'Wat is nog onze eigen identiteit?'

In het laatste decennium van de vorige en het eerste decennium van deze eeuw was het wereldwijde web een eindeloos, ongerept strand in Niemandsland dat iedereen wilde bestormen, want bevrijding, vrijheid en het ontdekken van vreedzame verbindingen was het streven van allen. Meer vrijheid van meningsuiting, meer vrijheid van debat, meer vrijheid voor nieuwe markten, meer vrijheid van kennis, informatie en interactie, meer vrijheid voor nieuwe ontwikkelingen, nieuwe techniek en nieuwe vormen van vooruitgang. 

Helemaal niemand stond paraat om die bestorming van het strand te stuiten. Geen afweergeschut, geen mijnenvelden en geen verbeten scherpschutters die de frontsoldaten van de nieuwmediale vrijheid probeerden te keren. Nou ja, van die laatste categorie misschien een paar, voornamelijk geboren uit de vrees voor machtsverlies bij politici en de scepsis bij oude media. Maar de ivoren torens waaruit zij aanlegden, waren te hoog om zuiver te kunnen richten, hun aantallen te klein, en hun strategie te analoog om de digitale opmars te stuiten.

Terwijl de echte wereld verkrampte en kreunde onder de schokgolven die 9/11 teweegbracht, werd de online wereld iedere dag een stukje kleiner, opener en openhartiger. We kwamen buiten zonder de deur uit te gaan, en ontdekten de wereld zonder de ogen van ons scherm te hoeven halen. Culturen openbaarden zich, via de kennis die universiteiten deelden, op webfora waar een internationaal publiek elkaar tegenkwam om opvattingen en ervaringen te delen, en natuurlijk door de anekdotische uitersten waarin culturele stereotypen hun laagdrempelige toegankelijkheid vonden in stijlvormen, humor, foto’s en (wat later) video.

Apparaten werden kleiner, draagbaarder, tot zakformaat. Netwerken gingen van bekabeld, naar draadloos, naar alomtegenwoordig – en werden steeds toegankelijker bovendien. Nooit eerder is de wereld zo snel zo veel kleiner geworden, nooit hiervoor werden contacten over duizenden kilometers afstand zo vanzelfsprekend als het bedienen van een lichtknop, en nooit eerder leek ieder mens zo goed in staat om op open wijze met alle anderen te communiceren.

En toch is het ergens spaak gelopen, bijna onopgemerkt in de lichtsnelheid van het internet. Toch lijkt de belofte van tomeloze vrijheid soms om te slaan naar de wraak van de bekrompenheid. Open lijnen met iedereen hebben een verlangen naar veiligheid in eigenheid alleen maar aangewakkerd. Een kwart eeuw onafgebroken verbinding met de hele wereld heeft het belang van behoud in kleinere gemeenschappen veel meer gewicht gegeven. Interactie zonder grenzen heeft één prangende vraag over onszelf opgeworpen: wat is nog onze eigen identiteit?