Sunny Bergmans opa was een nazi: 'Misschien was hij na de WOI verbitterd geraakt'

Documentairemaker Sunny Bergman (50) – bekend van documentaires als Zwart als roet, Samenzwevers en Sletvrees – schreef het boek Mijn nazi-opa. Over die grootvader komen we niet veel te weten. Het boek is vooral de beschrijving van een zoektocht naar antwoorden op de vraag hoe het verleden doorwerkt in het heden. Lees hieronder alvast een voorproefje:

Sunny

Sunny Bergman heeft haar grootvader nooit gekend: haar vader Richard is verwekt in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog door een man die zijn zoon niet erkende. Haar grootmoeder liet haar 2-jarige zoontje vervolgens achter bij familie. In haar boek wil Bergman het verleden van haar grootvader onderzoeken. Wie was die man? Hoe werkte het trauma van haar in de steek gelaten vader op haar door? En: welk effect heeft het verleden van voorouders op iemands leven?

Je wilde dit boek al eerder schrijven, maar je stelde het uit.

‘Ik weet niet meer wanneer ik het verhaal over mijn opa en mijn grootmoeder hoorde. Ik weet wel dat ik er twintig jaar geleden al met mijn vader over fantaseerde om uit te zoeken wat er nou was gebeurd. Mijn stiefmoeder sprak daar toen haar veto over uit. Het leek haar dat mijn halfbroertje en -zusje, die toen nog op school zaten, met dit verhaal gepest konden worden. Mijn oma leefde toen ook nog. Ook voor haar zou dit verhaal te belastend zijn. Toen ik later met mijn Twentse familie sprak, waren ze bang dat ik haar in een kwaad daglicht zou stellen.’

Door dat naziverleden?

‘Ik weet eigenlijk niet precies hoe ze dat bedoelden. Al werd mijn vader vroeger door zijn broertjes soms het moffenkind genoemd, mijn ouders voedden ons niet op met een soort schaamte over dat verleden. Ik was pas volwassen toen ik erachter kwam. Het verhaal intrigeerde me vooral. Ik was nieuwsgierig naar die Duitse grootvader. Wie was hij? Kan ik in meer grijstinten over hem nadenken dan hem alleen maar zien als een foute man? Kan ik dichter bij hem komen? En ik wilde vooral weten in hoeverre het trauma van mijn vader van generatie op generatie is doorgegeven.’

En?

‘Net als elk ander mens heb ik mijn hang-ups en problemen. Het is moeilijk om te pinpointen waar welk issue vandaan komt. Ik vroeg me wel altijd af waarom het zo was dat ik een partner had uitgekozen met eenzelfde trauma als mijn vader. Zowel hij als mijn vriend was in de steek gelaten door hun moeder. Daarvoor had ik ook een partner die was opgegroeid zonder zijn biologische moeder. Mijn keuze voor dat soort mannen is curieus, dat had ik wel door.’

Als zo’n trauma op jou doorwerkte, dan had die het meeste impact in de eerste vormende jaren van je leven. Vertel: hoe was je jeugd?

‘We woonden in een alternatieve omgeving. Mijn vader zat bij Provo en was altijd heel relaxed. Mijn moeder was emotioneel meer up and down en bezig met zelfontplooiing. Na de scheiding van mijn ouders vertrok ik met mijn moeder en broertje eerst naar Friesland en daarna woonden we op een woonboot aan de Vecht. We waren volkomen anders dan de mensen uit het dorp daar. Die vonden ons raar. We werden gepest. Ze zeiden dat we stonken, terwijl we gewoon een beetje vaag roken naar de dieseldampen van het schip waarop we woonden.’

Welke verwachtingen hadden je ouders van je?

‘Mijn moeder vond het belangrijk om over mijn gevoel te praten. We deden aan droomanalyse. Als we wakker werden, gingen we elkaars dromen analyseren. Dat voelde soms opgedrongen. En ze vertelde me over trauma’s uit haar jeugd. Ook zij was in de steek gelaten door haar vader. Dat was traumatisch voor haar en als kind was ik me daar bewust van. Dat was belastend. Mijn moeder was too much information. Ik vond haar soms emotioneel incontinent en daar voelde ik weerstand tegen. Ik sloot me ervoor af.’

Benieuwd naar de rest van het interview? Je leest 't in de nieuwste Revu. Vanaf morgen verkrijgbaar!

Interview
  • Rick Blom
  • ANP