'Het is statistisch gezien onmogelijk, maar ik ken niemand die naar Utopia kijkt'

Beste bewoners van Utopia,

Wat een verzoekschrift, dat ‘Utopia moet blijven!’ op de website Petities24.com. Gericht tegen het voornemen om het vaakst verlengde programma uit de Nederlandse televisiegeschiedenis nu eens níet meer te verlengen. Die website Petities24 kende ik nog niet, maar het bleek een amusementsprogramma op zichzelf: noem een onderwerp, en er bestaat een petitie om het af te schaffen of juist in leven te houden. Tegen de uitbreiding van een hondenkwekerij, voor het in stand houden van erediensten op de Vlaamse televisie, en alles daartussenin.

Maar goed. Utopia. Het programma dat nu al jaren vrijwel iedere dag opduikt in de top 25 van best bekeken televisieprogramma’s in Nederland, geregeld zelfs boven programma’s als RTL Late Night, die als kenmerk hebben dat ik wél mensen ken die daar geregeld naar kijken. Ik ken niemand die ooit naar Utopia kijkt. Dat is statistisch gezien volstrekt onmogelijk, wat betekent dat dit een programma is waar mensen stíekem naar kijken. Waarom zou je stiekem naar een programma kijken? Omdat je je er voor schaamt. Waarom zou je je schamen voor het kijken naar een programma?

Het antwoord op die vraag wordt dagelijks gegeven door Utopia, het dagelijks verslag van het wel en wee, maar vooral het wee, wat zeg ik: eigenlijk níets dan het wee en geweeklaag van vijftien mensen met een meestal volstrekt oninteressante persoonlijkheid, en in een paar gevallen een zéér interessante, maar dan vooral voor psychologiestudenten. Die mensen mochten elkaar vanaf 31 december 2013 op een stuk verlaten land lastig vallen met al hun tics, hang-ups en issues. Het was ooit een veel gehoorde opmerking over bijvoorbeeld hooligans: geef ze een stuk weiland en laat het ze lekker daar onderling uitvechten. Tot ze dat ook werkelijk déden, en dat nou ook weer niet de bedoeling was.

Utopia is eigenlijk de vervolmaking van een andere verzuchting: kunnen we niet gewoon alle mensen die zich kunnen gedragen in de publieke ruimte úit die publieke ruimte bannen, en ze hun eigen plek geven? We kregen vijftien van die types, op een stuk grond in Laren, volgehangen met camera’s, en vervolgens bleek jarenlang dat we massaal en in het geheim graag naar ze kijken. Over de redenen daarvan kun je een heel bos aan bomen opzetten, maar een blik van een minuut op een willekeurige af levering voldoet voor de conclusie dat ‘jezelf superieur voelen’ een belangrijke zal zijn. En nu dat stuk grond een natuurgebied wordt, moeten de deelnemers aan het ‘sociaal experiment’ er weg, en stopt het programma. En wie komen daartegen in actie? De bewoners van Utopia zelf. De deelnemers aan het experiment willen niet dat het experiment stopt.

Ooit was de vraag wie het het langste in dit soort omgevingen en programma’s uithield, nu willen de deelnemers zelf niet meer weg. Het is alsof Arts Zonder Grenzen Arjan Erkel een petitie was begonnen om hem níet te bevrijden uit de handen van zijn ontvoerders. Daar was dan in ieder geval nog een woord voor: het stockholmsyndroom. Geen idee hoe je het Utopia-syndroom noemt. Ik weet wel dat deze vijftien mensen binnenkort weer op de samenleving worden losgelaten. Daar zit vast een programma in.