'De populistische paringsdans van Wilders en Pechtold is een ingesleten ritueel'

De een, met scherfvest om de schouders en een peroxidehelm op het hoofd, muurvast in zijn zelfgegraven schuttersputje van waaruit hij zijn verbale mortieren de plenaire zaal inwerpt. De ander, deftig voortschrijdend door het politieke spiegelpaleis zonder zijn eigen spiegelbeeld te zien.

De Algemene Beschouwingen, de aftrap van het politieke jaar, bieden altijd een zekerheid: Geert Wilders en Alexander Pechtold gaan elkaar te lijf. Hun populistische paringsdans is een ingesleten ritueel. Waar Wilders de moker heft tegen de islam, duikt Pechtold steevast op met zijn morele meetlat. Beiden kiezen hun citaten zorgvuldig, om zichzelf ’s avonds tevreden terug te kunnen zien in het achtuurjournaal. Zo cirkelen ze al jarenlang om elkaar heen, met profijt in de peilingen.

Dit jaar voelde het toch anders, dat (hoogst vermakelijke) theater van de twee tierende meneren. Wilders, terugblikkend op zijn politieke carrière sinds zijn vertrek uit de VVD, haalde veertien jaar ‘ik zei het toch’-voorbeelden aan: het verval van Turkije, de groei van salafisme en radicalisering, meer haatpredikers in schimmige moskeeën. Hij hief zijn moker vervolgens tegen alle moslims door ‘met heel veel urgentie’ een wetsvoorstel aan te kondigen om ‘islamitische uitingen in Nederland te verbieden’.

Het internet gaapte: goh, alweer een ongrondwettelijk PVV-voorstel dat indruist tegen al onze vrijheden. Media pikten het amper op. De echte uitdaging ligt dan ook niet in identificatie van islam als vrijheidsbedreiging, maar in de vraag hoe we de kwade krachten kunnen ontmantelen zonder onze eigen waarden (zoals godsdienstvrijheid en de rechten van individuele moslims) schade te berokkenen. Wilders heeft daarop geen antwoord.

Pechtold ook niet, maar hij pakt Wilders aan op zijn retoriek. De D66-leider wordt zelf echter geplaagd door enkele ‘privékwesties’: privévluchtjes, een gratis penthouse en buitenechtelijke perikelen met een vrouw die D66-raadspositie, huwelijk en ongeboren vrucht verloor toen Orkaan Alexander door haar leven raasde. Zelden beleefden we een politicus die zo kort achter elkaar zo vaak in de spiegel moest kijken, maar geen reflectie zag. Het doet zijn woorden van belering tegen Wilders des te pedanter klinken.

Die islam, die blijft voorlopig wel relevant. Wilders is nog steeds de enige die daar in Den Haag tegen van leer trekt. De PVV’er gaat Pechtold dus moeiteloos politiek overleven, want Wilders is geharder, consequenter en bovenal: minder rooms dan Paus Pechtold. Predikers hebben we genoeg. Maar ook Wilders’ woorden verliezen waarde. Zonder Pechtold als populistische sparringspartner wordt het steeds lastiger om het achtuurjournaal te halen.