Luuk Koelman: 'Volgens de media hebben we de ‘ethische plicht’ om slecht nieuws te volgen'

Een nieuw jaar en daar is het belerende vingertje weer. Volgens dagblad Trouw hebben u en ik de ‘ethische plicht’ om slecht nieuws te volgen. Aanleiding is onderzoek van het Rode Kruis. Daaruit blijkt dat we bij slecht nieuws vaak weg scrollen of zappen. En dat is ‘laakbaar’ volgens de hulporganisatie: ‘Het is een enorm privilege om je van het nieuws te kunnen afsluiten, terwijl veel mensen die keuze niet hebben. (...) Als je in een conflictgebied woont, kun je je ogen niet sluiten voor wat er gebeurt.’

Ik moest even gaan liggen toen ik dat las. Al die mooie woorden over ethiek en privilege. Mensen vergeten het weleens, maar nieuwsmedia zijn gewoon commerciële bedrijven. Vandaar de advertenties in kranten, op tv en online. Brood op de plank. Nieuws consumeren is dus gewoon een economische activiteit. Zelfs het Rode Kruis heeft een duidelijk economisch belang: mensen die slecht nieuws mijden, doneren minder. Zo simpel is het. Zorgen daarover zijn begrijpelijk, maar presenteer de eigen financiële motieven niet als een morele verplichting waaraan iedereen moet voldoen, op straffe van schuldgevoel. Je bent de kerk niet.

Ach ja, media. Ze claimen dat ze de wereld dichterbij brengen, maar in werkelijkheid doen ze precies het tegenovergestelde. Nieuws geeft je hooguit de illusie van betrokkenheid. Je leest over 74 dode kinderen in Gaza. Even ben je gechoqueerd, je voelt je machteloos. Maar het volgende moment klik je alweer op een filmpje van een kat die piano speelt. Dit is geen toeval. Nieuwsmedia creëren bewust die illusie van betrokkenheid, zodat je blijft klikken.

In essentie ben je niets meer dan een marionet. Je laat media bepalen over welke zaken jij je druk dient te maken. Hoe ongezond is dat? Vraag het eens aan je huisarts. Hij zal je vertellen dat jezelf opwinden over zaken waaraan je als individu toch niets kunt veranderen, hét recept is voor overspannenheid. En dat mensen die veel nieuws consumeren, de risico’s op rampspoed en ellende veel hoger inschatten dan ze daadwerkelijk zijn. Ik vermoed dat die huisarts veel liever een onderzoek zou willen zien naar alle negatieve effecten van nieuws op de volksgezondheid.

Want nieuws is er vooral om te choqueren. Het voedt je woede, niet je begrip. Let er maar eens op. Het gaat altijd over conflicten. Of het nu een oorlog is, Haagse politiek of de rechtszaak tussen André Hazes jr. en zijn moeder. Echt, je hebt geen enkele ethische plicht om op de hoogte te blijven van alle ellende in de wereld.

Wil je een betrokken burger zijn? Kijk dan eens bij jezelf in de wijk. Is het niet vreemd dat je wel de naam kent van dat Oekraïense stadje waar sinds maanden wordt gevochten, maar niet die van je benedenbuurman? Wees goed voor jezelf, en ook voor die ander. Word vrijwilliger in het buurthuis. Haal eens boodschappen voor het omaatje op de hoek. Adopteer een hond, plant een boom, bel je moeder. Alles beter dan het nieuws volgen en denken dat een tientje overmaken iets zegt over je ethiek en betrokkenheid.