. Zijn specialiteit: het organiseren van tuinfeesten voor de hele wijk. Er kwamen vaak meer dan vierhonderd gasten, onder wie politici. Gacy was bevriend met vooraanstaande Democraten.   

Gacy vertelde zijn echtgenote biseksueel te zijn en hij bleef steeds vaker avonden weg. Dan was hij volgens Carole waarschijnlijk aan het rommelen met mannen. Dat deed hij ook, maar dat was niet het enige. Voor Gacy’s huis stond elke werkdag een busje van zijn aannemersbedrijf P.D.M. Contractors, dat beeld komt steeds terug in de serie. Gacy kluste graag en rommelde geregeld in zijn kelder. Wat bouwde hij daar? Veel later zou dat duidelijk worden: een martel- en moordkelder om jonge jongens mee naartoe te nemen. 

Gacy pleegde volgens de meeste kenners op 3 januari 1972 zijn eerste moord. Hij reed die ochtend naar het centrum van Chicago en wachtte daar in zijn auto bij een station. De 16-jarige Timothy Jack McCoy stapte uit een Greyhound-bus. Gacy zorgde er met een smoes voor dat Timothy met hem meeging. Hij beloofde hem de mooiste plekken van de stad te laten zien, de jongen mocht zelfs bij hem blijven slapen. De dag erna zou Gacy hem op tijd terugbrengen naar het busstation, maar dat gebeurde nooit en zijn eerste slachtoffer raakte bekend als de Greyhound Bus Boy. 

Aan Gacy’s muur hing een schilderij van een clown. Dat is een duidelijke verwijzing naar zijn latere bijnaam Killer Clown. Gacy bezocht rond 1975 ziekenhuizen als een soort cliniclown, vermaakte kinderen met zelfverzonnen acts en schitterde geschminkt op tuinfeesten, fondsenwervingen en politieke bijeenkomsten. Dan weer was hij Pogo de Clown en dan weer zette hij een knap personage neer dat hij Patches de Clown noemde. 

Gacy maakte zijn eigen kostuums, de sketches waren thuis tot in de kleinste details uitgedacht. Het ging Gacy niet om het geld, hij deed het als vrijwilliger en het stelde hem in staat terug te keren naar zijn jeugd, zo zou hij later zeggen. Hij hield er ook van kinderen te vermaken en hij zou na zijn arrestatie vertellen: ‘Mensen kunnen zich op allerlei manieren ontspannen, bijvoorbeeld door naar de kroeg te gaan. Ik deed clownmake-up op en ik was relaxed.’ 

Pogo moest vooral een vrolijke clown zijn die uit was op de snelle lach. Patches was anders dan Pogo, gelaagder, met enge zwarte wenkbrauwen en een glimlach die boosaardig leek, het tegendeel van een vriendelijke clown. Soms verkleedde Gacy zich niet na een optreden, dan dronk hij bier of whisky aan de bar in zijn Pogo- of Patchespak. Bij het moorden gebruikte Gacy een techniek die had geleerd bij het clownen en de ‘magic rope trick’ noemde. Hij stelde zijn slachtoffer gerust door de touwtruc uit te voeren. Hierna pakte hij speelgoedhandboeien, maar die wisselde hij in voor echte handboeien en daarna werd er niet meer gelachen. De Killer Clown bleef op deze manier jongens in zijn kelder verkrachten, martelen en doden. 

Agenten slaagden er volgens schrijver en Gacy-kenner Brad Hunter door ‘een gebrek aan technologische hulpmiddelen en ouderwetse luiheid’ niet in hem te stoppen. Gacy raakte daardoor extra aangemoedigd om door te gaan. Hij geloofde tot het einde slimmer dan de politie te zijn, maar Gacy maakte ook fouten en hij had het geluk dat de rechercheurs nog veel vaker blunderden. Daar kwam nog bij dat vrienden, familieleden en zelfs zijn ex-vrouw niets leken te vermoeden. 

Voorbeeldige zoon

De tweede aflevering van Devil in Disguise gaat voornamelijk over slachtoffer John Szyc, gespeeld door debutant Levi Shelton. Hij was 19 jaar toen hij op 20 januari 1977 een noodlottige ontmoeting met Gacy had. John Szyc kwam uit een vrome middenklassefamilie uit Illinois en had vier broers en zussen. Ze waren gelukkig, dat willen de makers in de serie ook tonen. Zijn ouders Richard en Rosemarie Szyc hadden nooit problemen met John, hij was een voorbeeldige zoon. 

Het was zijn droom een beroemde komiek te worden en hij leek in 1977 hard op weg daarin te slagen. John Szyc schreef sketches, voerde die op voor familie en iedereen moest altijd om hem lachen. Hij maakte zijn eerste korte, komische films en verhuisde toen van Des Plaines naar Chicago om daar een baan in de film- of tv-wereld te vinden. 

Op 20 januari 1977 keerde John Szyc terug naar zijn ouderlijk huis in de keurige voorstad Des Plaines. Hij ging langs bij zijn ouders, maakte grapjes met zijn broers en zussen en ging toen naar buiten om zijn Plymouth Satellite uit 1971 te verkopen. Daar slaagde hij in, de koper was John Wayne Gacy. Vlak erna verdween John Szyc en zijn familieleden zouden hem nooit meer zien. 

Agenten zagen later in de week een Plymouth Satellite uit 1971 die veel te hard reed. Ze hielden de chauffeur aan, achter het stuur zat een tiener die een gas-and-dash had uitgevoerd, tanken en dan gas geven zonder te betalen. De jongen heette Michael Rossi, hij werkte voor de lokale aannemer John Wayne Gacy. Hoe kwam Rossi aan die Plymouth? Zijn baas had hem voor 300 dollar aan hem verkocht, zei de tiener, en hij voegde eraan toe: ‘Praat met mijn baas. Hij kan alles verklaren.’ 

‘Ik heb nachtmerries,’ zegt de vader van de vermoorde John Szyk. ‘Ik word gek. Ik droom ook dat ik de volgende ben. De man is me aan het wurgen’

De agenten gingen naar Gacy, die lachend en vriendelijk als altijd uitlegde dat een prima jongen genaamd Johnny Szyc hem de Plymouth had verkocht, het was een goede deal. ‘Verder nog iets, agenten?’ ‘Nee, John, prettige dag verder.’ Uit het boek Inside the Mind of John Gacy – The Real Life Killer Clown van Brad Hunter: ‘En dat was dat. Opnieuw misten de agenten cruciale informatie.’ Ze verzuimden namelijk de papieren van de Plymouth te controleren. Als ze dat wel hadden gedaan, zouden ze meteen hebben gezien dat de papieren pas achttien dagen na Szyc’ verdwijning waren ondertekend en die handtekening leek helemaal niet op die van Szyc. Veel later bekende Gacy dat hij Szyc in een kamer van zijn huis had gewurgd. Volgens de seriemakers had moord door degelijk politiewerk eenvoudig kunnen worden voorkomen. 

Een deel van aflevering 2 gaat over de nasleep van deze moord. Szyc’ ouders Richard en Rosemarie zouden nooit meer een normaal leven leiden en dat gold voor de meeste nabestaanden met wie de seriemakers contact opnamen. Vader Richard Szyc zei in 1994: ‘Ik heb nachtmerries. Ik word gek. Soms overweeg ik in een meer te lopen. Ik droom ook dat ik de volgende ben. De man is me aan het wurgen.’

Pas een jaar en vele slachtoffers later lukte het agenten uit Illinois de Killer Clown eindelijk te arresteren. John Wayne Gacy: Devil in Disguise begint en eindigt ermee. De meeste slachtoffers waren weggelopen van huis of kleine criminelen uit de slechte buurten van Chicago. Dat had voor Gacy als voordeel dat ze minder snel werden gezocht en gemist. Anderen kwamen juist wel uit middenklassefamilies en dat had als nadeel voor Gacy dat de vaders en moeders bleven zoeken naar hun zoons. 

Dat gebeurde bijvoorbeeld ook met Robert Piest en daarom speelt zijn moeder ook zo’n belangrijke rol in de serie. Ze bleef rechercheurs lastig vallen zodat haar Robert nooit zou worden vergeten, de zoektocht werd hierdoor voortgezet. Ze belde de politie omdat haar zoon haar had verteld dat hij een baan bij Gacy zou krijgen en eiste dat de aannemer werd ondervraagd.

Agenten probeerden een huiszoekingsbevel bij een rechter te krijgen, detective Rafael Tovar hield Gacy in de tussentijd bezig op het politiebureau. Ze spraken over van alles, reden naar zijn huis en het duurde niet heel lang of Gacy bekende. De Killer Clown wilde volgens Tovar namelijk niet dat zijn huis te veel werd omgeploegd. Hij opende het luik naar de kelder en Gacy zei: ‘Ik zal een kaart voor you guys tekenen waar alle lichamen zijn begraven.’ 

John Wayne Gacy leek de gemiddelde man, de buurman die je band verwisselde, de clown die kinderen een fijne middag bezorgde

Tovar zou later zeggen ‘verbijsterd’ te zijn over Gacy’s kalmte en over hoe, jawel, gewoon hij leek te zijn. De beelden van de opgegraven lichamen uit de kelder gingen de wereld over. Het woord seriemoordenaar werd nog amper gebruikt. Criminologen en rechercheurs wisten wel wat dat was, maar het grote publiek had nog geen idee dat er zoveel mannen bestonden die er plezier uit haalden om zoveel mogelijk mannen, kinderen en/of vrouwen te vermoorden. In tabloids was er soms wel iets over te lezen, maar serieuze kranten besteedden er zelden aandacht aan. Dat veranderde rond 1978, het jaar waarin ook Ted Bundy een grote naam werd en Jeffrey Dahmer zijn eerste moord pleegde. 

De rechtszaak tegen John Gacy begon op 6 februari 1980. Hij werd aangeklaagd voor 33 moorden. Tabloidjournalisten noemden hem toen al ruim een jaar de Killer Clown. De bijnaam sloeg aan en leidde volgens de hoofdrolspeler van de serie, Michael Chernus, tot ‘een wereldwijde angst voor clowns’. Stephen King verzon in 1986 de terrorclown Pennywise als hoofdrolspeler van zijn horrorroman It en de kwaadaardige clown werd ook een cultureel begrip. 

Gacy’s advocaat wordt in de serie vertolkt door Michael Angarano, die onder meer in Will & Grace speelde. Hij verdedigt ‘de onverdedigbare’, staat in tijdschrift Vanity Fair. De advocaat verklaarde Gacy’s moordlust op klassieke wijze door diep op zijn jeugd in te gaan. Hun cliënt was door een intens slechte vader gestoord geworden, iedereen uit zo’n gezin zou extreem gewelddadig worden. De juryleden lieten zich niet door het verhaal beïnvloeden en na twee uur overleggen werd het oordeel uitgesproken: de doodstraf door een injectie. 

Fataal spuitje

Gacy bleef ook achter de tralies lachen en grappen maken, een echte clown. Hij gaf interviews vanuit zijn dodencel en verkocht fans schilderijen van clowns die hij naar eigen zeggen zelf had geschilderd. Op 10 mei 1994 kreeg Gacy het fatale spuitje in zijn arm. Zijn laatste maaltijd bestond uit een emmer vol kip van Kentucky Fried Chicken, twaalf gefrituurde garnalen, Franse frites, verse aardbeien voor de vitaminen en een cola light. 

Doktoren bestudeerden na Gacy’s dood zijn hersenen. Zouden ze iets kunnen vinden dat verklaarde waarom deze man zo onvoorstelbaar wreed was? Er bleek niets mis met zijn brein en de gepensioneerde detective Rafael Tovar zei daarom een paar jaar geleden: ‘Hij was gewoon een kwaadaardige klootzak die ervan hield God te spelen. Gacy was de verpersoonlijking van slechtheid.’ 

De Killer Clown leeft voort dankzij de John Gacy-industrie, onderdeel van de nog grotere seriemoordenaars-industrie. Er werden tientallen boeken over hem geschreven en talloze documentaires over Gacy gemaakt. Devil in Disguise is gebaseerd op een vierdelige docu-serie uit 2021 met de gelijknamige titel. De gepensioneerde rechercheur Tovar komt erin voor en hij gaf naar aanleiding hiervan een interview aan de Toronto Sun over Gacy. Tovar vertelde onder meer dat hij Gacy vroeg: ‘John, hoeveel lijken zijn er?’ Gacy antwoordde: ‘Ik vertelde mijn advocaat en ook jullie dat het er 33 zijn, maar in werkelijkheid is 45 een nauwkeuriger cijfer.’ 

Tovar geloofde Gacy. De Killer Clown reisde vaak naar andere staten, volgens Tovar kan het bijna niet anders of hij heeft op die plekken nog veel meer slachtoffers gemaakt. De meeste criminologen zijn het hiermee eens. Gacy’s eerste moord vond officieel plaats in 1972, hij was toen dertig. Kon hij zijn neiging tot martelen, verkrachten en moorden vóór die tijd wel onderdrukken? Tovar en veel andere kenners van het dossier vinden dat zeer onwaarschijnlijk en ook later zitten er nog onverklaarbare gaten tussen sommige moorden. 

Een fictieserie over Gacy kon niet uitblijven en de verschijning werd versneld door het succes van Monster: The Jeffrey Dahmer Story uit 2022. Het brak records op Netflix, alle tv-of streamingbazen wilden hierna zo snel mogelijk een truecrimeserie over een seriemoordenaar. Het probleem met Monster was dat de nabestaanden van Dahmers slachtoffers protesteerden tegen de manier waarop de vermoorde jongens waren ‘gebruikt’ voor sensatie en kijkcijfers en dat leidde tot veel negatieve publiciteit voor de makers.

Schrijver en producer van Devil in Disguise Patrick Macmanus wees het project door de commotie rond Dahmer tot twee keer toe af. Hij wilde het alleen doen als de Gacy-serie echt anders werd en nam contact op met de families van de slachtoffers om over zijn aanpak te vertellen. Niet alle families reageerden, maar Macmanus kreeg de volledige steun van de nabestaanden die dat wel deden. 

Acteur Michael Chernus reageerde in eerste instantie even afwijzend. In een interview met Vanity Fair zei hij: ‘Ik wilde absoluut geen deel uitmaken van iets dat John Gacy verheerlijkte. Ik wilde niet betrokken zijn bij iets dat expliciet geweld of seksueel misbruik in beeld bracht.’ Zijn agent verzocht Chernus er nog eens goed over na te denken, deze serie zou meer aandacht voor de slachtoffers dan voor de moordenaar hebben en Chernus liet zich hierdoor overhalen. Hij beschouwt de serie dan ook niet als true crime, maar als een drama geïnspireerd door echte gebeurtenissen en hij zei: ‘Het onderzoekt hoe deze misdaden konden worden gepleegd en hoe ze zo lang grotendeels onopgemerkt of onopgelost konden blijven. Ik denk dat het te maken had met de wijdverbreide, systematische homofobie van die tijd.’ 

Daar kwam nog bij dat geen seriemoordenaar zo goed onder de radar bleef als John Gacy. Hij deed er volgens Chernus alles aan een normaal lijkend leven te leiden en het cliché was in zijn geval waar. John Wayne Gacy leek de gemiddelde man uit een Amerikaanse voorstad, de buurman die je band verwisselde, de werkgever die veel lachte, de clown die kinderen een fijne middag bezorgde, zodat niemand kon vermoeden dat hij de duivel in vermomming was. 

De serie John Wayne Gacy: Devil in Disguise is sinds 16 oktober te zien bij Prime Video.