De moeder aller complotten

De aanhangers van QAnon vormen een nieuwe ultrarechtse spirituele beweging in Amerika. De Britse krant The Guardian schatte twee maanden geleden dat de beweging ruim drie miljoen volgers en leden telt op social media. Ook in Nederland is QAnon sinds de corona-epidemie sterk in opkomst. Nederlandse Facebookgroepen over QAnon hebben tienduizenden leden en op You- Tube krijgen Nederlandse QAnon-video’s honderdduizenden views. QAnon-aanhangers tonen zich op demonstraties tegen coronamaatregelen en tegen 5G, doen mee met de gele hesjes en sympathiseren met protesterende boeren. Centraal bij Qanon staat het idee van ritueel kindermisbruik, al dan niet met een satanisch sausje. Alleen al in de Verenigde Staten zou de machthebbende elite op deze manier verantwoordelijk zijn voor de verdwijning van 800.000 kinderen per jaar. Gelukkig, zo lezen we op de Facebookgroep QNN – de verspreider van het ware Q-nieuws – heeft Trump er 500.000 gered. Na het misbruik en de verminking van, en uiteindelijke moord op de kinderen, drinken ze het bloed van hun slachtoffers om jong te blijven. Wie dat doen? Barack Obama, Hillary Clinton, Oprah Winfrey, de hele Amerikaanse elite van Washington tot Hollywood doet er aan mee. In Nederland is volgens de Hollandse QAnon-volgers hetzelfde aan de gang. Mark Rutte, koning Willem-Alexander en koningin Máxima lusten wel pap van het bloed van ritueel vermoorde kinderen.

QAnon-aanhangers zien zichzelf als intelligente en kritische waarheidsvinders die de gang van zaken in de wereld onafhankelijk onderzoeken. Zij zijn ‘wakker’ en noemen anderen ‘schapen’. ‘Doe je eigen onderzoek, neem niets aan,’ aldus het mysterieuze orakel Q in een van zijn zogenaamde Q-drops. Dus schrijft Fanny de Punk van de Facebookgroep QAnon Nederland als antwoord op de vraag hoe hij erbij komt dat Madonna kinderbloed drinkt: ‘Ik word schijtziek van luie mensen die steeds vragen om een bron.’

Grof en ranzig

De QAnon-cult begon op 28 oktober 2017. Op 4chan, een ongemodereerd internetplatform waar gebruikers alles kunnen plaatsen wat grof en ranzig is, verscheen het eerste bericht dat was ondertekend met Q. Nadat Q van 4chan verwijderd was, verschenen de Q-drops op onlineplatforms als 8chan en 8kun. De berichten van Q werden op social media ondersteund met professioneel gemaakte video’s en nepaccounts vanuit Rusland. Twitter verwijderde vorig jaar vierhonderd Russische accounts die samen meer dan 900.000 QAnon-tweets de wereld in hadden gestuurd.

De Q-drops zouden afkomstig zijn van een anonieme bron uit de Amerikaanse ‘deep state’, een geliefd stokpaardje van complotdenkers die geloven dat er binnen de gekozen regering nóg een regering zit, een geheime, die de werkelijke macht heeft. Deze anonieme bron zou zogenaamde Q-autorisatie hebben, waarmee hij toegang heeft tot de geheimste overheidsinformatie. De Q-drops zijn orakelachtig en cryptisch, zodat de fans er zich het hoofd over kunnen breken. Inmiddels zijn er al meer dan 4600 van deze berichten gedropt. Sommige zijn agressief van toon (‘Deze mensen moeten allemaal worden vernietigd’), andere zijn verworden tot slogans van de beweging: ‘Calm before the storm’, ‘You are the news now’ en ‘Where we go one we go all’.

Curieus is dat 24 dagen voordat Q begon, Trump in het Witte Huis poseerde met militaire leiders voor een persfoto. Terwijl hij dat deed, tekende hij met zijn wijsvinger een Q in de lucht en vroeg de aanwezige media: ‘You guys, weten jullie waar dit voor staat? Maybe it’s the calm before the storm.’ Harde bewijzen dat Trump en zijn entourage achter QAnon zitten, zijn er echter niet. Wel is duidelijk dat Trump het QAnon-vuurtje willens en wetens opstookt. Inmiddels retweette Trump al meer dan honderd Q-gerelateerde boodschappen en Trump jr. twitterde vorige maand de bekende Q-drop ‘Trust the Plan’. Veel QAnon-volgers geloven dat Trump er zelf achter zit. De drops die worden ondertekend met Q+, zou Trump zelf geschreven hebben. QAnon-volgers zijn altijd op zoek naar tekens in Trumps tweets en speculeren erop los. Vooral de tweets met een Q erin doen het goed. Als de president tweet: ‘I am a friend of the Queen,’ dan zien de QAnon-volgelingen er een gecodeerde boodschap in. Trump houdt immers helemaal niet van de Engelse koningin. De eigenlijke boodschap zou dan zijn: ‘I am... Q.’ En toen Trump tijdens een coronabriefing in het Witte Huis een gele das droeg, zagen QAnon-aanhangers dat als geheime boodschap dat Trump niet in het virus gelooft. Geel is namelijk de kleur van de zeemansvlag die laat zien dat er geen besmettingen aan boord zijn.

Verminkte kinderen

Terug naar het satanisch kindermisbruik. De foto’s van verminkte kinderen roepen op de Facebookgroep QAnon Nederland collectieve verontwaardiging op. Maar wie er een paar door Google haalt, ziet dat het gaat om veertig jaar oude foto’s uit Vietnam en foto’s van het realistische werk van kunstenares Litvinova. Hoewel eigen onderzoek hoog in het vaandel staat bij QAnon-aanhangers, wordt onze bijdrage dat de foto’s niet kloppen bijna onmiddellijk verwijderd.

‘Van kinderhuidjes worden schoenen gemaakt,’ schrijft Anja Mieke in dezelfde groep. Hoe ze dat weet, vraagt ze retorisch. Ze antwoordt: ‘Alsof dát nog niet gruwelijk genoeg is, heb je daarnaast ook nog van die mensen die op het idiote idee komen om bewijzen hiervan nodig te hebben.’ Sien Hellemans reageert verbouwereerd op het schoenennieuws: ‘Ik dacht dat we nu toch wel alle gruwelen kenden, maar neen dus. Dit zijn toch écht GEEN mensen meer.’

Met 5G en een vaccin zal de elite ons uit willen schakelen als vrije intelligente wezens en ons tot slaven maken

Op verschillende QAnon-Facebookgroepen staat een video waarin de spirituele ‘leiderschapscoach’ Wouter Raatgever stelt dat minister Hugo de Jonge van het ‘Satanistisch Duivels Appèl’ geen ziel heeft en dus ook geen mens is. Datzelfde geldt voor andere politiek leiders. Ontmenselijken is een belangrijke strategie in de QAnon-gemeenschap. Anderen denken dat onze machthebbers kwaadaardige aliens zijn. Ook populair is dat het coronavirus een mythe is waarmee men probeert ons kapot te maken. Met 5G en een vaccin zal de elite ons uit willen schakelen als vrije intelligente wezens en ons tot slaven maken. Maar over één ding is iedereen in de QAnon-community het eens: Trump vecht in het geheim tegen de kwaadaardige elite die massaal kinderen verkracht en offert. Het geloof in Trump als redder moet je actief belijden om zelfs maar lid te kunnen worden van de meeste QAnon-Facebookgroepen, inclusief de Nederlandse.

Kinderoffers

Het idee dat er in het geheim kinderen ritueel worden misbruikt en vermoord is zo oud als de weg naar Rome. In de Romeinse tijd geloofde men dat christenen kinderoffers brachten. In de middeleeuwen dat de Joden kinderen ontvoerden en er matses van maakten. En tijdens de heksenvervolgingen dat heksen kinderen misbruikten tijdens hun sabbat. Met internet en vooral social media is de tijd voorbij dat nuchtere media bepalend zijn voor het al dan niet verspreiden van een massa-waan. De laatste paar jaar is het idee van ritueel kindermisbruik weer helemaal terug.

In de Verenigde Staten begon het in de aanloop van de vorige presidentsverkiezingen. Het kamp van Donald Trump probeerde Hillary Clinton zwart te maken met wat al snel Pizzagate werd genoemd. Centraal staat pizzeria Comet Ping Pong, een populair familierestaurant in Washington. In de kelder zouden onder leiding van Clinton kinderen ritueel worden misbruikt door toplieden van de Democraten. Een en ander zou blijken uit gestolen e-mails. De Trump-aanhangers wisten de menukaart van de pizzatent te ontcijferen: cheese pizza oftewel cp staat voor child pornography, hotdogs is codetaal voor jongetjes, pasta voor meisjes en sauzen voor orgies.

Ze hadden goud in handen: geen onderwerp dat zoveel walging en woede oproept als kindermisbruik. De woede van de strenggelovige Edgar Welch bijvoorbeeld, vader van twee kinderen. Op 4 december 2016 kwam hij zwaarbewapend de pizzeria binnen op zoek naar de misbruikkelder. Die er dus niet was. ‘De informatie hierover was niet 100 procent accuraat,’ zei Welch na zijn arrestatie. Hij kreeg vier jaar gevangenisstraf. Welch kwam in actie nadat honderdduizenden mensen, in navolging van Trump, op social media de haat rond dit broodjeaapverhaal hadden opgestookt.

De huidige claims van misbruik zijn anders dan alle vorige. Vroeger ging het meestal om gemarginaliseerde minderheden in de samenleving, zoals Joden of arme, oude vrouwen. Tegenwoordig gaat het om de machtigen der aarde, om de elite die boven de gewone burgers staat. Mensen die veraf staan, maar tegelijkertijd ook dichtbij zijn: op tv en internet kunnen we hun gangen voortdurend volgen.

In Nederland komen aanhangers uit de spirituele en rechts-radicale hoek. De spirituelen zie je rechtser worden, de rechts-radicalen spiritueler. Zelfs het christelijk geloof lijkt hier weer te kunnen – niemand die op de QAnon-fora iets kritisch zegt als Q God weer eens looft.

Ook veel QAnon-aanhangers in de Verenigde Staten zijn van streng-evangelische snit. Het griezelige is dat precies de man die voor zovelen de belichaming is van de leugenachtige elite, voor de QAnon-fans juist de heiland is die de wereld (te beginnen met de kinderen) zal redden. De machtigste man ter wereld is erin geslaagd zichzelf neer te zetten als een onderdrukte die opkomt voor zijn onderdrukte volgelingen. Volgens de leer van QAnon is Trump dan ook niet zomaar president geworden. Hij is door God gestuurd ‘to drain the swamp’. Op z’n Hollands gezegd: om de varkensstal uit te mesten.

Controlled opposition

Zelfs in de Amerikaanse politiek is QAnon in opkomst. Meer dan 35 huidige en vroegere kandidaten voor het Congres hebben openlijk QAnon omarmd, meldt het gerenommeerde tijdschrift The Atlantic. Waarschijnlijk zitten er na de verkiezingen in november een paar QAnon-aanhangers in het Congres.

In Nederlandse QAnon-groepen zijn de meningen verdeeld over de PVV en FvD. De een ziet de partijen als ‘controlled opposition’, de ander vraagt zich af of Wilders en Baudet zich niet als Nederlandse Trumps kunnen ontpoppen. Voorlopig moeten politici van de PVV en FvD weinig van QAnon hebben. QAnon-aanhanger en PVV-fan Daniel Gerritsen wordt bij de PVV toch een tandje te radicaal gevonden om op een lokale kieslijst te mogen, terwijl Baudet begin juli weliswaar een QAnon-bericht retweette, maar dat later weer verwijderde.

Verliest Trump de verkiezingen van 2020, dan komt Q’s voorspelling van overwinning niet uit, maar geen nood. De theorie klopt immers altijd, het is alleen zaak de juiste feiten erbij te vinden. In dit geval wellicht ‘feiten’ over verkiezingsfraude. Waarnemers verwachten dat als Trump verliest, kans op geweld door zwaarbewapende QAnon-aanhangers in de VS reëel is. Na verschillende incidenten bestempelt de FBI QAnon inmiddels als terreurdreiging.

Harde bewijzen dat Trump en zijn entourage achter QAnon zitten, zijn er niet. Wel is duidelijk dat Trump het QAnon-vuurtje willens en wetens opstookt

‘QAnon verdwijnt niet na Trump,’ schrijft journalist Adrienne LaFrance in The Atlantic. ‘QAnon past in de Amerikaanse traditie van apocalyptisch denken.’ Volgens haar kun je QAnon vergelijken met de christelijk-fundamentalistische adventisten uit de 19de eeuw. Die zijn van een radicale groep eindtijdgelovigen met de jaren getransformeerd tot een gewoon kerkgenootschap. QAnon kun je met goed recht een religieuze beweging noemen. Q citeert uit de Bijbel en roept op tot gebed. Q is een anonieme profeet die wijst op Gods gezalfde: Trump. Het idee van ritueel kindermisbruik en een redder zoals Trump zijn gouwe ouwen om de menigte op de been te krijgen. Het satanische kwaad draait alles om in haar poging de mensheid kapot te maken. Maar er is een goede tegenpool: de christelijke God, oftewel onzichtbare, maar machtige aliens zorgen ervoor dat ‘de wakkeren’ zullen overwinnen. Dat heeft Q in meerdere berichten gezegd. QAnon is zo behalve een paranoïde samenzweringstheorie ook een positief geloof in een radicaal betere toekomst. ‘Trust the Plan’, noemen QAnon-volgelingen dat.

Als tegenstanders dus zeggen dat Q een anonieme bron is die feitenvrije kletskoek uitkraamt, werpen QAnon-aanhangers tegen dat de goddelijke bovenwereld altijd een mysterie is. En dat voor de heilige teksten van alle religies geldt dat deze niet kunnen worden bewezen. Het is een kerninzicht van het christendom: er is geloof nodig om iets wat je niet kunt weten voor waar te houden. Zo maken QAnon-aanhangers Q’s anonimiteit tot bewijs van zijn geloofwaardigheid. Zij zijn de aanhangers van het ware geloof. Dat geloof is, net zoals alle andere, bijna immuun voor weerlegging. Als Q of Trump liegen, doen ze dat voor de goede zaak.

Waarnemers verwachten dat als Trump verliest, kans op geweld door zwaarbewapende QAnon-aanhangers in de VS reëel is

QAnon is de ultieme complottheorie: de beweging heeft het vermogen om tegenstrijdigheden te incorporeren zodat zelfs de grootst mogelijke onwaarschijnlijkheid waar lijkt. Zo zijn QAnon-volgelingen woedend op de zogenoemde mainstream media: schandelijk dat die niet eens de moeite nemen om te bewijzen dat het QAnon-geloof níet waar is. Ze zien er het bewijs in dat de eigen theorieën dus kloppen. Aan de top van het QAnon-universum staat een machtige man die ons gaat redden. Eronder absorbeert de QAnon-gemeenschap alle andere samenzweringstheorieën die er maar bestaan, en wint zo ook de aanhangers daarvan voor zich. QAnon smeedt ze om tot één ultiem verhaal: valser, slechter en gevaarlijker was de vijand nooit, maar gelukkig is er Trump en staat van Godshand vast dat het goede zal overwinnen.

Dit complot is niet bedacht door machtelozen in een poging de wereld begrijpelijk te maken, zoals sommige goedbedoelende, maar naïeve sociologen beweren. Het is eerder het product van een groep die cynisch en berekenend een vals verhaal verspreidt. De QAnon-gelovigen wordt een loer gedraaid. Ze worden voor de gek gehouden. Zonder dat ze het doorhebben, zijn ze tot instrument gemaakt. Hun taak is nepnieuws verspreiden. Ze zijn slachtoffers van de moeder aller complotten.

‘Er heerst een supermaffia over de wereld’

Computerprogrammeur André van Delft (60) twijfelde zó aan alles dat hij door de bomen het bos niet meer zag. Nu is hij een prominente figuur in de internationale QAnon-gemeenschap. ‘Trump en Q geven me een consistent wereldbeeld.’

In een van zijn drops prees Q een foto van André van Delft in een Q-shirt op het Binnenhof. Nu heeft Van Delft bijna tienduizend volgers op Twitter. Hij schreef samen met twee Amerikaanse QAnon-aanhangers A User’s Guide to the Great Awakening, een tweehonderd pagina’s tellende publicatie waarin de elementaire Q-leer wordt vertolkt. Terwijl QAnon-groepen op Facebook ronken van de haat en ongefundeerde beschuldigingen, staan in deze gids mooie dingen als: ‘Wij kunnen luisteren naar anderen en onze geloofsvoorstellingen aanpassen,’ en: ‘We houden onvoorwaardelijk van anderen, en zijn tegen haat.’

Wat bezielde u om QAnon-aanhanger te worden?

‘Ik geloof wel dat er op grote schaal ritueel kindermisbruik door de elite plaatsvindt. Ik maak me daar zorgen over. Q zegt dat zulk misbruik bestaat, en al geeft hij geen bewijzen, dan gaan bij mij wel alle alarmbellen rinkelen. Er heerst een supermaffia over de wereld. En ik vertrouw op Trump. Trump en Q zijn één team. Trump begrijpt hoe mensen werken; hij manipuleert, maar wel met een goed doel: het overwinnen van het kwaad. Vroeger zat ik bij Pegida, een anti-islambeweging. Ik was kapot van de aanslag van 9/11 en had daarom een hekel aan de islam. Tot ik ontdekte dat 9/11 en andere zogenaamd islamitische terreurdaden niks met de islam te maken hadden. Ik leerde dat het een soort theaterstukken waren om mensen te misleiden en bang te maken. Ik vind de islam nog steeds niet prettig, maar met haar engheid valt het heel erg mee. Ik ging aan steeds meer dingen twijfelen. Ik werkte mee aan een alternatieve nieuwswebsite, maar op een gegeven moment zag niemand van ons meer door de bomen het bos. Trump en Q gaven me een consistent wereldbeeld.’

Moet je niet met bewijzen komen als je zware beschuldigingen rondslingert?

‘Het leveren van bewijs voor bijvoorbeeld de stelling dat de aanslag in Nice geen moslim-zaak was, wordt bemoeilijkt doordat Google kritische video’s systematisch verwijdert. Maar afgezien daarvan kijk ik op een ander niveau naar de gebeurtenissen. Ik kijk net als Q naar de symboliek erachter. Zo zie ik in na aanslagen achtergelaten schoenen op straat een vrijmetselaarsymbool. Een rapport van de WHO uit 2019 met de titel From ‘Never Again’ to ‘The New Normal’ zie ik als een gecodeerde verwijzing dat het nazisme nog leeft en dat het corona gepland heeft. Ook al gaat het rapport oppervlakkig gezien over ebola in Congo.’

Is dit zien van verborgen verbanden door QAnon-volgers iets religieus?

‘Mooie vraag. Ik kan allerlei opsommingen geven van al te toevallige gebeurtenissen die mij in het dagelijks leven overkomen – van het zien van een speciale auto, tot een betekenisvolle reeks tweets en toevallige ontmoetingen met bekenden. Ik ben ervan overtuigd dat God me ermee aanspreekt. Wat de boodschap is weet ik meestal niet, maar ik zie het als aanmoediging. Ik kan niet zeggen of je door deze manier van kijken gevoeliger wordt voor het zien van complotten. Bij Q gebeuren ook rare toevalligheden. Toeval bestaat niet volgens Q. In 2016, in de aanloop naar de verkiezing van Trump, begonnen de toevalligheden in mijn leven steeds meer politieke raakvlakken te krijgen. Het was geen toeval dat Q op mijn pad kwam. Het beleven van door God gezonden toevallige gebeurtenissen is bij mij begonnen in 2013. Ik was heel kwaad op de moordenaar van Pim Fortuyn, maar plotseling bedacht ik me: ik kan het hem ook vergeven – dienstknecht die hij ook maar is. En vervolgens bedacht ik me dat ik dan iedereen in de wereld wel kon vergeven. Er viel een enorme last van me af, en ik besefte dat God ook mij zal vergeven. Vanaf toen is het mooie toeval steeds vaker op mijn pad gekomen.’

Ziet u bij de QAnon-fans op social media dan niet ook de domme collectieve haat?

‘Ik maak het ook mee: sterke uitspraken zonder greintje bewijs, kuddegedrag, geen vragen mogen stellen, want wij weten hoe het zit. Ik vind dat heel teleurstellend. Twijfel zou een belangrijke waarde moeten zijn bij QAnon-volgers, maar dat is het niet. Om dat te keren heb ik aan de user guide meegewerkt. Ik wilde de QAnon-aanhangers erop wijzen dat kritisch denken en liefde belangrijke waarden zijn. Wie wakker is, betwijfelt alles, inclusief zijn eigen gelijk.’

Hoe zou u het vinden als u slachtoffer zou zijn van een complot dat u valse complottheorieën liet verspreiden?

‘Ik sluit niet helemaal uit dat ook Trump een slechterik is, die het Armageddon, de Eindtijd moet brengen. En dat kindermisbruikverhalen vooral de ronde doen om de destabiliserende werking. Mocht Trump op een dag echt blijken niet te deugen, dan heeft Q wel iets verkeerds losgemaakt bij de mensen.’