Barkley Marathons: de allerzwaarste ultraloop ter wereld

Het is iets voor half negen op woensdagavond 6 maart 2024. Honderden Vlaamse toeschouwers lopen naar hun stoelen met wijn, Duvel, Leffe, Stella en emmers popcorn. De grote zaal van Kinepolis in Antwerpen is uitverkocht. Uit de luidsprekers komt Hound Dog van Elvis Presley. Op het megascherm verschijnt de poster van de te vertonen film: #17 – To finish the Barkley Marathons. Hoofdpersoon Karel Sabbe ligt languit op de grond. Zijn linkerhand ligt op zijn borst. Hij is niet gestorven, maar dat scheelde niet veel. Sabbe deed mee aan een ‘helse uitputtingstocht’, zoals een Vlaamse journalist het noemde. In De Standaard werd de duurloopwedstrijd in Tennessee omschreven als ‘de meest van de pot gerukte race ter wereld’.

Zal Karel Sabbe zelf even komen opdagen om de film in te leiden? Daar wordt stiekem op gehoopt en om iets over half negen komt er inderdaad een afgetrainde man van 34 jaar met een getrimde baard het podium op. Karel-fans joelen, juichen, nemen foto’s en maken filmpjes om op Insta te zetten. Het ‘ultraloopfenomeen’, zoals hij werd aangekondigd, maant de zaal tot stilte en legt uit waarom de race waaraan hij drie keer meedeed – de Barkley Marathons – zo mythisch is geworden.

‘De race is opgezet om wie deelneemt te doen falen. Het is een ultramarathon en sociaal experiment in één’ 

Het grootste deel wordt off-grid gelopen. Er mag geen navigatie worden gebruikt, anders dan een kompas. Deelnemers moeten vijf lussen van 20 mijl (32 kilometer) rennen. Elke lus is volgens Karel te vergelijken met een hele marathon, want het wordt verzwaard door klimmetjes en afdalingen door bossen, doornstruiken en bramenvelden. Totaal aantal hoogtemeters dat finishers zullen hebben afgelegd: 18.000. Dat is twee keer de Mount Everest. De deelnemers lopen in totaal 100 mijl (160 kilometer) en moeten binnen zestig uur eindigen, anders worden ze gediskwalificeerd. De renners moeten onderweg dertien boeken vinden, de pagina’s eruit scheuren en inleveren bij de controlepost. Op de covers staan titels als: Death Walks in the Woods, The Valley of Death, The Body in the Woods, Fool en Idiot. Het lukt bijna niemand binnen de toegestane tijd te finishen. Zoals Karel het zegt: ‘De race is opgezet om wie deelneemt te doen falen. Het is een ultramarathon en sociaal experiment in één.’

Cultwedstrijd

De Barkley werd bijna dertig jaar gelopen zonder veel aandacht van het grote publiek te trekken. Dat veranderde in 2014, het jaar dat er een documentaire verscheen over de editie van 2012 met de titel Barkley Marathons – The Race That Eats Its Young. De documentaire toont volgens Karel ‘op fantastische wijze hoe uniek de wedstrijd is’ en ‘d’n Barkley evolueerde wereldwijd tot een cultwedstrijd’. Toeschouwers waren niet welkom, maar er kwamen steeds meer journalisten, de bekendheid nam toe, helemaal nadat een ooggetuige zei: ‘Het is een mix tussen Fight Club en The Blair Witch Project.’ Een deelnemer mag vooraf niet over de Barkley Marathons praten. Dan mag hij of zij alsnog niet meedoen.

De cultstatus is voor een groot deel te danken aan organisator Gary Cantrell. Zijn bijnaam is Lazarus Lake. Karel noemt hem ‘Laz’. Hij draagt een bril en heeft een woeste grijze baard. Zijn snor is geel door nicotine. Laz beschreef zichzelf eens als een trotse hillbilly. Hij wantrouwt de overheid en is zo min mogelijk online. Sommigen vinden hem een sadist. Laz is vereerd als dit wordt gezegd. Hij lijkt altijd een duivels lachje rond zijn mondhoeken te hebben en roept ‘ha!’ als hij hoort dat er weer eens een deelnemer is verdwaald en ijlend in een andere regio is gevonden. Niemand weet hoe oud hij is. Hij mist dertien tanden die hij hoogstpersoonlijk heeft getrokken omdat ze begonnen te rotten en Laz geen geld heeft voor de tandarts. Als kind wilde hij een topsporter worden, maar hij was te klein en dun voor football en worstelen. Laz blonk wel uit in het rennen van lange afstanden, maar er werden nog niet veel bovenmatig zware marathons gehouden en daarom besloot Laz ze zelf te organiseren. In 1986 verzon hij de Barkley.

Karel vertelt daar op het podium het volgende verhaal over: de moordenaar van Martin Luther King – James Earl Ray – ontsnapte in 1977 uit de gevangenis bij het Tennessee-stadje Petros. Hij rende door de bossen, wist zeker grote vooruitgang te maken. Ja, hij was vast ver weg, de bewakers zouden hem nooit meer vinden. James Earl Ray vergiste zich en werd gearresteerd. Hij had slechts 13 kilometer afgelegd en daar deed hij twee volle dagen over. 8 mijl in 55 uur, Laz dacht: ik kan in die tijd minstens 100 mijl afleggen. Hij zou bewijzen dat een afstand van 160 kilometer mogelijk was in twee dagen en besloot een ultramarathon te organiseren die hij naar zijn buurman noemde: Barry Barkley.

Voor de eerste editie stelde Laz direct een onmenselijk zwaar parcours samen met vijf lussen. In The New York Times noemde hij het ‘een ander soort race, een die niet fair is omdat het leven niet fair is’. Geen deelnemer haalde de finish van de eerste race in 1986. Laz was daar zeer tevreden mee. De editie van 1995 was volgens Karel ‘een cruciaal jaar voor d’n Barkley’. De eerste jaren deden er alleen maar Amerikanen mee en die dachten nog dat de race een duistere mop van Laz was, echt iets voor hem, het leek onmogelijk de Barkley te voltooien. De Amerikanen kwamen ook nooit verder dan lus 3, maar in 1995 deed er een Brit genaamd Mark Williams mee en ‘d’n Mark wist niet dat de race in principe onfinishbaar was’. Daarom begon hij de Barkley met een ‘heel andere insteek’ en hij shockeerde de rennerswereld door de vijf lussen binnen de toegestane tijd te voltooien. zf

Geen inschrijfformulier

Karel klikt op een knop. Op het grote scherm verschijnen woorden en zinnen als Superstition, I call bullshit en No cops Laz. Het is tijd om te vertellen over zijn eigen ervaringen in de Barkley. In 2017 deed Karel voor het eerst mee. Eerste stap: de ‘absurd gecompliceerde aanmeldingsprocedure’. Het doel is om renners te ontmoedigen zich in te schrijven, maar Laz krijgt toch elk jaar duizenden sollicitatiebrieven van over de hele wereld. De Barkley heeft geen inschrijfformulier, maar je kunt Laz wel een e-mail sturen, als je tenminste zijn digitale adres weet te achterhalen.

De uitverkorenen/verdoemden krijgen een zwartomrande kaart opgestuurd met: ‘Onze welgemeende condoleances vanwege uw selectie voor de Barkley Marathons’

Volgende stap: een brief schrijven met een uitleg waarom je zo gestoord bent om aan deze race mee te willen doen. Potentiële kandidaten krijgen daarna een lijst opgestuurd. Laz stelt daarin vragen als: wat is het 119de element van het periodieke systeem? Wie bouwde de Khatt Shebib? Volgende opdracht: het schrijven van een essay waarin de potentiële deelnemer moet uitleggen waarom hij of zij per se wil meedoen aan zo’n absurd spektakel. De uitverkorenen/verdoemden krijgen een zwartomrande kaart opgestuurd met zinnen als: ‘Onze welgemeende condoleances vanwege uw selectie voor de Barkley Marathons. Verandert u van mening en kunt u een plausibel excuus verzinnen om een pijnlijke mislukking te vermijden, laat me dat zo snel mogelijk weten. Hoe onvoorstelbaar het ook is, er zijn zat andere mensen die uw plaats willen innemen. Doet u dit niet dan staat u iets heel verschrikkelijks te wachten.'

Laz selecteert jaarlijks veertig deelnemers, nooit meer. Daar zitten heel wat mensen bij die zichzelf schromelijk overschatten. Een van hen krijgt het startnummer 1, hij is de ‘sacrificial human’, zoals Laz dat noemt. Die figuur zal volgens Laz als eerste uitvallen. De entreeprijs van de Barkley: 1,60 dollar, ook al typische Laz-humor.

Het lukte Karel niet te finishen in 2017. Bij zijn tweede deelname in 2022 leek het lang beter te gaan, maar tijdens de vierde lus werd het plotseling heel snel donker en koud. Karel verloor zijn oriëntatievermogen en liep om twee uur in de ochtend niet meer in een bos, maar door een straat in het Tennessee-stadje Petros. In de verte zag hij een vrouw. Karel ging ernaartoe om in warrig Engels te vertellen dat hij deelnam aan een hardlooprace, maar nu hulp nodig had. De vrouw ‘veranderde van vorm,’ zegt Karel op het podium, ‘en werd een vuilnisbak’.

Het Vlaamse ultraloopfenomeen strompelde door. Een inwoner van Petros belde 911 om te melden dat er ‘een verdachte vrouw verkleed als indiaan’ door zijn stadje sloop. Agenten reden in een patrouillewagen naar Petros. Een van hen vroeg of de vreemdeling wellicht deelnam aan de Barkley Marathons. Karel keek de man glazig aan, werd achterin de politiewagen gezet en ‘afgezet bij Laz’. De Barkley-baas vond het een schitterende gebeurtenis en ook de toeschouwers in Kinepolis kunnen het verhaal bijzonder goed waarderen.

Obsessie

Na het echec van 2022 was Karel aanvankelijk ‘zeer teleurgesteld’. Nee, hij zou nooit meer meedoen, die hel kon hij niet nog eens meemaken. Zijn vriend, zwager en begeleider Joren moest daar om grinniken, wist dat Karel het niet meende. Barkley was allang een ‘obsessie’ voor hem geworden, zonder daar te finishen had zijn leven geen zin. Karel schreef zich in voor de editie van 2023. Zou hij dit keer wel geschiedenis schrijven? Dat gaan de toeschouwers in Kinepolis straks zien in de film en Karel sluit zijn praatje af met: ‘Nog eens bedankt dat u met zoveel hier aanwezig bent. Veel plezier!’

Op het grote scherm verschijnt de tekst: ‘Karel Sabbe presents: #17 – To finish the Barkley Marathons.’ In de openingsscène rijden Karel en zijn zwager/begeleider Joren door de bossen en bergen van Tennessee richting de beroemde gele slagboom van Frozen Head State Park, waar de race wordt gehouden. Karels doel: ‘Laz verslaan.’ Joren zegt in de camera: ‘Het zal hem zijn hele leven achtervolgen als hij deze race niet uitloopt.’ Karel en Joren stappen in winterkleding uit hun auto. De dagen voor de start vonden er op meteorologisch gebied verontrustende ontwikkelingen plaats in Tennessee. De zon begon steeds minder te schijnen, de temperaturen daalden tot onder nul. Het ging nog sneeuwen ook, er ontstond ijzel. Laz lijkt daar blij mee te zijn, de deelnemers niet. Zullen er voor het eerst doden vallen tijdens de Barkley? En past dat misschien wel bij deze race?

Karel loopt naar een man genaamd Keith, de officiële twitteraar van de Barkley. Keith heeft drie telefoons bij zich waarmee hij exclusieve updates over het koersverloop geeft, meer informatie is er niet beschikbaar over het koersverloop. Keith schudt Karel de hand en zegt: ‘Je ziet er beter uit dan de vorige keer, Karl.’ Vlak erna komt Laz voor het eerst in beeld. Hij draagt een winterjas, een rood-zwart houthakkershemd en een oranje poolmuts met Geezer. Laz overhandigt Karel een kompas en een kaart. Greppels, heuvels of beekjes hebben namen als metalbands gekregen: Son of a Bitch Ditch, Rat Jaw, Pillars of Doom.

Karel gaat naar zijn tent om te slapen. Hij weet niet wanneer de race begint, dat hoort bij het mysterie van de Barkley. Op een gegeven moment pakt Laz een hoornschelp en dan begint hij hard te blazen. Deelnemers hebben daarna een uur om naar de start te komen. Dat kan ook midden in de nacht zijn of tijdens een sneeuwstorm. Soms mist iemand de start omdat hij of zij nog heerlijk aan het bijslapen is in zijn of haar tentje. Laz zegt ‘ha!’ als hij dat hoort.
Laz is dit keer coulant en blaast pas om 08.54 uur in de ochtend op zijn hoornschelp. Deelnemers van over de hele wereld stellen zich om 09.54 uur op bij de gele slagboom. Laz spreekt Karel en 39 anderen kort toe en hij is verrassend ernstig als hij zegt: ‘Dit verhaal moet eindigen met jullie levend terug in kamp. Be smart out there.’ De krankzinnige verzinner van de Barkley Marathons steekt een Camel op en blaast een rookwolk de lucht in, een jaarlijks terugkerend ritueel ten teken dat de race is begonnen.

Tijdens lus 3 struikelt Karel over een boomstam, hij valt in een meertje en dreigt onderkoeld te raken door het bijna bevroren water

Hoofdlamp en twee stokken

Karel heeft een hoofdlamp mee voor als het donker wordt. In zijn handen klemt hij twee stokken om beter te kunnen klimmen en af te dalen. Zijn zus Emma en andere familieleden volgen de race met andere familieleden vanuit cultuurcentrum De Schakel in Waregem via Keiths sporadische updates op X. De berichten zijn lange tijd veelbelovend, maar tijdens lus 3 struikelt Karel over een boomstam, hij valt in een meertje en dreigt onderkoeld te raken door het bijna bevroren water. Hij herpakt zich en begint binnen de toegestane tijd aan lus 4. Laz waarschuwt Karel bij de controlepost: ‘Geen agenten dit keer, Karl.’ Een ander zegt: ‘Pas op voor vuilnisbakken.’ De uren erna vallen er steeds meer renners uit. Een vriend van Laz met een ijsmuts en een Hells Angels-baard pakt bij elke uitvaller zijn trompet en blaast een triest deuntje genaamd Taps. Laz heeft dat verzonnen omdat dit normaal op militaire begrafenissen wordt gespeeld.

Karel is ogenschijnlijk fris als hij lus 4 voltooit. Bij zijn aankomst bij de controlepost zegt hij: ‘No cops, Laz.’ Naast Karel halen nog drie anderen lus 5, een record. Karel rust even uit tegen de hekken, Joren voedt hem proteïne. Hij besluit geen hazenslaapje te doen, maar zet de helletocht direct door. De mensen langs de hekken moedigen Karel aan. Laz luidt hem uit door met een koeienbel te zwaaien. Twintig mijl later zegt iemand: ‘We zien een hoofdlamp.’ Gejuich, gefluit langs de hekken. De Fransman Aurelien Sanchez strompelt richting de slagboom. Toeschouwers schreeuwen: ‘Touch the gate. TOUCH THE GATE!’ Soms vergeet een deelnemer dat door extreme vermoeidheid en dan diskwalificeert Laz hem grijnzend. Aurelien Sanchez finisht na 58 uur en 23 minuten te hebben gelopen. Hij ploft op de overwinningsstoel naast de gele slagboom, barst in tranen uit en fluistert: ‘Thies was my biegest dream.’

De Amerikaan John Kelly rondt lus 5 twintig minuten later af. Met nog tien minuten te gaan tot de maximale tijdslimiet is Karel er nog steeds niet. Heeft hij op het laatst toch weer een verkeerde afslag genomen en praat hij momenteel tegen een vuilnisbak? Keith zet op X: ‘The Barkley Marathons ends in ten minutes.’ Karel moet nu echt snel bij de slagboom zijn, anders heeft hij er een nieuw trauma bij. Vaak vertelde Barkley-klassieker: een van de koplopers kwam zes seconden te laat over de finish. ‘Ha!’ riep Laz en de bijna-finisher werd grijnzend gediskwalificeerd.

De laatste beelden van #17 – To finish the Barkley Marathons zijn gefilmd in het donker. Het is diep in de nacht als er licht aan de horizon verschijnt. Uit de luidsprekers van de Kinepolis klinkt een bezwerende song van The War of Drugs. Laz zegt: ‘Yeah, here he comes. Y’all clear the road.’ Karel komt aan met een zaklamp in een hand. Hij raakt het hek aan en geeft de pagina van het dertiende gevonden boek aan Laz, keurig afgescheurd op pagina 23, Karels rugnummer. Joren omhelst hem. Karel kan niet meer praten, hijgt en hoest alsof hij zojuist drie marathons en twee keer de Mount Everest heeft beklommen in de vrieskou. Zijn jack wordt uitgedaan, de zeventiende finisher uit de geschiedenis van de Barkley gaat er met zijn hoofd op liggen. Zijn armen en benen zitten onder de krassen. Zijn voeten zijn opgezwollen en hij zal weken niet kunnen lopen door de blaren. Op het scherm in cultuurcentrum De Schakel in Waregem verschijnt het verlossende X-bericht van Keith: ‘Karel Sabbe completes loop five and has finished the Barkley Marathons in 59.53.33.’ In de Kinepolis hebben mensen tranen in hun ogen.

Eén hersencel

Laz telt Karels ingeleverde boekpagina’s, het zijn er dertien en ja, hij is officieel een Barkley-finisher. Na een paar minuten kan Karel weer praten. Zijn eerste woorden in lange tijd: ‘I am sorry for the drama.’ Zelfs Laz lijkt even te breken. Zijn stem trilt als hij zegt: ‘Je hoeft je niet te verontschuldigen, Karl.’

‘Mijn brein ging uit man,’ vervolgt Karel. ‘Ik kon me niet meer herinneren wat ik aan het doen was. Ik ga deze race nooit meer lopen. De hele dag had ik maar één hersencel. Hallucinations all over the place and voices. I was far.’ Hij wordt op de stoel naast de slagboom gehesen, drinkt wat, lijkt iets te herstellen. Laz is alweer zijn cynische zelf en hij vertelt Karel: ‘59.53.33. Je bent de langzaamste Barkley-finisher ooit.’

De film is een paar minuten later afgelopen. Een ovationeel applaus vult de Antwerpse Kinepolis. Duveltjes en Leffes worden snel leeggedronken, handen grissen de laatste stukjes popcorn uit emmers. De toeschouwers staan op en schuifelen geduldig naar de uitgang, napratend over wat ze zojuist hebben gezien. Geloofden ze d’n Karel toen hij beweerde vanaf nu nooit meer de Barkley Marathons te lopen? De meeste mensen denken dat hij zich snel zal bedenken. Laz zei het echt: hun Karel was de langzaamste van alle Barkley-finishers. Karel lachte erom, maar het kan natuurlijk ook worden opgevat als een belediging of uitdaging en hem kennende zal hij dat ook doen.

Niemand weet nog wanneer de start is van de volgende editie. Dat kan begin april zijn, maar ook ergens in maart. De deelnemerslijst kan pas worden ontrafeld door updates over de koers die Keith vlak na de start op X zet. Karel zal dit keer hoogstwaarschijnlijk toch schitteren door afwezigheid. Hij is al met zijn film op tournee geweest in Gent, Kortrijk en Hasselt en Koning Karel zal zich ook laten toejuichen in Zwitserland en de Verenigde Staten. Zijn volgende racedoel: een ultramarathon in Nieuw-Zeeland. Daar wil hij begin 2025 een nieuw wereldrecord vestigen. Karel zal de Barkley wel volgen via Keiths updates op X, want het kan bijna niet anders dan dat de Barkley van 2024 nog spectaculairder wordt dan vorig jaar. De verteller van de documentaire Touch the Gate, over de Barkley van 2023, eindigde zijn film met: ‘Voor de tweede keer in de geschiedenis zijn er drie finishers. De renners zijn nu al bang voor de gevolgen.’ Die vrees is terecht. Laz zal er inderdaad voor zorgen dat de race der dwazen alleen maar zwaarder wordt en het zal een groot wonder zijn als er dit jaar finishers zijn.

Drie Nederlanders

Er deden geen Nederlanders mee aan de Barkley van 2023. In eerdere edities stonden er wel drie aan de start: de Groningse Hinke Schokker, Nijmegenaar Thomas Dunkerbeck en Michiel Panhuysen uit Den Haag. De laatste schreef een boek over zijn avontuur met de titel In de ban van de Barkley. Het werd vertaald in het Engels en is een klassieker onder ultra-atleten. Geen van de drie Nederlandse deelnemers haalde de finish. Thomas Dunckerbeck schreef op sociale media: ‘The Barkley won.’