Angst voor de asielzoeker: azc zorgt voor splijtzwam in Brabants dorp Budel

Het lijkt een doodgewoon tafereel op een doodgewone woensdagmiddag. Terwijl op de achtergrond het verkeer over de A2 van Maastricht naar Eindhoven raast, hebben diverse visliefhebbers hun hengels uitgegooid rondom visvijver het Greunvengat in het Brabantse Maarheeze. Een nagenoeg rimpelloos water ligt voor hen. Ruim 20 graden geeft het kwik aan. Ideaal weer om een van de vele bijtgrage karpers aan de haak te slaan. 

Ook pensionado Henk Boonen, tevens secretaris van hengelsportvereniging ’t Tipke (ongeveer driehonderd leden), heeft zijn hengels uitgegooid op deze dag. Ontspannen leunt hij achterover in zijn zwarte klapstoel, terwijl voor hem drie uitgestalde werphengels liggen, elk voorzien van een alarmsysteem, dat afgaat zodra een van de vissen heeft toegehapt. Vissen is de grote hobby van Boonen. Bijna dagelijks komt de inwoner van Maarheeze bij zijn vaste visplek. ‘Het is heel rustgevend,’ verklaart Boonen zijn liefhebberij. ‘Ik word hier ontspannen van. Je bent lekker buiten, in de natuur.’ 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Boonen is blij dat hij zijn plezier weer heeft hervonden, net als vele andere hengelsportfanaten die regelmatig hun aas blootstellen aan de onderwaterbewoners. Want als Boonen terugdenkt aan de jaren die achter hem liggen, dan betrekt zijn gezicht. Afkeurend schudt hij zijn hoofd. ‘Het is hier echt totaal uit de hand gelopen,’ stelt hij onomwonden. ‘Nee,’ vervolgt hij kalm. ‘Het was niet best.’

Gastvrijheid

Hengelsportvereniging ’t Tipke, opgericht in 1970, ligt vlakbij treinstation Maarheeze, waar dagelijks vele asielzoekers in- of uitstappen voor hun tripjes naar Eindhoven, Maastricht of Venlo. De visvereniging is zo’n beetje de laatste horde in de aanlooproute vanuit het asielzoekerscentrum in het nabijgelegen Budel. Daar worden sinds 2014 zo’n vijftienhonderd vluchtelingen opgevangen.

Aanvankelijk, in de eerste jaren na de opening van het azc, ging de integratie best aardig, vertelt Boonen vanuit zijn klapstoel. ‘We zaten hier eens te vergaderen toen er onverwacht op de deur werd geklopt,’ herinnert hij zich nog. ‘Stonden er ineens twee Syriërs voor de deur. Ze hadden eten gemaakt om ons te bedanken voor de gastvrijheid die ze hadden ervaren in onze gemeente en in Nederland. Prima mensen waren dat.’  

Budel is een van de zes dorpen die behoren tot de gemeente Cranendonck, een gemeenschap van zo’n twintigduizend inwoners in het zuidoosten van Brabant. Het van oudsher katholieke gebied heeft een lange reputatie als het gaat om de opvang van de hulpbehoevende medemens. In de jaren vijftig, na de dekolonisatie van Nederlands-Indië, werden er al vluchtelingen opgevangen. Eind jaren vijftig volgden er Hongaren (vanwege de Hongaarse Opstand) en ook in de jaren negentig was het een dankbaar toevluchtsoord voor inwoners uit het door oorlog verscheurde Joegoslavië. 

Voor veel inwoners van de gemeente Cranendonck was het niet meer dan logisch dat in 2014 een plek werd geregeld voor nooddruftige Syriërs en Oekraïners. Al werden er natuurlijk ook wel wat kritische kanttekeningen geplaatst. Was een opvangcapaciteit van vijftienhonderd plekken niet wat veel voor een dorp met nog geen zesduizend zielen? En waarom moest dat nou juist op een oude militaire basis, waar zelfs nog een actieve schietbaan bij zit?  

Ze hebben scheermesjes bij zich. We worden bespuugd. We worden uitgescholden. Geschopt en geslagen. De meest verschrikkelijke dingen maken wij mee

Hoewel de eerste jaren van het azc in Budel nog vrij geruisloos verliepen, is de overlast nadien enorm gestegen. Keerpunt is het jaar 2018, toen het azc in Budel een ‘aanmeldstraat’ kreeg, waar de registratie en verwerking van nieuwe asielaanvragen plaatsvindt. Cijfers van de politie bevestigen de alsmaar groeiende overlast in de gemeente Cranendonck. Het aantal meldingen van overlast verdrievoudigde bijna: van 159 registraties in 2012 tot 402 vorig jaar, waarbij meer dan de helft van incidenten veroorzaakt werd door een verward persoon (233). 

Ook Boonen heeft het de laatste jaren van kwaad tot erger zien worden bij zijn geliefde visvijver. De lijst met incidenten is er lang: diefstal van kledingstukken en smartphones van vissers die met hun aandacht bij hun lokaas waren, azc-bewoners die hun behoeftes doen rond de visvijver en allerlei troep achterlaten en ook werden er al meer dan tien autoruiten ingetikt van amateurvissers. Een flesje cola bleek soms al genoeg om een auto in te breken. Ook intimidatie, beledigingen en openbare dronkenschap waren er aan de orde van de dag. 

‘We zijn zelfs ook een keer in het nieuws geweest vanwege een vechtpartij,’ vertelt de secretaris treurend. 

Boonen refereert hiermee aan een incident uit 2021, toen een visser slaags raakte met een groepje asielzoekers. De aanleiding was minimaal. Een van de asielzoekers zou de visser om een sigaret hebben gevraagd, maar toen hij deze niet kreeg, werd hij agressief en belaagde de man. Een destijds 19-jarige man werd aangehouden, drie anderen vluchtten, waarvan er twee later werden opgepakt bij station Maarheeze vanwege belediging en openbare dronkenschap. ‘Voor ons was de maat toen vol,’ weet Boonen. ‘Steeds meer leden voelden zich niet meer veilig. Er moest iets gebeuren.’ 

Het resultaat is een lang en hoog hekwerk rondom de visvijver van ’t Tipke, dat daarmee voor zo’n twee derde afgeschermd wordt. Alle leden hebben een toegangscode gekregen. ‘Dit geeft zoveel rust,’ bekent Boonen. ‘Je kunt nu tenminste weer rustig vissen, zonder dat er ineens iemand achter je staat. Het plezier is weer terug.’ 

Al hing er wel een stevig prijskaartje aan het hekwerk. Liefst 27.500 euro kostte het omheinen van de visvijver. De gemeente Cranendonck betaalde 12.500 euro, evenals Sportvisserij Zuidwest Nederland, dat daarvoor een speciaal subsidiepotje heeft. De visvereniging zelf moest 2500 euro bijdragen, een stevige greep uit de reservekas.

De overlast rond de visvijver in Maarheeze staat niet op zich. De afgelopen maanden hebben meerdere grote steden te maken gehad met overlast van overwegend Syrische jongeren. De burgemeesters van Arnhem, Utrecht en Groningen sloegen alarm over de overlast van jonge Syriërs, die onder meer betrokken waren bij intimidatie, diefstal en vechtpartijen. In Den Bosch was de situatie zo ernstig dat de lokale burgervader besloot om 27 Syrische jongeren een gebiedsverbod op te leggen, een uitzonderlijke maatregel.

Syrische jongeren vinden hun situatie uitzichtloos, terwijl lokale overheden juist in afwachting zijn van landelijk beleid, dat richtingloos is sinds de val van het kabinet. Met de huidige overlast is het niet ondenkbaar dat de asielinstroom voor menig kiezer een belangrijk thema zal zijn als er 29 oktober gestemd gaat worden voor de Tweede Kamer. 

Troosteloos en verlaten

Ook in Budel en Maarheeze waait tegenwoordig een andere politieke wind. De vergaande maatregelen van de visvereniging zijn namelijk niet uniek. Even verderop is de situatie nog gekker. Station Maarheeze ligt er troosteloos en verlaten bij op deze zonnige dag. Evenals snackbar ’t Keetje, waar de stalen rolluiken hermetisch gesloten zijn en de telefoon niet wordt opgenomen. Voor de ingang van de twee treinplatforms bevinden zich vier beveiligers met felgekleurde hesjes. Met ervoor een aanplakbiljet bij de kaartenautomaat. ‘Aankondiging’, staat er op een wit A4’tje. ‘Op verzoek van de NS moeten alle kaartjes gecontroleerd worden, sorry voor het ongemak.’ Eronder volgt dezelfde tekst in het Engels en Arabisch. 

Begin dit jaar kwam station Maarheeze andermaal groot in het nieuws. Al was de toon dit keer alarmerender dan ooit. De NS dreigde niet meer te stoppen op het station, omdat de overlast van reizigers alle perken te buiten ging. In 2024 werden er liefst 3150 meldingen gedaan over het beruchte station, 1300 keer ging dat om een ongeldig vervoersbewijs, maar ook roken in de trein, openbare dronkenschap en bedreigingen werden gemeld. Ook gebeurd: azc-bewoners die hun laatste trein misten en vervolgens langs het spoor richting Maarheeze liepen. 

De NS wilde niet meewerken aan dit artikel, maar eerder deed hoofdconducteur Peter Konings zijn verhaal bij de NOS. ‘Ze lopen met messen in de trein,’ vertelde de ontstelde conducteur bij de publieke omroep. ‘Ze hebben scheermesjes bij zich. We worden bespuugd. We worden bedreigd. We worden uitgescholden. Geschopt en geslagen. De meest verschrikkelijke dingen maken wij mee op dit station.’ 

Vandaar dat de NS de noodklok luidde in januari. De Nederlandse Spoorwegen voelde zich genoodzaakt om extra maatregelen te nemen om zo de veiligheid van de reizigers te kunnen garanderen. Er werden hekken en camera’s geplaatst, extra treinpersoneel ingezet en ook kwam er een permanente toegangscontrole die wordt uitgevoerd door weinig spraakzame beveiligers. Extra kostenpost: 2,3 miljoen euro. De NS verhaalde die met succes bij staatssecretaris Chris Jansen. 

Hoewel het aantal incidenten bij station Maarheeze is afgenomen na de komst van allerlei maatregelen, zit de schrik er goed in bij de reiziger. Op de kiss & ride-plek voor de fietsenstalling (met daarvoor het bord: ‘Let op! Fietsendieven en vandalen actief!’) stopt een jongedame die niet met haar naam in Nieuwe Revu wil. Haar fiets is al een aantal keer gestolen op station Maarheeze, net als de tweewielers van enkele familieleden en vrienden.

Ook parkeert ze haar auto doordeweeks liever bij station Heeze, wat een kwartier langer rijden is, maar wel veiliger. ‘Door alles wat wij te horen krijgen en het feit dat hier nu beveiliging staat, maakt mensen angstiger,’ zegt ze vanuit haar auto. ‘Dat heb ik zelf ook. Soms, als ik mijn auto hier had neergezet en op het perron stond, dacht ik: oeps, heb ik mijn auto wel op slot gezet? En dan liep ik weer helemaal terug. Die angst krijg je dan. Dat is erg vervelend.’

Wat doet de lokale politiek? Hoe is de samenhang tussen de burgers en de gemeentebestuurders? Voor Dirk van Asten, in het dagelijks leven chauffeur, waren deze vragen ooit de reden om de lokale politiek in te gaan – eerst voor het CDA, sinds vorig jaar voor zijn eigen lijst, Cranendoncks Belang’24. Omdat hij merkte dat de burger zich niet gehoord voelde in zijn gemeente.

‘Ik vind dat wij de morele plicht blijven houden om vluchtelingen op te vangen, zoals we dat altijd hebben gedaan,’ zegt hij op het redelijk gevulde terras van ’t Hof, een horecazaak in het centrum van Maarheeze. ‘Alleen in deze omvang en op deze locatie zorgt het gewoon voor een splijtzwam. Dat moet stoppen.’

Ook Van Asten, zelf inwoner van Maarheeze, heeft de ontwrichtende werking van het azc in Budel ervaren. Wat hem het meest heeft geraakt, was het vernielen van een gedenkmuur bij de begraafplaats, waar tevens een tante van hem ligt. ‘Dat zijn incidenten die het draagvlak voor zo’n azc doen kantelen, net als de winkel- en fietsendiefstallen,’ meent Van Asten. ‘Het vertrouwen in elkaar is hier helemaal weg. Dat baart mij wel zorgen.’ 

Van Asten kent de schrijnende verhalen. Bijvoorbeeld van het echtpaar Frank en Tamar Simonis, dat in 2023 na 31 jaar stopte met hun Jumbo-supermarkt vanwege aanhoudende overlast door asielzoekers. ‘Hij had 20.000 tot 30.000 euro aan inkomstenderving per jaar,’ weet Van Asten. Ook pijnlijk: een inwoner van Maarheeze, wiens vrouw zegt verkracht te zijn, die drie dagen lang met een honkbalknuppel door het dorp liep op zoek naar de dader. 

Heftige video

Het vertrouwen is weg in Maarheeze, benadrukt Van Asten. Niet alleen in bewoners onder elkaar, maar ook in de politiek en bij de politie. Waar het toe leidt? Dat burgers steeds vaker voor eigen rechter gaan spelen. De politie bellen heeft toch geen zin, zo is hun ervaring. Van Asten is blij dat hij de beelden niet heeft gezien, maar in lokale buurtapps circuleert een nogal heftige video. Kort samengevat: buurtbewoners ontdekken via bewakingscamera’s dat er om drie uur ’s nachts wordt ingebroken bij een bedrijventerrein.

'Twee asielzoekers hebben ze serieus total loss geveegd,’ zegt Dirk van Asten van Cranendoncks Belang’24. ‘Wat natuurlijk niet goed is. Maar ergens wel te begrijpen'

Drie asielzoekers klimmen over het hek. Daarop stapt een aantal buurtbewoners in de auto. Eenmaal ter plekke weten twee asielzoekers te ontsnappen, eentje wordt gepakt. ‘Die hebben ze dus echt serieus total loss geveegd,’ weet Van Asten. ‘Wat natuurlijk niet goed is. Maar ergens – luister goed wat ik zeg, ergens – ook wel te begrijpen. De mensen staan elkaar soms naar het leven hier.’ 

Burgemeester Roland van Kessel (VVD) luidde al meerdere keren de noodklok. Vorig jaar nog schreef hij een brief aan toenmalig minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie, waarin Van Kessel aangeeft dat de huidige situatie grote impact heeft op de leefbaarheid en sociale veiligheid in de gemeente Cranendonck. ‘Inwoners, ondernemers en gemeentebestuur van Cranendonck ervaren al jarenlang overlast van bewoners van onze COA-opvanglocatie,’ schreef hij. ‘Met deze brief doen wij een dringende oproep aan u om de oorzaak van de overlast snel aan te pakken, zodat de situatie in Cranendonck snel en blijvend verbetert.’ 

Het vertrouwen in de lokale politiek is gedaald naar een historisch dieptepunt in de gemeente Cranendonck. En ergens is dat wel begrijpelijk, volgens Van Asten. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, in 2022, was het azc uiteraard een belangrijk onderwerp, waarbij drie partijen erop inzetten het onderkomen met ingang van 2024 te sluiten.

Bewoonster Truus Vonk heeft geen goed woord over voor de azc. ‘Het is gewoon verschrikkelijk wat hier gebeurt. Maarheeze is Maarheeze niet meer’

‘Ik dacht: kan dat juridisch gezien wel?’ herhaalt Van Asten zijn vraag van toen. ‘En nee, dat bleek helemaal niet te kunnen. De raad moet ook hebben geweten van de geldigheid van de overeenkomst. Is hier willens en wetens informatie achtergehouden of is het laksheid? Dat heeft bij mij zo’n kwaad bloed gezet. Politiek gewin is over de burgers uitgespeeld met dit topic. Dat vind ik een kwalijke zaak.’ 

Vandaar ook dat Van Asten reikhalzend uitkijkt naar maart 2026, als mensen opnieuw naar de stembus mogen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dan hoopt hij met Cranendoncks Belang’24 in ieder geval in de raad te komen. Al begint het werk daarna past echt volgens hem. ‘Na de verkiezingen zullen we echt moeten puinruimen. Je zult mensen opnieuw bij elkaar moeten brengen.’ 

Kan het vertrouwen nog hersteld worden of is het al te laat? Op de Smits van Oyenlaan, een bescheiden winkelstraat met twee supermarkten, een slager, kapsalon en een snackbar, treffen we Truus Vonk, een gepensioneerde vrouw die haar rollator voortduwt. Begin tegen haar niet over het azc in Budel, want ze heeft er weinig goede woorden voor over. Vonk is blij dat ze ‘aan de andere kant’ woont, zoals het gedeelte dat niet op de aanlooproute ligt wordt genoemd. ‘Het is gewoon verschrikkelijk wat hier gebeurt,’ vertelt ze. ‘Maarheeze is Maarheeze niet meer.’ 

Juist daarom waren Vonk en haar buurtgenoten blij dat in mei bekend werd dat het AZC in 2028 gaat sluiten, omdat Defensie het terrein weer in gebruik wil nemen. ‘De vlag ging nog net niet uit,’ zegt Vonk opgetogen. ‘We zijn de overlast gewoon zat.’   

Ongeregeldheden

Ondernemer René van de Peppel heeft zijn dorp eveneens zien veranderen. Op een terras vertelt hij, intussen trekkend aan een sigaret, dat Maarheeze een dorp was zoals er zoveel zijn in Nederland. Maar dat is radicaal veranderd. ‘Op een maandagochtend was ik een keer de ramen aan het wassen,’ herinnert hij zich. ‘Mijn vrouw ging boodschappen doen toen ik ineens een rij van dertig man bij de pinautomaat zag. Het zag zwart van de mensen. Allemaal wilden ze hun leefgeld opnemen. Je wilt niet weten wat voor beeld je dan in de straat hebt.’ 

Hetzelfde geldt voor de ongeregeldheden in de lokale supermarkten. ‘Ik heb een keer bij de Jumbo binnen gestaan – toen Tamar Simonis er nog was – en ze er weer eentje hadden gepakt. “Ja, er staat er weer eentje,” hoorde ik haar zuchtend zeggen tegen de politie. Ze was zwaar geïrriteerd. Het hield maar niet op.’ 

Ook zijn eigen dochter waant zich niet meer veilig. ‘Zij vindt het niet meer fijn hier,’ weet Van de Peppel. ‘Mijn dochter kwam een keer terug van een etentje en toen stonden er van die gasten haar na te kijken. Toen heb ik gezegd: “Wat moet je nou, jongen?” Daar kan ik echt niet tegen. Je moet gewoon normen en waarden hebben.’  

Toch vertolkt Van de Peppel een mening die veel inwoners erop nahouden: ‘Die mensen moeten geholpen worden, maar niet in deze hoedanigheid. Het is hier veel te ver doorgeslagen. Maar ja, wie ben ik om dat te zeggen? Iedereen weet het. Het speelt ook al jaren. Er gebeurt alleen niets.’ 

Politiek leiders als Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgöz (VVD) en Caroline van der Plas (BBB) brachten flitsbezoeken aan Maarheeze – voor politiek gewin – maar intussen blijven er incidenten plaatsvinden in het dorp; van groot naar klein. Ook Van de Peppel kent ze. Poepende en plassende mensen op een oprit, Afrikaanse vrouwen die midden op de weg lopen (want ja, een trottoir zijn ze niet gewend in Eritrea) en asielzoekers die zomaar op een bankje in iemands voortuin gaan liggen om een uiltje te knappen. Ook de meldingen bij de politie blijven stijgen vanwege diefstal en overlast. In het centrum geldt zelfs een permanent alcoholverbod na een aantal incidenten.  

In Maarheeze en omgeving wordt langzaam afgeteld naar het jaar 2028, als het azc in Budel gesloten zal worden en de rust zal terugkeren. Henk Boonen is sceptisch, bekent hij, vlak nadat hij een flinke karper aan de haak heeft geslagen. ‘Eerst zien, dan geloven,’ zegt hij. De politiek heeft hem en zijn dorpsgenoten net iets te vaak teleurgesteld.