Holland Casino versus de rest: de geschiedenis van gokpaleizen in Nederland

Het is een raadsel. Terwijl Holland Casino in 1975 het absolute alleenrecht, een honderd procent monopolie, van politiek Den Haag heeft gekregen op het aanbieden van live roulette en live blackjack in Nederland, brandt er tot ver in 2002 een gigantisch groot verlicht neonbord aan de gevel aan het Amsterdamse Rembrandtplein nummer 44A. Op dat door niemand te missen – dus ook door de politie niet – bord staat: ‘Casino Femina’, met een levensgrote pijl eronder, richting de wat haveloze entree, die ooit bestond uit een rode in plaats van een vale loper en een bescheiden vip-afdakje. Die helverlichte pijl is er voor alle zekerheid, zodat zelfs aangeschoten gokkers de weg moeiteloos kunnen vinden naar het illegale gokpaleis, waar je live het kaartspel eenentwintigen kunt spelen. En een bijzondere variant van roulette: Golden Ten.

In het bescheiden, langgerekte, rechthoekige zaaltje – altijd vol sigaretten- en sigarenrook – waaruit Femina bestaat, staan meestal gebrekkig Engels sprekende backpakkers als dealer en croupier achter de speeltafels. Er is een scharrige bar en helemaal achterin, achter kogelvrij glas, een kassa. Negen van de tien keer is de pinautomaat kapot en moet je naar buiten om geld pinnen.
Voordat je dan bij Femina weer naar binnen kan, moet je eerst door een piepende metaaldetector en langs twee of drie fors gespierde beveiligers. Het casino is elke dag open tot 06.00 uur. Om 05.00 uur zijn er gratis verse broodjes, bij wijze van ontbijt. Omdat Holland Casino, bijkans gelegen om de hoek, om 03.00 sluit, wordt het bij Femina rond die tijd altijd bijzonder druk. Want een echte gokker gaat natuurlijk niet slapen voordat ie de jackpot heeft gezien.

Alle andere Golden Ten-casino’s zijn in 2002 trouwens allang van overheidswege gesloten. Maar in Femina rolt het balletje nog vrolijk en worden de kaarten elke dag geschud. Open en bloot, midden in het centrum van Amsterdam.

Gemoedelijk geld verliezen

Vanaf begin jaren 70 wordt Nederland overspoeld met ‘illegale’ casino’s. Illegaal tussen aanhalingstekens, omdat legale casino’s in Nederland op dat moment nog helemaal niet bestaan. Het eerste legale casino in Nederland opent pas in 1976, in Zandvoort, in Hotel Bouwes. Dat is het eerste gokfiliaal van Holland Casino’s, zoals staatscasino Holland Casino dan nog heet.

De illegale casino’s worden aanvankelijk met rust gelaten door overheid en politie. Niemand lijkt zich er heel erg druk over te maken. Van gokverslaving heeft ook nog nooit iemand gehoord. Ja, er zijn mensen die hun ziel en zaligheid vergokken op de paardenrenbaan, maar dat is toch heel wat anders. En het zijn de jaren 70. Vrijheid, blijheid en zoek het maar uit. De muffe jaren zijn verleden tijd en langzaamaan hebben de meeste mensen meer geld en meer vrije tijd gekregen – een ideaal moment om het fenomeen casino in de polder te introduceren.

De gokkast is in Nederland dan nog niet uitgevonden. Daarom wordt er in de illegale casino’s, die je ‘gewoon’ in winkelstraten vindt in steden, maar vaker in grotere cafés in dorpen en in hotels in de provincie, roulette gespeeld, soms aangevuld met een al dan niet eenvoudige variant van blackjack.

Eind jaren 70 wordt die traditionele roulette in illegale casino’s steeds vaker verruild voor het simpele Golden Ten-roulettespel. Uitvinder van deze vorm van ‘volksroulette’ is de slimme West-Duitster Jürgen Blattgerste. Blattgerste claimt dat mensen die Golden Ten-roulette spelen, kunnen voorspellen op welk getal het rouletteballetje (de kogel) gaat vallen. Als ze tenminste goed kijken.

Golden Ten wordt razend en razend populair. Eerst in Vlaanderen, waar Blattgerste in Antwerpen rond 1978 een groot casino opent. Zijn Nederlandse zakenpartner Gerard Wiggers neemt de Golden Ten-honneurs waar in Oostenrijk – Wiggers: ‘Overdag lekker skiën en ’s avonds je geld verdienen’ – en in Duitsland, en in 1981 ook in Nederland. De eerste plaatsen waar een Golden Ten-Casino opent zijn Enschede (Derby Club) en Berg en Dal, in Hotel Hamer (Casinoclub Berg & Dal).

De Nederlandse Golden Ten-casino’s zijn laagdrempelige casino’s. De entree, de drank, de blokjes belegen kaas en de te hard gefrituurde bitterballen zijn er gratis. Kledingvoorschriften zijn er niet. Wie iets te veel geld verliest, krijgt een deel van het verlies terug, een ‘katje’. De taxi’s aan het einde van de avond zijn voor rekening van het huis.
Gemoedelijk gokken, in een aangename sfeer je geld verliezen. Of je moet natuurlijk héél goed zijn, in het kijken, naar het balletje.

‘Eerst effe kijken, mevrouw’

Midden jaren 80 is de Golden Ten-rage op zijn hoogtepunt, net als Holland Casino. Inmiddels zijn er drie legale Holland Casino’s, een in Zandvoort, een in Valkenburg (anno 1977) en een in Scheveningen (1979, in het Kurhaus). In Rotterdam komt er medio 1985 een nieuw Holland Casino.

Maar waar is de stad Rotterdam van vergeven? Van Golden Ten-casino’s.

Holland Casino claimt dat het last heeft van de illegale casino’s met hun ‘pseudo-roulettes’. De gegoede burgerij weet Holland Casino wel te vinden, maar de gewone man bezoekt liever Golden Ten.
Waarom? De entree bij Holland Casino is niet gratis, er geldt een dresscode, verlies krijg je nooit terug en een taxi betaal je maar mooi zelf. Bovendien liggen de inzetlimieten bij Holland Casino beduidend hoger dan bij Golden Ten. En voor Holland Casino zit je doorgaans een stuk langer in de auto dan wanneer je een Golden Ten-casino bezoekt.

Holland Casino dringt er bij Den Haag op aan om de concurrerende Golden Ten-locaties te sluiten. Met als argument: ze hebben geen gokvergunning. Maar Wiggers en consorten verdedigen zich met hun argument: hoho, Golden Ten-roulette is geen kansspel, het is een behendigheidsspel. Dus een gokvergunning is helemaal niet nodig!

Mede aangespoord door staatsbedrijf Holland Casino zet Den Haag justitie aan het werk. Kunnen we die Golden Ten-gokpaleizen niet de nek omdraaien, zodat al het gokgeld netjes in de staatskas vloeit? Een croupier in dienst van de golden Ten-casino’s herinnert zich: ‘Ineens kwamen er politiemensen binnen, die stonden rond de tafel en observeerden of de spelers het spel wel observeerden! We speelden dan zeer officieel, totdat de politie weer weg was. Dan zeiden we: “Jongens, nu kun je weer gewoon inzetten.” Want verreweg de meeste spelers keken echt niet naar het balletje. Dat ging van: mijn dochter is op de 5de geboren dus ik zet in op de 5. Maar dat was eigenlijk verboden. Wij moesten tegen zo iemand zeggen: “Nee mevrouw, u moet eerst effe kijken.” Zo’n mens zei dan: “Ik kijk echt niet, dat weet je toch wel joh,” terwijl de politie erbij stond. Die agenten moesten dan ook lachen.’

De exploitanten van Golden Ten kunnen vooralsnog ook lachen. In Rotterdam worden de casino’s weliswaar gesloten – opmerkelijk: in het Rotterdamse Hilton Hotel moet het Golden Ten-casino sluiten, waarna Holland Casino er haar intrek neemt, in exact dezelfde ruimte – maar landelijk geeft het OM uiteindelijk geen prioriteit aan het vervolgen van aanbieders van Golden Ten. Tenzij er aantoonbare échte (zware) criminaliteit in het spel is.

Het balletje kan dus blijven rollen.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Je leest het op Blendle.

In het artikel lees je meer over casino's in Nederland. ‘Sinds kort heeft het staatscasino legale concurrenten. Online casino’s. En ja hoor, weer is de strijd om de speler losgebarsten - en hoe. Dit keer niet met bitterballen, drank, katjes en roulette-die-je-kunt-voorspellen, maar met een eindeloze stroom aan BN’ers in tv-commercials en alles verpletterende abricampagnes.’