De shockdocjes van videomakers Jaap Gunnink en Benjamin Beernink (PowNed)

In een juwelierszaak in Veenendaal buigt een jongen zich over een vitrine met horloges. De potentiële klant is netjes gekleed, de haartjes zijn strak gekamd en hij draagt een bril. En hij is ook Marokkaans. ‘Pardon meneer, zou ik dit horloge eventjes mogen passen?’ vraagt hij in keurige bewoordingen aan de winkelier. Die kijkt op zijn beurt de jongen aan met een ijzige blik en reageert vrijwel direct: ‘Nee, dat lijkt mij geen goed idee.’ Verbazing op het gezicht van de jonge Marokkaan. ‘Eh, waarom niet?’ De winkelier wijst naar een andere (Nederlandse) klant die een horloge past: ‘Omdat die meneer daar ook al bezig is met passen. Dus het komt nu gewoon even niet zo goed uit.’

De jongen is not amused, maar houdt zijn hoofd koel. ‘Geen probleem. Dan wacht ik wel even. Ik heb alle tijd.’ Na een korte stilte kijkt de winkelier alweer op. ‘Nou, dat lijkt mij eigenlijk helemaal geen goed idee.’ De Marokkaanse klant, nog verbaasder dan eerst: ‘Huh? Waarom niet?’ De winkelier: ‘Waarom niet? Omdat ik helemaal niet weet wat jouw intenties zijn met dat horloge. Daarom niet.’

Nu kijken ook de enige andere aanwezigen in de zaak – een jong stel – omhoog. Hun geschrokken blikken spreken boekdelen. ‘Intenties? Hoe bedoelt u, intenties?!’ reageert de geweigerde klant op licht geïrriteerde toon. De winkelier lijkt er helemaal klaar mee. ‘Luister vriend, als je een horloge wilt kopen, prima. Maar ik ga jou geen horloge laten passen, duidelijk? Straks ren je er nog mee weg.’

Het jonge stel kijkt elkaar nu vol ongeloof aan. Dan kijken ze weer omlaag. Dan weer even naar de winkelier en dan naar de geweigerde klant. Dan weer omlaag. Ze worstelen zichtbaar met deze wrange situatie. In de winkel blijft het ijzig stil. Ongemak van de bovenste plank. Na twintig seconden fluistert het meisje in het oor van haar vriend dat ze hier weg wil. Het stel zet zich amper in beweging of daar verschijnt ineens de eigenaar van de zaak en een videoproducent. ‘Pardon! Sorry! Jongens, wij zijn van het programma In Your Face en wij hebben dit zojuist allemaal gefilmd! Dit was allemaal...’ Nog voordat hij zijn toelichting kan afmaken, loopt het zichtbaar geschrokken stelletje in versnelde pas verder. ‘Sorry!’ roept de winkeleigenaar er nog achteraan. Om vervolgens te verzuchten: ‘Pfff, gemiste kans. Op naar de volgende dan maar...’

Pijnlijk en ongemakkelijk 

De opnames voor het tweede seizoen van In Your Face, een relatief nieuw programma van PowNed, zijn in volle gang. Het concept van de show: reacties van nietsvermoedende omstanders filmen in pijnlijke en ongemakkelijke situaties. ‘Discriminatie maakt vrijwel altijd iets los in mensen,’ zegt Bram Pak, producer bij productiehuis Tin Can, over het thema van vandaag. Het script in een notendop: Marokkaanse jongen wordt service geweigerd bij juwelier. We staan inmiddels in het leegstaande winkelpand pal naast die juwelier, van waaruit de jonge videomakers iedere lach, traan en gezichtsuitdrukking die zich hiernaast voltrekken, volgen en vastleggen.

'Via de vier verborgen camera’s die wij vanochtend bij de juwelier hebben geplaatst,’ legt Pak uit. ‘Wij zien alles en de klanten weten van niks. Maar goed, om nog even terug te komen op dat discriminatieverhaal: in ons eerste seizoen deden we daar ook al iets mee. Jaap, een van onze hoofdrolspelers, was toen op date met een zwarte vrouw op een terrasje in Amsterdam. Benjamin, zijn zogenaamde broer, kwam aangelopen en die begon meteen dingen te roepen als: “Ja hallo, hier ben ik het niet mee eens. Wat moet jij nou met een zwarte?! Wat denk je dat papa en mama hiervan gaan vinden?” Heftige shit dus. Pas tijdens het draaien, merkten we op dat Eloise van Oranje op hetzelfde terrasje zat. Nou, wij werden hélémaal gek! Het was afwachten wat er zou gebeuren. Eloise zat met een paar jongens aan tafel, dus wij dachten dat een van hen zich wel zou gaan uitspreken. Maar ineens stond Eloise dus gewoon op. Als eerste! Ze liep zo naar Benjamin toe, pislink, en riep zoiets als: “Wat ben jij fucking racistisch bezig!” Die video ging meteen viral.’

Sociale experimenten om de morele grenzen van mensen te testen. Zo omschrijven Jaap Gunnink (36) en Benjamin Beernink (30) het liefst hun populaire video’s. Het duo is de drijvende kracht achter In Your Face, een show die is voortgevloeid uit hun vroegere YouTubekanaal Bondgenoten. ‘De video’s die wij destijds maakten, hadden dezelfde strekking,’ vertelt Gunnink. ‘Sociale experimenten waarin wij Nederlanders maatschappelijke thema’s als seksisme, homofobie en discriminatie voorleggen en hun reacties daarop filmen. Met steeds dezelfde hamvraag: kijken wij wel genoeg naar elkaar om?’

'Ineens stond Eloise van Oranje op. Als eerste! Ze liep zo naar Benjamin toe, pislink, en riep zoiets als: wat ben jij fucking racistisch bezig!'

Beernink: ‘We wisten dat dergelijke video’s, thema’s en experimenten het goed doen op YouTube. Daarom wilden wij het ook proberen. Dat bleek een goede zet. Onze video’s sloegen direct aan. Onze eerste poging, in 2017, ging direct viral. Ik speelde daarin een lul van een snackbarmedewerker die Nederlandse klanten steeds vóór liet gaan en een meisje met een hoofddoek juist bleef negeren. Uiteraard pikten veel mensen dat niet en begonnen het voor dat meisje op te nemen. Mooi om te zien. De views stegen de pan uit. Een week later zaten we in de talkshow van Humberto Tan. Toen dachten we: oké, hier moeten we serieus mee aan de slag.’

Dat besluit resulteerde in een YouTubekanaal met 147 video’s, 130.000 vaste abonnees en miljoenen views. In hun populairste video doet Gunnink zich voor als een botte vader die zijn 5-jarige dochter begint uit te schelden op een druk busstation (‘Wat ben jij soms toch een kutkind’). Vooral de reacties van twee tienerjongens zijn mooi (‘Luister mattie, ga niet schelden tegen je kind. Wat denk jij, broer?!’). Achteraf nemen de videomakers de situatie door met alle gefilmde omstanders. ‘Pedagogisch gezien vond ik alle dingen die jij tegen dat meisje zei heel pittig,’ reageert een oudere dame. Die overigens wel keek, maar niet ingreep. Haar verklaring daarop: ‘Ik dacht: het is jullie probleem. Zolang het niet handtastelijk wordt, ga ik hier niks van zeggen.’

Zo raken de video’s van Gunnink en Beernink altijd wel weer een gevoelige snaar, een kracht waarmee het duo meermaals krantenkoppen scoorde. Zoals in 2018, toen ze met een keppeltje door Utrecht wandelden en de felle reacties van omstanders daarop filmden. ‘Dat was intens,’ blikt Beernink terug. ‘Als je ineens wordt uitgescholden voor ‘kankerjood’, dan schrik je wel. Zeker omdat ik zelf Joods ben.’

Het experiment was destijds aanleiding voor een onderzoek van EenVandaag, waaruit bleek dat een groot deel van Nederlandse joden niet openlijk Joods durft te zijn.

Succesverhaal

De videomakers blikken terug op Bondgenoten als een succesverhaal, maar wel eentje met een houdbaarheidsdatum. ‘Als fulltime youtuber zit je in een trein waar je niet meer uit kunt,’ vertelt Beernink. ‘Je moet iedere week weer met nieuwe content op de proppen komen, want anders verlies je kijkers en abonnees. Daar zit flinke druk op.’

Gunnink: ‘Je video’s worden er niet beter van. En, om heel eerlijk te zijn: je moet wel héél hard werken voor een leuk inkomen als youtuber. De concurrentie is tegenwoordig moordend.’

Beernink: ‘Uiteindelijk waren we gewoon klaar met het houtje-touwtje. We wilden naar een hoger niveau, dus besloten we een toffe trailer te maken van ons kanaal en stuurden die naar mensen in televisieland.’

'De reacties van mensen zijn echt heel heftig. Op die momenten voel ik echt de spanning'

Niet veel later tekenden de vrienden bij productiehuis Tin Can, dat ook programma’s als Van Roosmalen en Groenteman en Rooijakkers over de vloer faciliteert, en kregen ze een eigen show bij de NPO. ‘Geweldig dat wij deze kans krijgen,’ zegt Gunnink daarover. ‘Als programmamakers moesten we alles zelf doen. Filmen, acteren, geluid, montage, noem maar op. En kijk nu eens. Een heel team van professionals om ons heen. Nu maken we minder video’s, maar wel van veel betere kwaliteit.

De samenwerking met BN’ers is ook fantastisch. Die spelen nu af en toe het slachtoffer in onze video’s. Geen overbodige luxe om over echte acteurs te beschikken. Voor Bondgenoten speelde ik nog weleens een stotteraar, dat ging nog net. Maar vandaag was het helemaal niets geworden. Misschien acteertechnisch nog wel, maar door de tendens van nu kunnen we geen Marokkaan spelen, ook omdat we niet weten hoe het is om in zijn schoenen te staan.’

Die eer is vandaag aan Marouane Meftah (20), de jonge acteur uit Mocro Maffia. In die serie speelt Meftah een bikkelharde tiener van de straat; vandaag is hij slechts een keurige jongeman die geïnteresseerd is in dure horloges. ‘Er bestaat altijd een kans dat mensen onze BN’ers herkennen,’ zegt de producer desgevraagd. ‘Maar geef iemand een brilletje en een potje haargel en hij is ineens totaal onherkenbaar. Het Superman-effect.’

En inderdaad: in de gladde look van Meftah is vandaag zijn Mocro Maffia-personage Komtgoed in geen velden of wegen te bekennen. ‘Heel leuk om een keer mee te doen met zo’n YouTube-prank,’ zegt hij in een videogesprek met een vriend. ‘Maar ook echt spannend. De reacties van mensen zijn echt heel heftig. Op die momenten voel ik echt de spanning.’

Voor de jonge acteur is het zijn eerste klus zonder echt script. ‘Het is onvoorspelbaar. In grote lijnen is dit hetzelfde als normaal acteren, alleen weet ik nu niet wat de reactie van mijn tegenspeler gaat zijn. Steeds als er mensen de winkel binnenlopen, giert de adrenaline door mijn lijf. Grappig om te zien dat mensen geen tijd hebben om te realiseren dat het allemaal nep is. Mensen bevinden zich ineens in een maffe situatie, schrikken daarvan en reageren er direct op. Heel leuk om in zo’n setting te acteren. Dit zou ik best vaker willen doen.’

Ook Gunnink geniet zichtbaar. ‘Ik ben groot Mocro Maffia-fan, dus om vandaag met Marouane samen te mogen werken, vind ik heel tof. Mooi om hem in een totaal andere rol te zien. Als gediscrimineerde klant doet hij het geweldig.’

Wisselende reacties

Tot dusver verliepen de opnames ‘heel lekker’, concludeert Gunnink. ‘We hebben al veel reacties binnen. Mensen die echt boos werden op Benjamin. Hij is al een paar keer flink uitgescholden.’ Maar, zoals altijd wel het geval is, reageert ook vandaag niet iedereen op de ongemakkelijke situatie. Beernink: ‘Sommige mensen zie wel eventjes naar mij kijken, om vervolgens weer snel weg te lopen. Zoals net gebeurde met dat jonge stel. Anderen zie je echt even twijfelen en anderen kijken niet eens op. En dan heb je dus de mensen die het echt niet pikken. De reacties zijn wisselend.’

Gunnink: ‘Van de acht scènes die we tot nu toe hebben gefilmd, was er één man die achteraf zei: “Ik begrijp die winkelier wel. Die jongen zou inderdaad met dat horloge kunnen wegrennen.” Dat is ook een mening. Het is niet aan ons om zo’n persoon te corrigeren. Wij filmen het en laten het zien. Het mooiste blijven de heftige, uitbundige reacties. Daar hoop je als videomaker stiekem toch een beetje op.’

En die komen er. De tiende opname is inmiddels onderweg als Meftah zich weer over de horloges buigt. Een vrouw loopt de juwelier binnen met haar tienerdochter. Daar begint de woordenwisseling tussen Meftah en de winkelier, gespeeld door Beernink, alweer. ‘Omdat ik niet weet wat jouw intenties zijn met dat horloge, daarom niet!’ klinkt het. ‘Wat?! Sorry hoor, maar ik schrik hier echt van,’ kaatst Meftah terug. ‘Kan mij helemaal niks schelen,’ roept Beernink. ‘Ik vertrouw jouw soort gewoon niet.’

Nu kijken moeder en dochter geschrokken op. Beernink ruikt bloed en gooit er een schepje bovenop. ‘Luister vriend, of je koopt het horloge, of je gaat mijn winkel uit. Ga dan maar lekker naar een Turkse juwelier of zo.’ Zonder aarzelen grijpt de moeder in. ‘Nou ja zeg! Sorry hoor, maar dit kán toch niet?! Dit is toch niet klantvriendelijk?’ Ze kijkt erbij alsof ze de winkelier over vijf seconden gaat tackelen. ‘Hoe kun je dit soort dingen nou roepen naar zo’n jongen?! Hoezo laat je de ene klant wel een horloge passen en deze jongen niet?!’ Beernink deinst er niet voor terug.

‘Nou, dat lijkt me logisch, toch? Kijk even hoe die meneer eruitziet en kijk hoe deze jongen eruitziet. Dan hoef ik mij toch niet te verklaren?’ De vrouw: ‘Nou ja! Werkelijk waar! Dit heb ik nog nooit meegemaakt!’ De spanning stijgt en niet alleen in de zaak zelf. Achter de schermen levert iedere ‘Nou ja zeg!’ én iedere onethische opmerking van Beernink gegniffel op bij de redactie. Live meekijken met een YouTubefilmpje blijkt vele malen vermakelijker dan het terugkijken ervan. ‘Ik schrik hier echt van,’ speelt Meftah het spelletje mee. Beernink: ‘Ja, maar vertrek nu maar uit mijn winkel. Nu!’

Met een uitstekende verbaasde blik loopt Meftah de winkel uit. Dan richt Beernink zich tot de moeder: ‘En u hoeft zeker ook niets meer te passen?’ waarop zij met trillende stem terugroept: ‘Nee natuurlijk niet! Steek die ring maar in je hol!’ Moeder en dochter stormen de zaak uit. ‘Tosti!’ roept Gunnink dan. Het is niet het begin van een nieuwe sketch, maar wel het codewoord om de scène te beëindigen.

Trillende handen

Buiten de juwelier worden moeder en dochter direct omsingeld door camera’s, presentators en acteurs. ‘Mevrouw, u zit in het programma In Your Face!’ Als de schrik voorbij is en het besef ingedaald, trillen de handen van de moeder nog steeds. ‘Jullie hebben mij laten koken vanbinnen,’ zegt ze hijgend in de camera. ‘Mijn adrenaline zat zó hoog!’ Nadat ze iets is bijgetrokken: ‘Weet je, er is al zoveel onrechtvaardigheid in de wereld. Als ik dan dit soort dingen hoor... dan kan ik mezelf gewoon niet meer bedwingen.’ Waarom dochterlief eigenlijk niks zei? ‘Mijn moeder ging zo tekeer, ik kwam er niet eens tussen.’

Meftah staat er intussen ook bij en hoort het allemaal aan met een grote glimlach. ‘Ik vind het een hele toffe reactie van u. Daar ben ik heel blij mee. Zelf heb ik in het echte leven gelukkig nooit zoiets heftigs meegemaakt, maar het gebeurt wel. Op Schiphol word ik er wel altijd uitgepikt. En soms heb ik het gevoel dat ze mij onnodig lang laten wachten in een winkel of restaurant. Het is vaak een houding, of een bepaalde toon. Subtiele discriminatie. En ik ken genoeg verhalen van vrienden die wel zoiets hebben meegemaakt. Dus dat er dan mensen zijn zoals u, die zich voor ons uitspreken, is echt geweldig. Daar ben ik u dankbaar voor. Ik hoop dat u zo blijft.’

Ik speel het spelletje mee en werp mijn blik op de trouwringen. Achter mij loopt de discussie tussen Meftah en Beernink alweer uit de hand

De mooie woorden van Meftah maken kennelijk indruk op de moeder. Een half uur later staat ze plots weer in de winkel, met in haar handen een doosje Merci-chocola. ‘Dit wilde ik toch nog even aan jullie geven. Ik heb zojuist zó lelijk tegen jullie gedaan, terwijl jullie toch iets moois maken. Sorry daarvoor.’

De videomakers zijn er even stil van. ‘Mevrouw, dit hebben wij nog nooit meegemaakt. Wij moeten u juist bedanken voor het ingrijpen,’ zegt Gunnink. Even later: ‘Nou Ben, we moeten toch maar vaker iets met racisme doen.’

Als ik Beernink even later complimenteer met zijn geloofwaardigheid als racist, legt hij uit dat daar niet eens zoveel acteerwerk bij komt kijken. Niet dat hij daadwerkelijk racistisch is, ‘allesbehalve’, maar omdat hij zich enkel hoeft te verplaatsen in ‘een botte lul’ of ‘nare puber’. ‘De eikels die wij spelen in onze video’s hebben trekjes die ieder mens al heeft. Het enige dat wij doen, is die trekjes overdrijven. We hebben nooit acteerlessen gehad. Wij zijn dan ook geen geweldige acteurs, maar wel geloofwaardig in dit soort rollen. Omdat we doseren vanuit onszelf. Bij ieder opname denken we: hoe zou een klootzak met deze situatie omgaan? Dan gaat het bijna vanzelf.’

De lul uithangen

Toch gaat het niet altijd even makkelijk, stelt Beernink. ‘Seksuele intimidatie blijft een moeilijk onderwerp. Ik moest een keer een jong meisje lastigvallen, echt op een vieze manier, in een hele rustige saladebar. Heel pijnlijk en compleet tegen mijn natuur in. Je moet soms echt even een knop omzetten voordat je de lul kunt uithangen.’

Gunnink: ‘We willen daarin ook weer niet te ver gaan, we hoeven niet zo nodig te choqueren. Het moet realistisch blijven.’

Gaat het dan weleens helemaal fout?’ Gunnink: ‘Dat is eigenlijk maar één keer gebeurd. In het vorige seizoen moest ik Bobbi Eden lastigvallen in de sportschool. Vóór de opnames was ik serieus gespannen. Tussen allemaal van die kleerkasten, even vieze dingen roepen naar een dame. Ik moest haar zelfs een tik op haar billen geven. De situatie die toen ontstond, was behoorlijk bedreigend. Een grote gozer liep op me af en schreeuwde: “Jij gaat nooit meer een vrouw lastigvallen, hoor je mij! Pats!” Hij mepte me vol in mijn gezicht. Toen kreeg ik het wel even heel benauwd.’ Na een korte stilte: ‘Tegelijkertijd was ik heel blij. Dit zijn toch de soort reacties waar je op hoopt.’

Bij de juwelier schiet de ploeg nog wat laatste sfeerbeelden en interacties tussen Meftah en Beernink, als ineens een lange man binnenwandelt. Normaliter sturen de filmmakers mensen in deze fase eventjes de winkel uit – het echte werk zit er al op, maar Meftah heeft andere plannen. ‘Doorgaan, doorgaan,’ fluistert hij dringend naar Beernink. De scène wordt uitgespeeld en gefilmd.

Als enige van de filmploeg sta ik zelf ook nog in de zaak en bevind ik me plotseling in een live YouTubesketch. Ik speel het spelletje mee en werp mijn blik op de trouwringen. Achter mij loopt de discussie tussen Meftah en Beernink alweer uit de hand (‘Ik vertrouw jouw soort niet!). De lange bezoeker kijkt op, eerst naar Beernink en dan ook naar mij. Met mijn beste verbaasde blik kijk ik terug. Ik draai mij snel weer om, in de hoop dat de bezoeker mij niet doorkrijgt. Vijf tellen later richt de man zich tot Meftah: ‘Als ik jou was, zou ik je centen niet uitgeven.’ Einde scène. Godzijdank. Ik heb mijn YouTubedebuut niet verknald.

Bedankt voor je aanmelding! Let op: je ontvangt binnen 10 minuten een mail om jouw e-mailadres te bevestigen.

Inschrijven

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In Your Face is sinds 2 december te zien op het YouTubekanaal van NPO 3.