Luuk Koelman: 'Stanislav Petrov behoedde de mensheid in september 1983 voor de Apocalyps'

September 1983. Het hoogtepunt van de Koude Oorlog. De Sovjets bezitten 35.000 kernkoppen, de Amerikanen 23.000 duizend. Een maand eerder schoot de Sovjet-Unie een Zuid-Koreaans passagiersvliegtuig neer dat door Russisch luchtruim vloog. Alle 269 inzittenden kwamen om, onder wie zestig Amerikanen.

Het is de nacht van 25 op 26 september. Plaats van handeling is de ondergrondse bunker Serpukhov-15 nabij Moskou; het commandocentrum van waaruit de Sovjets hun militaire satellieten monitoren die moeten waarschuwen voor vijandelijke raketlanceringen. De 44-jarige luitenant-kolonel Stanislav Petrov heeft heel toevallig dienst. Hij vervangt deze ene nacht de hoogste officier.

Petrov staart nu al uren naar een beeldscherm. Hij knikkebolt, het kost hem moeite wakker te blijven. Dan, plots, klinkt een alarm. Enorme, rode letters verschijnen in beeld: LANCERING. Petrovs mond valt open. Het systeem geeft aan dat er net een intercontinentale kernraket is gelanceerd. Rechtstreeks vanaf een Amerikaanse basis in Noord-Dakota. Tijd tot impact: 25 minuten.

Petrov grijpt de telefoon. Hij kent het protocol. Via de hotline direct de generale staf bellen. Maar hij weet ook wat dat betekent. De militaire Sovjet-doctrine schrijft in zo’n geval een directe en complete nucleaire vergeldingsaanval voor. Mutually Assured Destruction.

Petrov voelt hoe zijn maag samentrekt. Hij denkt aan zijn 12-jarige zoontje Dimitri, thuis in bed. Seconden tikken voorbij. Het alarm loeit nog steeds. Weer licht het scherm rood op. Het systeem rapporteert een tweede lancering. Ook vanuit Noord-Dakota. En enkele seconden later een derde. Dan een vierde. En een vijfde. Iedereen in de bunker staart hem aan. Waarom doet hij niets?

Maar de zesde lancering blijft uit. Petrov veert op. Waarom zouden de Amerikanen met slechts vijf raketten aanvallen als ze er duizenden hebben? Is dit niet een storing in het satellietsysteem? Maar zeker is hij allerminst. Toch belt hij zijn superieuren en meldt een systeemstoring.

Pas twintig zenuwslopende minuten later is Petrov zeker van zijn zaak. Geen inslagen, niets. Onderzoek volgt. Een Russische satelliet interpreteerde de reflectie van de opkomende zon op wolken als een reeks raketlanceringen.

Maar de man die het gewicht van de wereld op zijn schouders nam, krijgt geen onderscheiding. Wel een officiële berisping omdat hij de protocollen niet strikt heeft opgevolgd.

Pas na de val van de Muur krijgt Petrov enige erkenning. Het doet hem allemaal weinig. ‘Ik ben geen held. Ik was gewoon op het juiste moment op de juiste plaats.’ Als zijn vrouw kanker krijgt, gaat hij met vervroegd pensioen.

Na haar overlijden blijft Petrov alleen achter in hun flatje, net buiten Moskou. Hij raakt aan de drank. De laatste jaren van zijn leven brengt hij door met het kweken van aardappelen op zijn vensterbank. En dat was het dan. Zijn overlijden, op 19 mei 2017, blijft maandenlang onopgemerkt voor de wereld.

Stanislav Petrov, de man die de mensheid behoedde voor de Apocalyps. Tegenwoordig heeft AI zijn taak overgenomen, zowel in oost als west. Nooit meer de juiste man op de juiste plaats. Geen wonder dat de Doomsday Clock, die in 1983 nog op 3 minuten voor middernacht stond, nu op anderhalve minuut voor middernacht staat.