Waar is Arjen Kamphuis gebleven?

Op 7 augustus belt Arjen Kamphuis nog even met een aantal vrienden. Om te vertellen hoeveel zin hij heeft in zijn welverdiende vakantie. De volgende dag zal hij op het vliegtuig stappen naar Spitsbergen, de Noorse eilandengroep op zo’n 565 kilometer ten noorden van het vasteland. Ontladen in de Scandinavische natuur, je hoofd leeg maken, ver weg van alles en iedereen en even helemaal offline leven. Allemaal dingen die voor Kamphuis, gerenommeerd cyberexpert, al heel lang een broodnodige traditie vormen. Logisch wel, want het leven van een voorvechter van digitale veiligheid kan bijzonder stressvol zijn. Dat de berichtjes van diezelfde vrienden en familie richting Kamphuis tijdens zijn tripje onbeantwoord blijven, daar kijkt dan ook niemand vreemd van op.

Op 22 augustus, ruim twee weken na zijn heenvlucht, zit de vakantie van Kamphuis erop. Zijn vliegtuigstoeltje vanuit Trondheim naar Schiphol blijft echter leeg. Kamphuis keert niet terug uit Noorwegen. Zijn absentie in Nederland wordt door vrienden en familie al vrij snel opgemerkt. ‘Hij miste belangrijke afspraken voor werk én privé,’ blikte vriendin Ancilla van de Leest destijds terug in het Algemeen Dagblad. ‘Dat is helemaal niets voor Arjen. Hij is erg punctueel en zou zoiets altijd laten weten.’ Niet alleen bij Van de Leest, ook bij zijn hacker-vrien-den, familieleden en collega’s slaat de paniek toe. Na zeven dagen totale radiostilte besluiten ze Kamphuis op te geven als vermist.

In de zoektocht naar sporen van de Amsterdammer trekt zijn kennissenkring alle registers open. Hotels in Noorwegen worden afgebeld, de lokale politie en ambassade worden op de hoogte gebracht en de persoonlijke eigendommen van Kamphuis worden volledig doorgespit. ‘Wij gaan uit van een misdrijf of een ongeluk,’ concludeert Van de Leest. Ook in de internationale media ontploft de bom, op Twitter ontspruit een digitale speurtocht. Vanaf die week domineert één thema de krantenkoppen én de wereldwijde IT-gemeenschap: de mysterieuze verdwijning van Arjen Kamphuis.

Ontvoerd door de NSA, of zelfs omgebracht door de invloedrijke spionagelobby: geen enkel scenario is volgens ingewijden uit te sluiten

Luis in de pels

Wilde scenario’s en complottheorieën over het lot van de 47-jarige ‘hacktivist’ stapelen zich al snel op. Heel vreemd is dat niet: Kamphuis, groot autoriteit op het gebied van cybersecurity en digitale veiligheid, is een luis in de pels van ’s werelds machtigste spionagediensten. ‘Er is onweerlegbaar documentair bewijs dat vrijwel alle systemen die wij gebruiken kunnen worden gemanipuleerd en afgeluisterd,’ uitte hij zijn frustratie al eens over de belabberde staat van onze digitale privacy.

Zijn vele waarschuwingen over de spionagezucht en datahonger van onze eigen overheden, die hij steevast verkondigde tijdens zijn lezingen, in zijn invloedrijke boekwerken en handleidingen en in zijn alledaagse werkzame leven, waren tegen het zere been van onder meer de Amerikaanse geheime dienst NSA. Die zitten er niet op te wachten dat internetgebruikers anoniem gaan surfen en versleutelingsprogramma’s gebruiken, zoals Kamphuis predikte. ‘Met zulke kritiek zoek je ruzie met nucleaire supermachten,’ vatte ITexpert Brenno de Winter het levenswerk van Kamphuis samen. ‘Dat is riskant.’ Het voedt de vraag of Kamphuis een doelwit was van deze machtige lobby.

Nog zo’n reden voor wilde speculatie: de innige banden die Kamphuis erop nahoudt met ’s werelds belangrijkste klokkenluiders. Vooral zijn connectie met Julian Assange maakt de verdwijning van de Nederlander pikant. De oprichter van Wikileaks is zelf al jaren op de vlucht voor de Amerikaanse autoriteiten, sinds hij in 2006 gevoelige informatie lekte over het reilen en zeilen van onder meer het Amerikaanse leger. Kamphuis bezocht de klokkenluider meermaals op zijn tijdelijke vluchtadres, de ambassade van Ecuador. Was de Nederlander rondom zijn verdwijning verwikkeld in een gevoelige zaak en moest hij daarom onderduiken?

Zeker is dat Kamphuis volgens zijn eigen filosofie leefde. De IT’er werkte steevast met meerdere laptops, waaronder een oud exemplaar die nog nooit contact had gemaakt met internet. Hij surfte met enkel beveiligde besturingsprogramma’s, versleutelde zijn e-mails en droeg meerdere USBsticks om zijn nek, met daarop gevoelige data. ‘Op het eerste gezicht absurd paranoia, maar als je aan gevaarlijke dossiers werkt, is het nodig,’ zei journalist Gerard Janssen daarover. Het versterkt de wilde verhalen over de vermissingszaak des te meer. Ontvoerd door de NSA, stilgehouden door een overheid of zelfs omgebracht door de invloedrijke spionagelobby: geen enkel scenario is volgens ingewijden uit te sluiten.

Niet naar Spitsbergen

Terug naar 2018. Al vanaf de eerste dagen na zijn verdwijning neemt de zoektocht naar Kamphuis vormen aan van een Scandinavische thriller. De eerste ontdekking: de geliefde cyberexpert is helemaal niet in Spitsbergen geweest, zoals hij zijn thuisblijvers had verkondigd. Alle sporen wijzen in plaats daarvan naar Bodø, een klein havenstadje in het noorden van Noorwegen. Hotelreserveringen in zijn mailbox wijzen op overnachtingen in twee verschillende accommodaties; zeven nachten in het Radisson Blu en nog eens drie in Scandic Bodø. ‘Vreemd,’ zegt Van de Leest over die onthulling tegenover het AD. ‘Normaal gesproken vertelt Arjen altijd waar hij heen gaat. En het is niks voor hem om tien dagen op één plek te blijven.’

De keuze om af te reizen naar dit stadje is op zijn minst opmerkelijk. Bodø – met 50.000 inwoners een relatief forse stad in het uitgestrekte Nordland – is een geliefde bestemming voor wandelaars, met mooie, ruige paden, en Kamphuis streek hier als fanatiek hiker al vaker neer, maar daar houdt alle logica meteen op. Echt gezellig kan Bodø niet worden genoemd. Het tamelijk nieuwe centrum – het historische stadshart werd in 1940 geslachtofferd door Duitse bombardementen – ademt weinig sfeer. Toeristen verblijven er doorgaans kort en reizen vanaf hier vooral verder per boot (naar de Lofoten), camper of klein vliegtuig, verder noordwaarts. Geen uitgelezen plek om tien dagen vakantie te vieren dus.

Alles wat Bodø niet is, verbleekt bij alles waar de laatste verblijfplaats van cyberspecialist Kamphuis juist wel bekend om staat. Als de Noorse hoofdstad van cyberdefensie, hoofdkwartier van het Noorse leger en een Navo-luchtmachtbasis en, op enkele kilometers afstand, broedplaats van de nationale inlichtingendiensten. Alles waar Kamphuis zo’n beetje om bekend stond, dus. ‘Dat kan geen toeval zijn,’ vatte Van de Leest de eindbestemming van haar vriend samen. ‘Dit is precies zijn ding.’

Niemand weet wat Kamphuis dan ook precies uitvoerde in Bodø; tijdens zijn verblijf is hij er amper gezien, stellen locals na een rondvraag door verslaggevers van het AD. Winkeltjes in de buurt, restaurants en cafés naast het hotel, zelfs de hotelmanager van Radisson Blu; niemand die de Nederlander tussen 10 en 20 augustus 2018 heeft opgemerkt. Niemand, behalve de hotelreceptionistes van beide hotels. Het Scandic Bodø checkt hem uit op 20 augustus, waar Kamphuis nog altijd voor het laatst is gezien. Dat was rond 14.00 uur. Twee uur later zou hij, volgens Noors politieonderzoek, op de trein zijn gestapt, richting het zuidoostelijker gelegen dorpje Rognan. Met opvouwbare kajak, die Kamphuis vlak voor zijn vakantie zou hebben aangeschaft. ‘Vreemd,’ stelt Van de Leest wederom. ‘Arjen houdt van natuurlijke bergwandelingen, maar kajakken?

Daar hadden wij hem nog nooit over gehoord.’

Het scenario van een fataal kano-ongeluk is volgens ingewijden plausibel. Een lokale verslaggever repte over het gevaar van de Saltstraum, ofwel ‘een supersterke maalstroom waar het zeewater zich door de smalle ingang van de fjord perst’. Eenieder die zich hieraan waagt in een kajak zal het met zijn leven bekopen, waarschuwde ook al lokale schipper Geir Sundt. ‘Daarom zie je hier nooit iemand in een opvouwbare kajak.’ Het zorgt meteen weer voor vragen. Waarom zou Kamphuis, een onervaren kajakker, zijn leven hier op het spel hebben gezet? En ook nog eens op een regenachtige, winderige dag, zoals het die 20 augustus was geweest?

Benieuwd naar de rest van het artikel? Je leest het op Blendle.

In het artikel lees je meer over de verdwijning van Arjen Kamphuis. ‘Sommigen vermoeden dat Kamphuis nog leeft en een geitenboerderij is begonnen in Griekenland. Anderen houden er soortgelijke, creatieve scenario’s op na.’