Waar is de meest gezochte vrouwelijke crimineel Ruja Ignatova alias 'Cryptoqueen' gebleven?

Het is de zomer van 2024 en uit koptelefoons in heel Europa klinkt een bekend muziekje. Het is de begintune van de populaire BBC-podcast The Missing Cryptoqueen, over de meest gezochte vrouw ter wereld. Deel 12 start bijna een jaar na de een-na-laatste aflevering, er zijn ontwikkelingen. Onderzoeksjournalist Jamie Bartlett zegt: ‘Ik weet dat het lang geleden is. De waarde van de bitcoin is in al die tijd verdubbeld. Maar één digitale munt is niets waard: OneCoin. Welkom terug.’

Jamie Bartlett zal eerst kort uitleggen wie de verdwenen cryptoqueen dr. Ruja Plamenova Ignatova ook alweer was en zegt: ‘Recap music please.’ Hij laat audiofragmenten uit 2016 horen. In een zaal van het Londense Wembley-stadion zaten duizenden gelovigen. Dr. Ruja Ignatova was hun goeroe en voorganger. Een medewerker kondigde haar met grootse woorden aan. Dr. Ruja had gestudeerd aan de Universiteit van Oxford en werd twee keer Bulgaars zakenvrouw van het jaar. De aanwezigen geloofden door haar indrukwekkende cv dat ze een financieel genie was en dr. Ruja beloofde in accentloos Engels de cryptoconcurrent bitcoin weg te vagen. Haar alternatief OneCoin zou de beste digitale munt ter wereld worden en het einde van de reguliere banken inleiden. Dr. Ruja sloot haar speech af met de belofte dat dit nog maar het begin zou zijn en er werd nog minuten gescandeerd: ‘Kill bitcoin! Kill bitcoin!’

Het volgende fragment uit de recap speelt zich af in oktober 2017. Dr. Ruja kwam niet opdagen voor een OneCoin-bijeenkomst in Lissabon, niemand wist waar ze was. Er werd gevreesd voor haar leven, was ze door bankiers of cryptovijanden uit de weg geruimd? In werkelijkheid was er iets heel anders aan de hand, minder dramatisch, maar voor de investeerders even rampzalig. Ruja bleek meer een Bernie Madoff dan een Bill Gates. OneCoin had geen blockchain en zonder dat is een cryptomunt waardeloos. Een klokkenluider noemde OneCoin ‘the biggest scam in the motherfucking world!’ Podcastmaker Jamie Bartlett omschreef het als ‘een van de grootste piramidespelen ooit’. De FBI klaagde Ruja aan voor fraude en oplichting via OneCoin. Totale opbrengst van Ruja’s bedrog: 4,5 miljard.

Spoorloos

Bij een veroordeling zou de cryptoqueen net als Bernie Madoff meer dan honderd jaar gevangenisstraf kunnen krijgen en ze besloot te verdwijnen. Volgens Jamie Bartlett stapte ze in oktober 2017 in de Bulgaarse hoofdstad Sofia in een vliegtuig naar Athene met drie bodyguards. Op beveiligingscamera’s was te zien dat ze daar arriveerde en in een Porsche stapte, maar daarna leek ze spoorloos te zijn.

Jamie Bartlett besloot haar te gaan zoeken en reisde de wereld rond om aanwijzingen over haar verblijfplaats te vinden. Soms dacht hij haar te vinden, maar het spoor liep meestal dood en de zoektocht naar de digitale oplichtster werd steeds meer een cryptothriller. Zoals Jamie Bartlett het zegt in de nieuwste aflevering van The Missing Cryptoqueen: ‘Soms neemt je verhaal een wending die je nooit zag aankomen en dit verhaal werd way beyond my comfort zone.’

Jamie Bartlett noemt Ruja standaard de ‘most wanted woman in the world’ en dat is niet overdreven. Zijn boek The Missing Cryptoqueen. Hundreds of Countries. Billions of Dollars. One Lie verscheen op 23 juni 2022. Ruja werd een week erna op de most-wanted-lijst van de FBI gezet wegens witwassen en ‘a large scale fraud scheme’. De beloning was eerst 100.000 dollar, daarna een kwart miljoen en momenteel kan een tipgever 5 miljoen dollar verdienen ‘voor informatie die tot de arrestatie en/of veroordeling leidt van Ruja Plamenova Ignatova’. Op drie foto’s staat ze afgebeeld met haar kenmerkend felle rode lippenstift, online is er een filmpje van haar optreden in Wembley bijgeplaatst. Informatie van de FBI om haar te vinden:

Geboortedatum: 30 mei 1980

Geboorteplek: Bulgarije

Haar: Donkerbruin tot zwart

Ogen: Bruin

Ras: Wit

Talen: Engels, Duits, Bulgaars

Aliassen: Dr. Ruja Ignatova. Ruja Plamenova Ignatova, Ruja P. Ignatova. Cryptoqueen.

Makkelijk te vinden of te arresteren is ze niet en het is extreem gevaarlijk, vandaar dat de beloning zo hoog is. Achter het kopje ‘remarks’ staat: ‘Ignatova reist waarschijnlijk met gewapende bodyguards en ze heeft waarschijnlijk plastische chirurgie gehad of haar uiterlijk op een andere manier veranderd.’

Ruja bleek meer een Bernie Madoff dan een Bill Gates. OneCoin had geen blockchain en zonder dat is een cryptomunt waardeloos

Ruja’s rechterhand

Aflevering 10 en 11 van The Missing Cryptoqueen verschenen in september en oktober 2022. Jamie Bartlett sprak in de zomer van dat jaar twee keer uitvoerig met de fixer van dr. Ruja: de Luxemburgse ex-spion en crimineel Frank Schneider. Hij werd gezien als de rechterhand van Ruja en de man die vuile klusjes voor haar opknapte.

Bartlett ontmoette hem in een villa in een Frans dorpje. Schneider had daar huisarrest en wachtte zijn uitlevering aan Amerika af. Daar moest Ruja’s fixer zich voor een rechter verantwoorden voor de OneCoin-scam. Bij een veroordeling zou hij veertig jaar gevangenisstraf kunnen krijgen. Schneider onthulde onder meer dat zijn voormalige baas had gewerkt met ‘schurken’ en ‘gangsters’. Wie dat waren? Frank Schneider antwoordde met: ‘Dat ga ik je niet vertellen, want ik heb een gezin. Maar dit is real serious organised crime.’

Jamie Bartlett sloot na het gesprek met Frank Schneider niet meer uit dat dr. Ruja is vermoord. Ze werkte met ‘hele foute mensen’ die ook de makers van de podcast met de dood bedreigden. Na elke aflevering nam het gevoel van onveiligheid toe en ‘alles werd duisterder en gevaarlijker’. Toch reisden ze steeds naar nieuwe plekken in de wereld om het mysterie van de verdwenen cryptoqueen op te lossen en podcastaflevering 12 Wanted: Dead or Alive van 3 juni 2024 werd aangekondigd met: ‘De zoektocht naar Dr. Ruja Ignatova neemt een onverwachte wending.’

De belangrijkste spreker in aflevering 12 is Richard Reinhard, een kettingrokende, Serpico-achtige rechercheur voor de IRS (de Amerikaanse belastingdienst) met uitstekende contacten bij de FBI. Hij werkte tot 2015 bij een antidrugseenheid, maar stapte over op cybercrime. Rond 2016 kreeg Richard Reinhard een e-mail met het aanbod om OneCoin-munten te kopen, de winst zou onvoorstelbaar zijn. Reinhard dacht: dit klopt niet en hij deed twee jaar onderzoek naar OneCoin-heilige Ruja Ignatova.

Barlett interviewde Reinhard begin 2024 in een Ierse pub in New York. De Amerikaanse onderzoeker vertelde net als Jamie Bartlett geobsedeerd te zijn door dr. Ruja en hij noemt haar ‘een witteboordencrimineel, drugshandelaar en maffiabaas ineen’. De zoektocht leek elke maand zenuwslopender te worden en Reinhard dacht: dit wordt ooit een film.

Informant 

Reinhard probeerde Ruja in 2017 vergeefs naar Amerika te lokken om haar voor de rechter te kunnen krijgen. Hij zat in een kamer in New York toen Ruja met haar vriend Gilbert Armenta belde. De vriend was een informant voor de Amerikaanse overheid geworden en nam hun gesprekken op. Gilbert Armenta moest Ruja overhalen naar New York te komen, dan zouden FBI-agenten haar eindelijk kunnen arresteren. Ruja reageerde afwerend op de poging haar naar Amerika te laten komen en zei onder meer: ‘Ik zou je willen vertrouwen, maar het is zo moeilijk je te vertrouwen, met al die shit that is going on.’

Gilbert Armenta probeerde haar op andere gedachten te brengen, maar hij maakte de blunder door te zeggen dat hij bezig was ‘to keep these cops off my ass’. Ruja schrok, Reinhard hoorde een klik en ze was ‘gone’. De meest gezochte vrouw ter wereld had niet eens afscheid genomen van haar vriend, dat zou ze ook nooit meer doen en een paar weken later leek Ruja van de aardbodem te zijn verdwenen.

Reinhard kreeg geen budget meer van de Amerikaanse overheid om Ruja in Europa, Dubai of waar ter wereld ook op te sporen, maar Jamie Bartlett gaf niet op. Zelfs Reinhard en agenten van de FBI luisterden naar The Missing Cryptoqueen om te horen wat Jamie en de andere onderzoekers van de BBC nu weer hadden ontdekt. Zo hoorden ze ook over haar ‘sighting’ in 2019. Ruja werd dat jaar volgens de geruchten gezien in een Grieks restaurant. Obers herkenden Ruja, ze zou er vaker komen en dan ook mensen ontmoeten. Bartlett belde met een Griekse journalist die vertelde een ‘zeer actieve operatie’ te hebben opgezet om extra informatie te krijgen, maar er bleek ‘weinig concreets’ te zijn. Jamie Bartlett in de podcast: ‘Mmm.’ Het riep meer dan ooit de vraag op: leefde Ruja nog wel?

Kort daarna verscheen er een vreemde boodschap op Bartletts telefoon. Het leek betrouwbaar en hij belde meteen zijn collega-onderzoeker Rob: ‘Je moet meteen komen.’ Ze spraken af op een plek waar ze niet konden worden afgeluisterd, Rob stapte buiten adem van zijn fiets. Bartlett zei in de tuin dat er in een luxeresort op de Maagdeneilanden een vrouw was gezien die wel heel erg op dr. Ruja Ignatova leek. Ze sleepte meerdere koffers mee, niemand van het personeel mocht in haar buurt komen en ze zat de hele dag in haar suite van 20.000 dollar per nacht met de ramen en deuren dicht.

Mensen van het resort vermoedden dat ze een voortvluchtige crimineel was. Ze tikten de zoektermen ‘woman on the run’ in en kregen de most wanted-poster van dr. Ruja te zien. De werknemers zagen meteen een sterke gelijkenis met de mysterieuze huurder in hun suite, een van hen zei: ‘Onze kaken vielen op de vloer. Dit was die vrouw!’ Fijn dat er een hoge beloning op haar hoofd stond en de manager belde de politie.

Volgens een zwager van maffiabaas Taki was Ruja eind 2018 in stukken gehakt op een jacht en waren haar lichaamsdelen in de Ionische Zee geworpen

De tip leek betrouwbaar, agenten van de FBI klopten op haar deur en namen haar vingerafdrukken af. Jamie Bartlett belde keer op keer FBI-agenten die op de Maagdeneilanden waren geweest, maar die wilden niet praten. Pas na een paar maanden hoorde hij van de lokale politiebaas dat de vrouw was vrijgelaten. Volgens Richard Reinhard was het ‘another bad lead’ en een geval van ‘mistaken identity’.

Ook de jaren erna waren er keer op keer mensen die beweerden dat ze de verdwenen cryptoqueen hadden gezien. Meerdere luisteraars tipten Jamie Bartlett dat ze in Athene woonde, anderen wisten zeker dat ze haar op een jacht voor de Griekse kust hadden zien dobberen. Een man had haar gespot in de Schotse Highlands, echt waar, ze kon worden herkend aan haar roodgestifte lippen en reed in een Aston Martin.

Serieuze tip

In februari 2023 kreeg Bartlett een tip die wel serieus moest worden genomen. Op zijn telefoon verscheen een bericht van de Bulgaarse journalist Dimitar Stoyanov die schreef: ‘Dr. Ruja is killed.’ Bartlett onderbrak een vergadering en belde Stoyanov, die explosieve dingen vertelde. Stoyanov schrijft over moordenaars en maffiosi, maar hij noemde zijn verslag over Ruja ‘het gevaarlijkste onderzoek uit mijn loopbaan’. Hij werd meer dan tien keer gemolesteerd en vluchtte vier keer het land uit.

Een gangster met de bijnaam Kuro gaf Stoyanov een politieverslag dat was gevonden bij een vermoorde agent. Het was duidelijk echt en er stond onder meer in dat Ruja hoogstwaarschijnlijk is gedood in opdracht van maffiabaas Christoforos Amanatidis, beter bekend als De Cocaïnekoning en Taki. In een Engels artikel staat: ‘In zijn land heeft Taki een bijna mythische status, een El Chapo of Pablo Escobar.’ Dimitar Stoyanov omschrijft hem als ‘een zeer, zeer gevaarlijke en mysterieuze man’ en een drugssmokkelaar die ook gewapende overvallen en moorden pleegde.

Interpol zette hem kort op hun most wanted-lijst, maar zijn naam werd er ook weer afgehaald vanwege een gebrek aan bewijs. Taki is ook in eigen land nooit aangeklaagd, maar dat is vooral omdat hij connecties heeft in de hoogste kringen van Bulgarije. Taki zorgde ervoor dat Ruja veilig bleef. Ze had in al die jaren nogal wat vijanden gemaakt door OneCoin, velen wilden haar dood. Taki’s mensen hielden haar lang levend, maar rond 2017 moest ze dood omdat Ruja te veel over Taki wist.

Was dit betrouwbare informatie? Ja, dit moordscenario is ‘zeer, zeer mogelijk’, zei Stoyanov en hij vertelde over een gesprek van een informant die op een feestje met Taki’s zwager was. De zwager werd zo dronken dat hij geheime informatie onthulde over Ruja. Ze was volgens hem eind 2018 in stukken gehakt op een jacht en haar lichaamsdelen waren in de Ionische Zee geworpen, aan de westkust van Griekenland. Het motief? Taki waste miljoenen wit via OneCoin en dat werd steeds moeilijker. De politie leek ook steeds dichter bij een arrestatie van Ruja en haar naaste medewerkers te komen en dat bracht ook Taki in gevaar.

Spook 

Jamie Bartlett hield nog twijfels. Er was nooit ergens een vrouwenhoofd met rode lippenstift aangespoeld. De podcastmaker zette zijn zoektocht daarom voort en ging samenwerken met andere BBC-journalisten omdat er ook een tv-documentaire over Ruja werd gemaakt. Een van de geïnterviewden was de Bulgaarse ex-vicepremier Ivan Hristanov, die in 2022 onderzoek deed naar de banden van Taki met corrupte politici. Hij noemde de maffiabaas ‘buitengewoon machtig’ en zei: ‘Hij is een spook. Je zult hem nooit zien. Je hoort alleen over hem. Hij praat met je via andere mensen en als je niet luistert, dan verdwijn je gewoon van de aarde.’ Taki deed volgens Ivan Hristanov zaken met Tuja en hij is ‘direct betrokken bij Ruja’s verdwijning’.

Jamie Bartlett en zijn mede-onderzoekers kregen toegang tot gelekte documenten van Europol en daar stonden meer aanwijzingen in over de nauwe samenwerking tussen Taki en Ruja. Zo gebruikte Taki OneCoins’ financiële structuur om drugsgeld wit te wassen en uit de documenten blijkt dat een van Ruja’s bedrijven via een ‘complexe deal’ Taki’s vrouw hielp om een stuk land aan de Zwarte Zee te verkopen. Taki kreeg minstens 100.000 euro per maand om haar te bewaken en De Cocaïnekoning was volgens de documenten de peetvader van Ruja’s dochter. De FBI bevestigde dat Ruja banden had met Taki en het werd een aannemelijke theorie dat ze op een gegeven moment dood moest vanwege die connectie.

De voormalige adviseur van de cryptoqueen, Luxemburger Frank Schneider, kan als een van de weinigen ter wereld vertellen of het zo echt is gebeurd. Hij was een van de laatste mensen die Ruja zag, wist alles van haar, maar er is één onoverkomelijk groot probleem: niemand weet waar hij zich bevindt. Frank Schneider verdween in april 2023 met enkelband en al uit de woning waar hij huisarrest had. Volgens Luxemburgse journalisten vluchtte hij uit angst voor de Amerikaanse aanklagers naar Bali of Dubai, die schitterende plek in de woestijn waar bijna alle criminelen liefdevol worden ontvangen. Ook Ruja kocht er huizen, juwelen, privéjets, jachten en sportauto’s en opende er een bankrekening waar tientallen miljoenen OneCoin-dollars op werden gestort.

Ruja’s andere naaste medewerkers kunnen, konden of willen niets zeggen over haar status. Meer dan honderd OneCoin-werknemers zijn gearresteerd, anderen zijn dood of verdwenen. De Bulgaarse gangster Kuro zou gaan praten met de CIA, maar de mensen van Taki spoorden hem op in Zuid-Afrika en executeerden hem, zijn vrouw en twee bodyguards. Medeoprichter van OneCoin Sebastian Greenwood stond in 2023 terecht in Manhattan en zit een gevangenisstraf uit van twintig jaar. Ruja’s ex-geliefde Gilbert werd veroordeeld tot vijf jaar. Haar vroegere advocaat Mark Scott waste 400 miljoen dollar wit voor Ruja en kreeg op 25 januari van dit jaar te horen dat hij tien jaar de gevangenis in moet.

Ruja’s broer Konstantin reisde op 6 maart 2019 naar New York toen hij werd gearresteerd. Hij besloot mee te werken met de autoriteiten en bekende schuld op zijn zitting. Vanwege zijn coöperatie met de autoriteiten kreeg hij een veel mildere straf dan de andere oplichters van OneCoin. Ruja’s broer kwam op 5 maart 2024 na 34 maanden gevangenisstraf vrij. Hij moet het geld terugbetalen dat hij als bestuurder van OneCoin had verdiend en zal twee jaar onder toezicht van de Amerikaanse politie blijven staan.

Op papier is Ruja nog altijd op de vlucht en het Britse hooggerechtshof vaardigde op 7 augustus 2024 een bevel uit om haar bezittingen wereldwijd te bevriezen. Vierhonderd OneCoin-investeerders/gedupeerden hadden de zaak tegen haar aangespannen. Haar Amerikaanse aanklager noemt de uitspraak ‘een cruciale stap in de voortdurende inspanningen om gerechtigheid te brengen voor de slachtoffers van een van de grootste cryptocurrencyfraudes in de geschiedenis’. De bezittingen van medeoprichter van OneCoin Sebastian Greenwood werden eveneens bevroren, ook al zit hij nog negentien jaar in de gevangenis.

Elvis Presley

Ruja Plamenova Ignatova zou momenteel 46 jaar kunnen zijn. Als ze leeft, zal ze nauwelijks te herkennen zijn vanwege plastische chirurgie en ze zal naar alle waarschijnlijkheid geen vuurrode lippenstift meer dragen. Ze is nu ruim zeven jaar niet meer officieel gezien. Volgens de Amerikaan Richard Reinhard kan Ruja met miljoenen aan cash geld in principe ‘voor altijd voortvluchtig blijven’ en daarom onderzoekt Jamie Bartlett in aflevering 12 van de podcast toch nog de mogelijkheid dat Ruja nog leeft. Richard Reinhard schat de kans dat ze niet dood is in op 20 procent. Andere kenners gaan nog lager zitten. Zo zegt de Bulgaarse vicepremier Ivan Hristanov in de laatste scène van de BBC-documentaire The Missing Cryptoqueen: Dead or Alive, uitgezonden in juni 2024 en te zien op YouTube: ‘Op een bepaald moment wordt het een beetje zoals Elvis Presley, die mogelijk ook nog zou leven. Nee, het is echt niet erg waarschijnlijk. She messed with the wrong guys.’

‘Op een bepaald moment wordt het een beetje zoals Elvis Presley, die mogelijk ook nog zou leven. Nee, het is echt niet erg waarschijnlijk’

Jamie Bartlett sluit de Ruja-leeft-nog-optie desondanks niet uit, blijkt uit de laatste minuten van aflevering 12 van The Missing Cryptoqueen. Hij riep zijn producer Georgia en collega-onderzoeker Rob bij elkaar om alles op een rijtje te zetten. Ze spreken over het begin van de zoektocht in 2016. Jamie Bartlett ‘had toen nooit gedacht dat ik me later zou moeten bezighouden met de Bulgaarse georganiseerde misdaad’, en hij zegt: ‘De moordtheorie lijkt me geloofwaardig. Toch weet ik niet helemaal zeker dat het klopt. Mijn vraag is nu: wanneer zeggen wij als podcastmakers: we geven het op, we stoppen ermee?

Georgia, Rob en Jamie weten allebei het antwoord: ze gaan weer door. Er zijn nog te veel losse eindjes en is het moordscenario niet gewoon verzonnen om de podcastmakers en de FBI op een dwaalspoor te brengen? Jamie Bartlett denkt aan de sightings van Ruja na 2017 en hij gelooft ook niet dat Ruja nog op de top-10 most wanted-lijst zou staan als de FBI zou denken dat ze dood was, want: ‘Ze houden mensen niet voor de lol op die lijst.’

Jamie Bartlett voegt er aan het einde van aflevering 12 Wanted: Dead or Alive met hernieuwde energie aan toe: ‘Iets in me zegt dat dit verhaal nog niet klaar is. Het moordscenario zou iets te veel mensen goed uitkomen.’ Hij vraagt zijn luisteraars om tips, nee opgeven is geen optie, het mysterie moet en zal worden opgelost. Laatste zin van Jamie Bartlett in The Missing Cryptoqueen, uitstekende cliffhanger: ‘We zijn terug in de herfst met nieuwe afleveringen.’