‘Do the Right Thing is dertig jaar oud maar nog beangstigend actueel’

In het licht van de veroordeling van Derek Chauvin voor de dood van George Floyd, loont het de moeite Do the Right Thing van filmmaker Spike Lee nog eens te kijken. Het verhaal van deze film uit 1989 gaat over een snikhete zomerdag in een voornamelijk zwarte wijk in Brooklyn, waar de Italiaanse Sal met zijn familie een restaurant runt.

Het begint al sterk, met in een van de eerste scènes een discussie over foto’s aan de muur van het restaurant – iemand wordt boos omdat er alleen portretten van Italianen hangen, terwijl alle klanten zwart zijn. How come you ain’t got no brothers on the wall? Sal zegt dat hij zelf uitmaakt wie hij aan zijn muur vereert, het is verdomme een Italiaans restaurant.

Aan het einde van de dag gaat het mis, als de politie de wijk binnenstormt. Een van de zwarte personages overlijdt in de wurggreep van een agent. Daarop volgt een broeierige chaos van rellen – waarbij het restaurant in vlammen opgaat. Ter afsluiting vraagt Spike Lee zijn kijkerspubliek waar zij staan met twee quotes, van Martin Luther King Jr. en Malcolm X: is geweld nooit gerechtvaardigd, of is het soms de enige weg? Zoals tegenover politiegeweld contra minderheden.

Al snel na de release bleek hoe scherp Lee op de realiteit zat: drie jaar later stond Los Angeles in brand, nadat de politieagenten die Rodney King hadden mishandeld werden vrijgesproken. Het duurde jaren voordat de stad hersteld was. In aanloop naar de uitspraak in de zaak van Derek Chauvin – de agent die de beruchte knie op de nek van arrestant George Floyd drukte, wat leidde tot een broeierige zomer van protesten – was het alweer raak. Opnieuw was de dood van een zwarte jongen tijdens een arrestatie vastgelegd met een telefoon. De agente verklaarde per ongeluk een pistool gegrepen te hebben nadat de jongen, Daunte Wright, wilde vluchten. Opnieuw waren er protesten en rellen.

De gevolgen van zulke rellen zijn enorm. Onlangs reed ik door de Californische stad Oakland met iemand die daklozen helpt, die me de gesloten zaken toonde van Aziatische kleine ondernemers. Hun met spaanplaat dichtgetimmerde neringen hadden de combinatie van virusmaatregelen en de zomer van protestrellen niet overleefden. De ondernemers stonden nu bij de maatschappelijk werker in de rij voor gratis soep. Het is hetzelfde verhaal dat ik recent in Portland hoorde en wat we komende weken nog vaak zullen vernemen, overal in de VS.

In de laatste scène van Do the Right Thing zit Sal verdrietig op de stoep, voor de restanten van zijn restaurant. Zijn hele bestaan in één verhitte avond verloren. Maar, zoals Lee duidelijk maakt, het slachtoffer van politiegeweld is zijn leven verloren in de wurggreep van een agent. Ruim dertig jaar oud die film, maar nog steeds beangstigend actueel.