Longread | Van bios tot buis: de beste series die ooit een film waren

Met betere beeld- en geluidsinstallaties in de huiskamers, grotere budgetten voor producties en een toestroom van bekende acteurs was televisie al lang niet meer het sneue broertje van de bioscoop. Een stortlading aan op films gebaseerde series vindt zijn weg naar de huiskamer, en het einde is nog lang niet in zicht. Van Fargo tot Beyond Westworld: wat zijn de hoogte- en dieptepunten?

‘Play it again Sam’, het is een quote die al jarenten onrechte aan het personage Rick Blaine (Humphrey Bogart) in Casablanca wordt toegeschreven. Toch is het een toepasselijke misquote, want de zwart-wit klassieker uit 1942 kende twee extra rondjes op televisie. Zowel in 1955 als in 1983 werden er af leveringen gemaakt voor de beeldbuis.

Ook Fame onderging de transformatie van het grote naar het kleine scherm. Alan Parkers film over een school voor dansers, musici en andere performers uit 1980 bleek naast een bioscoophit ook uitermate geschikt om wekelijkse hoofdstukken van te maken. Parker zelf wilde er niets mee te maken hebben, maar de show werd desondanks een succes. Fran Drescher en Janet Jackson speelden beiden een seizoen mee, terwijl Madonna niet eens door de audities kwam. Seizoenen lang zaten mensen aan de buis gelijmd om te zien hoe talentvolle jonge mensen hun eerste stappen op het pad van beroemdheid zette. Toen het in 2009 werd afgestoft en een hip, nieuw filmjasje kreeg, bleef het publiek weg, ongetwijfeld murw geslagen door de overdosis reality talentenjachten als Idols en The Voice. Andere bekende voorbeelden uit het verleden zijn Buffy the Vampire Slayer, Friday Night Lights en M*A*S*H, series die zo populair waren dat je bijna zou vergeten dat ze filmische voorgangers hadden.

Instant klassiekers

Het is dus zeker geen nieuw fenomeen, het gebruiken van een succesvolle bioscoophit als basis voor wekelijks vermaak. Maar inmiddels lijkt het hek goed van de dam. Het uitzendschema zit vol met series gebaseerd op films en er zweven nog tientallen projecten in verschillende stadia van productie.

Een van de redenen voor de enorme toename is dat de reguliere Amerikaanse televisienetwerken aan alle kanten werden ingehaald door bedrijven als Netf lix, Amazon, HBO en Hulu. Teruggrijpen op een bestaand succes leek een makkelijke en zekere oplossing.

Vooral toen Fargo als serie een enorme hit bleek. Van tevoren werd er nog menige wenkbrauw gefronst; hoe zou een wekelijkse show in de buurt kunnen komen van een van de beste films die de gebroeders Coen maakten? Noah Hawley, bedenker en showrunner van de serie, bleek er geen probleem mee te hebben. Hij nam de essentie van het origineel, de absurde, zwarte humor en het tragische drama over de nietigheid van het bestaan, en bedacht daar nieuwe verhaallijnen bij. Die spelen zich wel af in het universum van de film, maar staan volledig op zichzelf. De serie is een waar geek-festijn van referenties en quotes. Zo zijn veel teksten letterlijk overgenomen uit de dialogen van de oorspronkelijke personages Jerry Lundegaard (William H. Macy), Carl Showater (Steve Buscemi) of Marge Gunderson (Frances Mcdormand), en in een compleet nieuwe context geplaatst. Los daarvan zijn alle gebeurtenissen spannend en grappig genoeg om compleet nieuwe kijkers te kunnen boeien. De makers durven bovendien te vernieuwen, met bijzondere scènes die instant klassiekers zijn geworden. Seizoen drie wordt in de lente van 2017 verwacht.

Losgeslagen malloot

Tot die tijd zijn er genoeg alternatieven, al zijn die niet allemaal even geslaagd. Door een bestaande franchise te nemen, hoopt een netwerk associaties op te roepen met oorspronkelijke populariteit van een blockbuster of bekende acteur, waardoor er bij de start van een serie direct een publiek is. Met een beetje geluk blijft daar genoeg van hangen om een hit in handen te hebben. Het leverde recentelijk Lethal Weapon op. Op zich is het idee niet eens heel gek, een serie over twee tegenpolige agenten, die iedere week een nieuwe zaak oplossen. De een speelt alles volgens de regels en gaat bijna met pensioen, de andere is een losgeslagen malloot die zijn trauma’s probeert te vergeten door zichzelf en anderen altijd in gevaar te brengen. Meng dat met een beetje actie en wat humor, en je hebt elke zeven dagen een hapklare, licht verteerbare brok entertainment. De vraag is alleen: zitten we erop te wachten? Nee dus. Na vier films met Mel Gibson en Danny Glover was het idee al zo uitgekauwd dat een wekelijkse herhaling van zetten echt overbodig is.

Nog een minder geslaagd voorbeeld: Damien.

Wederom is het uitgangspunt niet onaardig; volg het satanische kind uit horrorklassieker The Omen (1976) op volwassen leeftijd in zijn dagelijkse leven. Maar slecht schrijfwerk, suffe personages en een gebrek aan goede horror zorgden ervoor dat de duivelse avonturen al na een kort eerste seizoen van de buis werden gehaald.

The Exorcist lijkt wat dat betreft beter bezig. De serie is gebaseerd op de gelijknamige film uit 1971 van William Friedkin, die als eerste horrorfilm ooit genomineerd werd voor een Oscar. Door sfeervolle horror en uitgewerkte personages zijn de kritieken goed en de kijkcijfers respectabel in het debuutseizoen.

In de hoek van de horror gebeurt sowieso veel de laatste tijd. Door de opleving van het genre in de bioscoop en de successen van American Horror Story en The Walking Dead op de buis wil iedereen meedoen met de hype. Dus kreeg Scream een MTV-bewerking, presenteerden Sam Raimi en Bruce Campbell Ash vs Evil Dead en staat The Lost Boys gepland voor 2017.

Blijven melken

In de bioscoop moet over het algemeen een verhaal binnen anderhalf à twee uur netjes afgerond zijn, wat betekent dat er voor de verdieping van de personages meestal beperkt ruimte is. In tien af leveringen kunnen makers veel meer de diepte in. Een serie leent zich dan ook bij uitstek om de periferie op te zoeken en daar te graven. Dat levert soms heel fraaie dingen op. Iconische griezels Norman Bates en Hannibal Lecter mogen bijvoorbeeld in de schaduw van Psycho en The Silence of the Lambs hun jongere jaren beleven op het kleine scherm. We zien wat er allemaal gebeurt in de jaren vóór ze de daden begaan waardoor hele generaties bioscoopgangers bekend raakten met hun namen.

Bates Motel is een bescheiden succes en begint binnenkort aan het vijfde en laatste seizoen. Hannibal werd geprezen om de visuele stijl en beklemmende sfeer, maar stopte door tegenvallende kijkcijfers toch al na drie seizoenen. Alle betrokkenen echter roepen sindsdien dat ze zo weer verder zouden willen, dus het lijkt een kwestie van tijd voor Lecter opnieuw de beeldschermen teistert.

Twee grote film-franchises zullen na hun volgende deel in de bioscoop ook verder leven op tv. Van Resident Evil gaat binnenkort het zesde deel in première. Aangezien er met de vorige vijf delen wereldwijd al meer dan een miljard dollar werd binnengehaald, zouden de makers gek zijn als ze die geldkoe niet nog een poosje blijven melken. Underworld kan niet tippen aan de cijfers van Resident Evil, maar zal wel via dezelfde formule verder leven buiten de bios. En ergens in een duister achterkamertje proberen ze zelfs Jason Voorhees voor de tigste keer te reanimeren. Na niet minder dan elf delen van Friday the 13th en een cross-over met A Nightmare on Elm Street in de vorm van Freddy vs. Jason willen ze de seriemoordenaar nu een eigen show geven. Echt deze keer, want in 1987 waren er al 72 af leveringen van Friday the 13th: The Series, maar daar kwam Jason zelf geen seconde in voor.

Cultstatus

Het project om het meest naar uit te kijken is echter Tremors. Kevin Bacon vertelde ooit in een interview dat hij het beschouwde als het einde van zijn carrière toen hij de rol aannam. ‘I can’t believe I’m doing a movie about underground worms!’ schreeuwde hij volgens eigen zeggen tegen zijn vrouw. Even leek hij gelijk te krijgen, toen de film in 1990 gigantisch f lopte in de bioscoop.

Maar de moordzuchtige wormen, of beter gezegd, de graboids, bleken op VHS een gigantische hit. De cultstatus deed Bacons liefde voor Tremors opbloeien, zelfs zoveel dat hij nu als uitvoerend producent probeert er een tiendelige miniserie van te maken. Mocht die er inderdaad komen dan zullen we alle bizarre, Bacon-loze vervolgdelen, inclusief vliegende wormen met vlijmscherpe tanden, met liefde vergeven en vergeten.

Binnen alle denkbare genres is er activiteit. Fans van sciencefiction komen goed aan hun trekken. Limitless en Minority Report konden de verwachtingen niet waarmaken, maar de tijdreisperikelen van 12 Monkeys en Frequency doen het momenteel heel behoorlijk, en de verwachtingen rond de dystopische toekomst van Snowpiercer (2017) zijn alvast hooggespannen. Drama komt er ook, in de vorm van Ghost, Marley and Me en Monster in Law. Actie? Kan, met de aangekondigde series Jack Ryan, The Departed, The Italian Job, Training Day of In the Line of Fire. Uiteraard is er ook een categorie speciaal voor Tom Hanks. Voor de Amerikaanse acteur namelijk als aidspatiënt en sympathieke schlemiel Oscars begon te winnen, maakte hij naam met typische jaren 80-komedies. En juist die periode is momenteel populair om terug te halen. Vandaar dat Big, The Money Pit en Bachelor Party alle drie in ontwikkeling zijn voor televisie.

In de pijpleiding

Soms wordt de potentie van een film pas jaren later ten volle benut. De Steve Martin-film Parenthood was in 1989 een bescheiden succes in de bioscoop en werd direct het jaar erop in de recycling gegooid. Een familiedrama met wekelijkse belevenissen leek het perfecte recept voor een hit op tv. Maar ondanks medewerking van acteur Leonardo Dicaprio en schrijver Joss Whedon (Buffy the Vampire Slayer, The Avengers) f lopte de serie. Pas toen het in 2010 opnieuw werd uitgewerkt keken er massaal mensen naar. Met Westworld gebeurt iets soortgelijks. In 1973 was de film van schrijver/regisseur Michael Crichton (Jurassic Park, ER) over moordende robots in een pretpark een hit. Toen de gebeurtenissen in 1983 op televisie werden voortgezet, was dat echter zo’n mislukking dat er slechts drie af leveringen werden uitgezonden. Decennia later is de tijd wél rijp voor een vervolg. HBO wilde met het langzaam naderende einde van Game of Thrones vast een opvolger in stelling brengen, en dat lijkt gelukt. Anthony Hopkins, Evan Rachel Wood, Jeffrey Wright, Ed Harris, Thandie Newton; Westworld heeft een cast waar menige bioscoopfilmregisseur een orgasme van zou krijgen. Aan de oppervlakte is het een briljante mix van western en sciencefiction, van actie en drama. Daarnaast zijn de verhalen over androïdes die langzaam ontdekken dat ze puur voor het plezier van mensen bestaan even spannend als aangrijpend. De lijnen die door elkaar lopen in het pretpark en achter de schermen worden ingenieus ineen geweven en voorzien van een filosofisch laagje. Net als Game of Thrones wordt dat vervolgens allemaal in grandioze decors en adembenemende landschappen verpakt. Seizoen één is inmiddels afgelopen, maar er liggen al genoeg scenario’s klaar voor tenminste vier volgende seizoenen.

Welke series er verder daadwerkelijk gemaakt zullen gaan worden is afwachten, want niets is zo veranderlijk als het televisielandschap. Dat er de komende jaren nog heel wat filmtitels in televisievorm bij gaan komen is zeker, gezien de lijst met projecten die nog in de pijpleiding zitten, waaronder Snatch, Devil’s Advocate en The Truman Show.