De tijd van onbezorgdheid is voorbij

Voor GTST was hij van 2011 tot 2018 dialoogschrijver. Nu het nieuwe seizoen halsoverkop een weekvervroegd is, omdat geen hond naar de herhalingen keek, en de chaosalsmaar groter wordt, is het tijd om af te rekenen. ‘Niemand trekt zijn mond open; er heerst een angstcultuur. Iedereenis bang voor zijn baan en daarom piktiedereen alles.’

Goudkust en Onderweg Naar Morgen zijn allang gestopt, Startup en Nieuwe Tijden zijn geflopt en nu is vlaggenschip Goede Tijden, Slechte Tijden in gevaar. Waar vroeger geregeld 2 miljoen kijkers werden gehaald, zit GTST tegenwoordig op een gemiddelde van zo’n 750.000. Het einde van die daling is nog niet in zicht. Ondertussen vulde RTL4 de plek van GTST in de zomer op met Ik Weet Er Alles Van! Dat programma kost maar een paar grijpstuivers en doet het even goed – zo niet beter – dan GTST; op 14 augustus trok de quiz 842.000 kijkers.

De scripts vormen de basis van Goede Tijden, Slechte Tijden. Daarvoor is er een team van een man of vijftien beschikbaar. Dit bestaat uit de projectleiding (de hoofdschrijver en twee adjuncten), de storyliners, de dialoogschrijvers en de eindredacteuren. Wat doen al die mensen precies? De projectleiding bedenkt de verhalen, de storyliners bedenken de scènes, de schrijvers bedenken de dialogen en de eindredacteuren bedenken hoe die dialogen nóg beter kunnen. Dat is althans de theorie.

Gendertoestanden en migratie

Er is al geruime tijd veel kritiek op de verhalen. Een voormalige Goede Tijden-regisseur: ‘GTST is al heel lang hetzelfde. Natuurlijk: soap is boerenkool, superlekker, maar als je die elke dag opdient, moet je hem wel steeds nét even anders klaarmaken, anders wordt het saai. Ik zie nu al drie, vier jaar lang alsmaar dezelfde thema’s; politiek correcte, maatschappelijk verantwoorde verhaallijnen over duurzaamheid, gendertoestanden en migratie. De karakters hebben alleen maar conflicten en zwoegen zich bloedserieus kijkend door het beeld heen. Zwarigheid. Veel te weinig variatie. Wie wil daarnaar kijken? Je maakt het voor Mien die een porseleinen kat in de vensterbak heeft staan. En Mien heeft geen behoefte aan dat soort dingen. Die ziet ze al in het journaal.’

Dus? ‘Het is vrij simpel: blaas er lucht in. Er lopen meestal vier à vijf verhaallijnen. Eén van die lijnen zou altijd een romantische komedie moeten zijn. Romcoms zijn al tijden het populairste filmgenre en ik zie er niets van terug bij Goede Tijden. Breng er alsjeblieft húmor in!’

De storyliner zet het verhaal om in scènes, zo’n 75 per week. Ik heb dat werk jaren gedaan en het is een kutklus. Je krijgt alleen maar kritiek van alle kanten en het is eigenlijk nooit goed. Het verloop onder storyliners is dan ook erg hoog. Nadat er, goedschiks of kwaadschiks, uiteindelijk een hele hoop scènes zijn bedacht, is het de beurt aan de dialoogschrijvers. Dat is leuker werk, maar ook dit weten ze bij GTST te verzieken. Ik kan bijna niet geloven dat ik het zeven jaar heb volgehouden.

De dialoogschrijver levert op vrijdag zijn script in en dan begint het grote wachten. Ik vond dat altijd het ergste moment van de week. Ik hield alsmaar mijn mail in de gaten: is mijn rapportje er al? Want je krijgt elke week een rapport. Er staat nog net geen cijfer op, maar het voelt alsof je weer op de lagere school zit. Wat voor ellende zal ik dit keer over me uitgestort krijgen? Hoeveel uur zal ik nu weer kwijt zijn aan mijn versie twee? Hoelang kan ik dat neerbuigende en belerende toontje nog aan? Ik ken veel schrijvers die er net zo over denken. Ze durven er alleen anoniem over te praten.

Je maakt het voor Mien die een porseleinen kat in de vensterbak heeft staan, en die heeft geen behoefte aan politiek correcte verhaallijnen over duurzaamheid

Enkele citaten:

‘Je wilt niet weten hoe ongelooflijk onbeschoft je behandeld wordt door de eindredactie. In je gezicht poeslief doen en dan achter je rug aan de projectleiding melden dat ze weer heel veel werk aan je script hadden.’

‘Je wordt bij GTST beloond als je iemand verklikt. Maar niemand trekt zijn mond open; er heerst hier een angstcultuur. Iedereen is bang voor zijn baan en daarom pikt iedereen alles.’

‘Ik krijg me deze week toch weer een hoop bagger van Suzanne (hier wordt eindredacteur Suzanne Hazenberg bedoeld, red.) over me heen. En ik maar denken dat ik een fijn script had geschreven… Om moedeloos van te worden. Ik ben gefrustreerd, verdrietig en teleurgesteld. Ik ga maar even een heel grote bel koude witte wijn inschenken.’

Feedbackterreur

De scenario’s gaan door een absurde hoeveelheid fases heen. Telt u even mee? Allereerst is er de versie één. Dan volgt het gevreesde rapportje. Hierna maakt de dialoogschrijver versie twee. Vervolgens gaat de eindredactie aan de slag. Die heeft vaak nog commentaar achteraf voor de schrijver. De eindredactie wordt gevolgd door de eindlezing. Daarin verbetert hoofdschrijver Pia Blanco (55) wat de eindredactie (de al genoemde Hazenberg (55) en Arie de Rooij (63)) allemaal fout heeft gedaan. En Blanco is niet te beroerd om de scenaristen van die week nog even fijntjes mee te geven wat het niveau van hun scripts was. Is het dan klaar? Nee, want uitvoerend producent Rohan Gottschalk gaat er ook nog een keer overheen.

Wat voor ellende zal ik dit keer over me uitgestort krijgen? Hoelang kan ik dat neerbuigende en belerende toontje nog aan?

De dialoogschrijvers kunnen dus elke week drie keer commentaar op hun werk krijgen. Ik heb er velen enthousiast zien komen en murw geslagen weer zien gaan. Eentje is na haar ervaringen bij Goede Tijden zelfs helemaal gestopt met het vak. En de sloopwerkzaamheden gaan week in week uit door, een heel seizoen lang. Want bij GTST is alles de schuld van de schrijvers. In de zomer zijn de scenaristen vijf weken bevrijd van de feedbackterreur en daarna begint het weer opnieuw. Lange tijd werden er ook nog geheime beoordelingen doorgegeven over de schrijvers, zodat de projectleiding dossiers kon aanleggen.

Blanco’s voorganger als hoofdschrijver, Martin van Steijn, die ooit in de serie de schrandere journalist Mickey Lammers speelde, kon er wat dat betreft ook wat van. Hij wilde dat Endemols IT-afdeling een Stasi-achtig systeem ontwierp waarmee hij tot op de lettergreep nauwkeurig kon zien wat er in elk stadium aan de scenario’s was gedaan. En vooral door wie, uiteraard. Toen IT dit niet kon leveren, ging hij andere manieren bedenken om overal controle op te houden. De rapporten werden zo mogelijk nog strenger.

Als zo ongeveer elke zin beoordeeld en diverse malen herschreven is, belandt het scenario eindelijk op de set. Ik kwam daar, in café De Koning, een keer regisseur Job Joris tegen, één van de leukste mensen die er rondlopen bij Endemol. Hij zwaaide vrolijk met een script en riep: ‘Ik heb net even wat scènes aangepast en ingekort! Een paar dingen zaten niet helemaal lekker, vond ik.’ Wist hij veel van al de fases. Dat had nog nooit iemand aan hem verteld.

Slechtst bekeken zomercliff

Waar de cast van de serie alsmaar jonger wordt, worden de scenaristen alsmaar ouder. De kern van het team bestaat uit veertigers, vijftigers en zestigers die er al jaren, sommige zelfs decennia, zitten. De kijkcijfers – op 28 juni jongstleden werd het absolute dieptepunt van 557.000 bereikt – schreeuwen om iets nieuws, iets fris, iets verrassends. Kan dat verwacht worden van deze schrijvers op leeftijd? Het hoofd drama van Endemol, dat zich nooit vertoont bij de serie, heeft er blijkbaar nog steeds vertrouwen in. Want ingegrepen wordt er niet. Zelfs niet na de slechtst bekeken (775.000 kijkers) zomercliffooit.

RTL’s algemeen directeur Sven Sauvé en programmadirecteur Peter van der Vorst hebben laten weten dat het zo niet verder kan. Maar als de verhalen al niet goed zijn en de scenaristen continu onder maximale spanning worden gezet, hoe komen er dan ooit nog goede scripts? En hoe komen er zonder goede scripts ooit nog goede af leveringen?

Ik zal ze in elk geval niet schrijven. Toen ik financiële malversaties ontdekte waardoor de schrijvers benadeeld werden, maakte ik daar tijdens de wekelijkse vergadering bezwaar tegen. Een paar collega’s steunden me. De meerderheid hield, heel verrassend, zijn mond. Ik won de slag, dat wel, want ik had gelijk, maar de dag die ik wist dat zou komen, kwam: Pia Blanco zorgde ervoor dat mijn contract niet werd verlengd en ik kon vertrekken. Want je moet wel je plaats kennen bij GTST. Anders maken ze je kapot.