Wie denkt Dyab Abou Jahjah wel dat hij is?

De controversiële Belgisch-Libanese activist en columnist Dyab Abou Jahjah (45) trapt zondag 31 juli de nieuwe reeks van het VPRO-programma Zomergasten af.

Wie is Abou Jahjah ook alweer?

Abou Jahjah raakte bekend door zijn Arabisch-Europese Liga (AEL), een radicale en inmiddels ter ziele gegane beweging voor de rechten van Arabische immigranten.

Hij werd in 2002 gearresteerd op verdenking van het aanzetten tot geweld. Dit vanwege rellen in Antwerpen, die volgden op de moord op een Marokkaanse leraar door diens Vlaamse buurman, door de AEL ten onrechte bestempeld als een daad van racisme. De rechter veroordeelde Abou Jahjah in eerste aanleg tot een jaar cel, maar in hoger beroep werd hij vrijgesproken. Daarop deed de AEL-leider aangifte tegen de Antwerpse burgemeester, premier Verhofstadt en diens veiligheidsadviseur omdat ze hem en zijn beweging ten onrechte in de criminele sfeer zouden hebben geplaatst.

Hoezo is hij controversieel?

Hij is tegen de staat Israël en het zionisme, vocht naar eigen zeggen ooit mee met de omstreden verzetsbeweging Hezbollah, keerde in 2006 terug naar Libanon voor de oorlog tegen Israël, maar zei later slechts te hebben gewerkt bij een organisatie dicht bij Hezbollah. Na terugkeer in België, eind 2013, richtte Abou Jahjah Movement X op, een burgerrechtenbeweging tegen uitsluiting, racisme en discriminatie. In zijn boek Pleidooi voor radicalisering, dat dit najaar verschijnt, pleit hij voor constructief radicalisme als oplossing voor de huidige problemen in onze samenleving.

Er is toch protest tegen dat boek?

Tegen de uitgave ervan door De Bezige Bij. Een aantal ‘huisschrijvers’ vindt dat iemand met ‘antizionistische en antisemitische uitspraken’ niet thuishoort bij een uitgeverij die ontstond uit het verzet tegen de Duitsers en hun Jodenvervolging.

Wat moeten we over hem weten?

Opgegroeid bij de Libanees-Israëlische grens, vluchtte met zijn familie voor de burgeroorlog, kreeg in 1990 asiel in België na een huwelijk met een Belgische van Marokkaanse afkomst, studeerde politicologie, heeft twee dochters én een wekelijkse column in de Vlaamse kwaliteitskrant De Standaard.

Wat vindt Dyab Abou Jahjah van zichzelf?

‘Ik ben een hedendaagse verzetsheld die strijdt tegen bezettingen en asociaal beleid.’

Wat vinden wij van Dyab Abou Jahjah?

Was tien jaar geleden interessantere Zomergast geweest.

Wat vinden anderen van Dyab Abou Jahjah?

BRICE DE RUYVER, criminoloog, voormalig veiligheidsadviseur van de Belgische premier Verhofstadt:

‘Ik sta nog steeds achter het optreden van de Antwerpse politie en justitie tegen de AEL, want de situatie dreigde uit de hand te lopen. Ik verwijt Abou Jahjah dat hij koos voor een conflictmodel waarmee hij kwetsbare jongeren nog verder van de samenleving verwijderde. Hij wist ook zeer goed dat in zijn entourage jongens uit het criminele milieu zaten die hij een soort bescherming gaf. We hebben in Molenbeek gezien dat dergelijke organisaties een katalysator zijn van problemen zoals radicalisering. Een aantal moslimextremisten van Sharia4Belgium had hun roots in de AEL, bleek achteraf. Er is nu geen reden meer om Abou Jahjah te diaboliseren omdat hij zijn denkbeelden propageert via het geweldloze model. Ik vind hem relevant vanwege zijn duiding bij en interessante kijk op de situatie in het Midden-Oosten, die in overeenstemming is met de realiteit. Hij kruidt ook het ideeën-arme politieke debat over hoe het verder moet met de samenleving.’

BERT VAN DER VEER, tv-criticus en programmamaker:

‘Abou Jahjah is een hartstikke interessante Zomergast. Schrijvers lopen vanwege de uitgave van zijn boek weg bij De Bezige Bij, maar wat weten we nou van hem? Hij kwam acht minuten aan het woord bij Pauw. Nu hebben we drie uur de tijd. Van zijn standpunten weet ik te weinig om er iets over te kunnen zeggen. Zomergasten een spreekbeurt zonder kritische vragen? Zelfs al zou het eerste half uur slijmerig zijn dan heeft Thomas Erdbrink nog tweeënhalf uur de tijd om hem uit te horen.’

HANS KNOOP, woordvoerder Vlaams-Joodse koepelorganisatie Forum, journalist:

‘Ik vind de keuze voor Abou Jahjah als Zomergast onbegrijpelijk. Hij gebruikt het antizionisme als camouflage voor authentiek middeleeuws antisemitisme. Door zijn opruiing als AEL-leider dreigde een pogrom op Joodse winkeliers in Antwerpen te ontstaan die de politie ternauwernood kon voorkomen. Abou Jahjah schoffeert Joden en miljoenen andere mensen in Vlaanderen en Nederland. De VPRO geeft zo iemand een podium. Terwijl de AEL in Nederland in 2012 werd veroordeeld wegens antisemitisme. Zomergasten wordt dan ook nog gepresenteerd door iemand die niet interviewt, maar gespreksleider is waardoor geen enkele kritische noot te verwachten valt.’

KATRIJN VAN HAUWERMEIREN, hoofdredacteur Vlaanderen uitgeverij De Bezige Bij:

‘Voor onze Horzel-reeks – stekende betogen door uitstekende betogers – zoeken we voortdurend auteurs die het debat aansturen. Dyab Abou Jahjah geldt in Vlaanderen tegenwoordig als iemand wiens stem er in het publieke debat toe doet. Dat was voor ons een belangrijke reden om zijn boek uit te geven. Hij zocht bovendien een nieuwe uitgever en het klikte. De Bezige Bij begon in de Tweede Wereldoorlog als verzetsuitgeverij, maar niet elk boek wordt nog steeds uitgegeven vanuit een verzetsidee. Maar we verliezen onze geschiedenis natuurlijk nooit uit het oog.’

JAN JAAP DE RUITER, arabist Tilburg University:

‘We pretenderen in Nederland alle aspecten te belichten van brandhaarden als het Israëlisch-Palestijnse conflict, maar dat is niet zo. Daarom is het goed dat Abou Jahjah in Zomergasten zit. Ik vind hem een belangrijke speler in het publieke debat, specifiek voor dat conflict. Hij staat zeer kritisch tegenover de rol van Israël, maar is volgens mij geen antisemiet. Abou Jahjah stelt zich bewust provocerend op, maar ik vind hem ongevaarlijk en kleurrijk. Hij wil zich niet conformeren aan het establishment en kwam er dit voorjaar mee in botsing door zeikerige schrijvers. Pro-Israël pleitbezorgers als Leon de Winter vinden hem gevaarlijk omdat hij het opneemt voor de Palestijnen, maar je zou ook kunnen zeggen dat De Winter net zo provocerend is als Abou Jahjah.’