‘De rijkdom van mensen als Jeff Bezos kan alleen ontstaan in een systeem dat dit toelaat’

Over het internet zwerven visualisaties van de rijkdom van Jeff Bezos. Daarin stelt een stipje een miljoen dollar voor, een veld stipjes een miljard, waarna de video tientallen seconden velden van stipjes voorbij laat stromen om de onvoorstelbare rijkdom van de Amazon-oprichter te tonen. Het is een rijkdom die alleen kan ontstaan in een systeem dat dit toelaat.

Onderzoeksjournalisten van ProPublica wisten aan de hand van geheime belastingdocumenten te berekenen dat het werkelijke bedrag dat Bezos aan belasting betaalde van 2014 tot 2018 minder dan 1 procent was. De grootste rijkdom van Bezos (of bijvoorbeeld Elon Musk of Bloomberg) is namelijk helemaal niet zichtbaar in hun inkomen, maar zit vast in bezit en ongerealiseerde winsten binnen hun bedrijf. Warren Buffett – 0,1 procent werkelijke belasting van 2014 tot 2018 – werd gevraagd naar een reactie. Zijn antwoord: zijn enorme rijkdom van een geschatte 73 miljard dollar gaat na zijn dood naar liefdadigheid, dus het is allemaal in orde.

Een onderneming is een banenmotor: dat is het uitgangspunt van het kapitalisme. Maar geldt dat nog voor Amazon, dat andere winkels onnodig maakt? Amazon is een boekwinkel, videotheek, tuinwinkel, et cetera in één. En daarmee kan Amazon de randvoorwaarden van die banen zelf bepalen. Zulke ondernemingen dwingen mensen namelijk voor hen te werken, simpelweg omdat er geen ander werk is. Intussen ontnemen zij de maatschappij enorme bedragen, via hun belastinghandigheden.

Vooral de linkerflank van de Democratische Partij zegt daarom het systeem fundamenteel te willen veranderen, waardoor obscene rijkdom niet meer ten koste gaat van de gewone burger. Met Joe Biden is een sterk verwaterde versie van deze grootse plannen in het Witte Huis terechtgekomen. De inkomstenbelasting in de hoogste schijf gaat bijvoorbeeld met enkele procentpunten omhoog. Lijkt een mooie belofte, maar een paar procent van amper belasting is nog steeds amper belasting. Intussen komt de beloofde verhoging van het minimumloon er voorlopig niet vanwege de filibuster – een politieke tactiek waarbij een dwarsligger in de Senaat zo lang kan praten dat een wet niet wordt aangenomen, tenzij met een grote meerderheid.

Joe Biden wist allang dat zijn beloofde economische veranderingen geen werkelijk verschil zouden maken. Zelfs al zou het hem lukken om het minimumloon te verhogen – aangezien dit al sinds 2009 stilstaat, krijgt door inflatie feitelijk iedereen die voor het minimumloon werkt jaarlijks loonsverlaging – is dit slechts een druppel op een gloeiende plaat.

Het was dan ook niet voor niets dat Biden in 2019 aan Democratische donoren beloofde dat er onder hem niets ‘fundamenteels’ zou veranderen. De rijken hoefden niets te vrezen. Joe Biden is een politicus die zich aan zijn woord houdt. Het systeem blijft voorlopig gelijk: de rijken zullen rijker worden. De rest mag het zelf uitzoeken.