Bart Nijman: 'Zijn we eigenlijk ondertussen al in een Derde Wereldoorlog beland?'

Een gezellige kerstgedachte om in de laatste, donkere dagen van een roerig jaar eens mee te spelen: wanneer mag je een mondiale conflictsituatie een wereldoorlog noemen, en zijn we al in een Derde Wereldoorlog beland?

Even de definities bekijken. Om als wereldoorlog gekwalificeerd te worden, moet er globale betrokkenheid zijn, met grote militaire escalaties en impact op de wereldpolitiek en -economie. Het moet langdurig en heftig zijn, zowel in intensiteit als destructie, en er moeten duidelijk te markeren internationale coalities bestaan die de internationale gemeenschap verdelen.

Kunnen we volgens die voorwaarden op de valreep van 2024 spreken van een wereldoorlog? Immers, de oorlog in Oekraïne zorgt voor militair geweld op Europese bodem. De strijd wordt breed gezien (maar matig erkend) als een proxy-oorlog van de Amerikanen, de Europese Unie en de NAVO tegen de Russen, dus er is grote betrokkenheid van talloze landen op diverse continenten. De wederzijdse destructie is groot, ook in verlies aan mensenlevens – al kent niemand betrouwbare sneuvelcijfers.

Israël strijdt op weer een ander continent op meerdere fronten fysiek tegen milities en jihadisten, die politiek gezien verlengstukken zijn van het Iraanse regime. Iran is een bondgenoot van Rusland en gezworen vijand van ‘Grote Duivel’ Amerika en ‘Kleine Duivel’ Israël. En, bij extensie, ook geen fan van het Westen als geheel. Deze strijd leidt zeker binnen de Verenigde Naties tot grote verdeeldheid vanwege het tragische lot van de Palestijnse burgerbevolking, al valt de intensiteit en destructie in absolute zin nogal mee.

Jegens de zelfverdediging van Israël sluimert een wereldwijd voelbaar antisemitisme, zowel tegen de Israëlische staat als tegen het Joodse volk. Zulk antisemitisme is het sterkst in islamitische landen en regio’s, en vermoedelijk ook onder moslims in westerse landen, maar veel niet-moslims zijn eveneens besmet met de ziekte die Jodenhaat heet. Onder voornamelijk westerse bevolkingsgroepen gedragen velen zich als betrokkene in of bij de escalaties in de regio rond het Beloofde Land.

Tegenover die verhitte betrokkenheid, die tot grote verdeeldheid leidt, staat echter wel dat de slachtoffercijfers in Gaza verbleken bij de aantallen van eerdere of lopende oorlogen in Rwanda, Irak, Jemen, Syrië en ook Rusland en Oekraïne. Over die oorlogen is of was juist opvallend minder mondiale publieke oproer en verdeeldheid.

Al met al is het wereldwijd dus een zootje, maar wordt aan de definities voor een wereldoorlog nog niet voldaan. China, bondgenoot van Rusland en Iran, speelt echter met de gedachte om Taiwan te bezetten. Noord-Korea mengt zich aan Russische zijde in de Oekraïne-oorlog. En in Syrië is een kwaadaardig regime verjaagd, maar dreigt een mogelijk nieuw islamitisch kalifaat, met mogelijk wereldwijde gevolgen.

Laten we het jaar eens monter afsluiten met de woorden: de Derde Wereldoorlog is nog niet begonnen, maar wat niet is, kan nog komen!