299 dagen van chaos: de langste formatie ooit die Nederland bijna gek maakte

Hoe werkt een kabinetsformatie eigenlijk?

Na de Tweede Kamerverkiezingen begint de zoektocht naar een nieuw kabinet: de formatie. Eerst onderzoeken verkenners welke partijen bereid zijn samen te werken. Daarna gaat een informateur aan de slag om de inhoud te verkennen en te kijken welke combinaties mogelijk zijn. Zodra er genoeg vertrouwen is, neemt een formateur – meestal de beoogde premier – het stokje over, om ministers en staatssecretarissen te selecteren.

Het idee: een zorgvuldige, democratische procedure. De realiteit: eindeloze gesprekken, blokkades en misverstanden. In sommige jaren lukt het snel, in andere lijkt Den Haag volledig op slot te zitten. En soms loopt het helemaal uit de hand, zoals in 2021.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

De langste formatie ooit: 299 dagen politieke ellende

De formatie na de verkiezingen van 17 maart 2021 groeide uit tot de langste ooit: 299 dagen vol chaos en wantrouwen. Al op dag twee ging het mis. Verkenner Kajsa Ollongren liep het Binnenhof af met een stapel papieren onder haar arm. Journalisten ontcijferden de nadien beruchte notitie 'positie Omtzigt, functie elders'. Het zorgde voor een vertrouwenscrisis die maandenlang bleef hangen.

Daarna volgde een stoet aan informateurs: Herman Tjeenk Willink, Mariëtte Hamer, Johan Remkes en Wouter Koolmees probeerden allemaal een doorbraak te forceren. Gesprekken liepen vast, wederzijds wantrouwen vierde hoogtij, en zelfs nieuwe verkiezingen werden overwogen.

Pas in december kwam er eindelijk witte rook: een regeerakkoord was bereikt. Op 10 januari 2022, bijna tien maanden na de verkiezingen, werd het nieuwe kabinet beëdigd. VVD, D66, CDA en ChristenUnie vormden na de langste formatie sinds de Tweede Wereldoorlog kabinet Rutte-IV. Deze formatie wordt herinnerd als vol incidenten, vertrouwensbreuken en politieke vermoeidheid.

Hoe lang gaat de volgende formatie duren?

De vraag dringt zich op: kan het nóg langer? Met een steeds verder versnipperd politiek landschap lijkt dat niet ondenkbaar. Steeds meer partijen sluiten elkaar uit, wat de zoektocht naar een meerderheidscoalitie bijna onmogelijk maakt. Nu de PVV door bijna elke partij wordt uitgesloten en er verder grote ideologische verschillen zijn tussen de partijen, lijkt het proces wederom moeizaam te worden.

Na het formatie­drama van 2021-2022 riepen deskundigen op tot verandering. Er moeten duidelijke deadlines komen, meer openheid en een kleinere verkenningsfase. Het mocht amper baten. De eerstvolgende formatie was die van Kabinet-Schoof, deze duurde 223 dagen en werd daarmee de op een na langste formatiefase ooit. Demissionair premier Schoof ziet de bui momenteel weer hangen. Hij zei vrijdag tegen een verslaggever dat hij verwacht om met kerst nog steeds premier te zijn.