Luuk Koelman: 'Wat nu als Rusland én Oekraïne lid zouden worden van de NAVO?'

Precies 25 jaar geleden vond een opmerkelijk gesprek plaats. Vladimir Poetin, de nieuwe Russische president, ontmoette George Robertson, toenmalig secretaris-generaal van de NAVO. Het was hun eerste meeting. Poetin stelde een vraag die destijds velen verraste: ‘Wanneer gaan jullie ons uitnodigen om lid te worden van de NAVO?’ Robertson antwoordde dat landen zelf een aanvraag moeten indienen. Waarop Poetin reageerde met een opmerking die zowel arrogant als veelzeggend is: ‘Wij gaan niet achteraan aansluiten in een rij landen die er niet toe doen.’

Een paar weken later interviewde journalist David Frost (BBC) Poetin. Hij wilde weten hoe Rusland tegen Europa en de NAVO aankeek. Poetin antwoordde dat Rusland zich een deel voelde van de Europese cultuur én dat hij samenwerking met de NAVO zag zitten. Maar dan alleen ‘als gelijkwaardige partner’. Waarop Frost de vraag der vragen stelde: ‘Zou Rusland ooit lid kunnen worden van de NAVO?’ Poetin: ‘Ik zie niet in waarom niet.’

En nu, een kwart eeuw later, is het anderhalve minuut voor middernacht op de Doomsday Clock. Rusland en Oekraïne zijn verwikkeld in een bloedige oorlog. Oekraïne wil pas praten over vrede als het NAVO-lidmaatschap, beloofd door het Westen, is gegarandeerd. Rusland daarentegen beschouwt precies dat lidmaatschap als een existentiële dreiging – de belangrijkste reden waarom de invasie begon. Zelfs Trump heeft dit inmiddels erkend.

Het is een klassieke catch-22. Oekraïne ziet een NAVO-lidmaatschap als de enige garantie voor veiligheid, maar voor Rusland is het een rode lijn die vrede onmogelijk maakt. Een onoplosbaar dilemma.

Tenzij... je dat moment 25 jaar geleden in gedachten neemt. Wat nu als Rusland én Oekraïne lid zouden worden van de NAVO? Het idee lijkt radicaal, maar bedenk wat het zou betekenen.

De eerste winst: beide landen kunnen pas toetreden als ze niet meer in oorlog zijn. Een krachtige stimulans voor vrede. Bovendien kan een NAVO met daarin Rusland, Oekraïne en de Baltische staten, de veiligheidszorgen van alle betrokkenen adresseren. Sterker nog, het zou een geopolitieke doorbraak van jewelste zijn. Politieke stabiliteit in heel Eurazië door vreedzame samenwerking. Economische groei via toegang tot elkaars grondstoffen en technologie. Een ongeëvenaarde militaire alliantie die wereldwijde afschrikking biedt, zonder enorme defensiekosten. Een Euraziatische NAVO kan handelsroutes openen, conflicten in de poolgebieden voorkomen én bewijzen dat ‘samenwerking boven confrontatie’ de sleutel is tot economische voorspoed en vrede. Hoe mooi is dat?

Oké, ik hoor het je al mompelen: ‘Politiek onrealistisch.’ Maar dat is geen argument. Hooguit een reflex, gebaseerd op vastgeroeste denkwijzen. De vreedzame val van het IJzeren Gordijn en de hereniging van Oost- en West-Duitsland werden ooit ook als politiek onrealistisch gezien. Hetzelfde gold voor de afschaffing van de Apartheid. Grote doorbraken worden altijd voorafgegaan door scepsis.

Misschien is het tijd om de draad op te pakken, daar waar we 25 jaar geleden zijn blijven hangen. Poetin stelde toen geen onmogelijke vraag. Hij nodigde uit tot dialoog. Laten we die kans alsnog grijpen. Want hoe ‘politiek onrealistisch’ het misschien lijkt, echte vrede begint met de moed om het ondenkbare te overwegen.