‘Dankzij de Amerikanen zijn onze Hollandse coffeeshops achterhaald’

Wie weleens in een Amerikaanse dispensary is geweest, weet dat onze Hollandse coffeeshops inmiddels achterhaald zijn. De gemiddelde Amerikaanse wietwinkel kan je nog het beste vergelijken met een iStore: felle verlichting, strakke minimalistische inrichting, hipsters achter de balie. De marihuanatoppen worden in een glazen doosje tentoongesteld, uitgelicht met een apart spotje. Alsof het om de nieuwste technologie gaat.

Dat intussen in een stuk of tien staten legaal wiet verkocht mag worden, staat in fel contrast met de federale war on drugs die Richard Nixon precies vijftig jaar geleden uitriep. Terwijl de Verenigde Staten individuele vrijheid zo hoog in het vaandel hebben dat zij er enthousiast wereldwijd landen voor binnenvallen, verboden zij de eigen burgers in hun vrije tijd high te worden. Sterker nog: wie toch de geest verruimt riskeert gevangenisstraf. Hypocrisie van de hoogste plank uiteraard, met enorme gevolgen: op een willekeurige dag zit gemiddeld bijna een half miljoen Amerikanen vast voor drugsvergrijpen, terwijl drugs verre van verdwenen zijn uit de Amerikaanse samenleving. Als je hier de auto uitstapt op de parkeerplaats van een Walmart moet je uitkijken niet in een afgedankte naald te stappen.

Intussen zijn dus steeds meer staten die zinloze drugsoorlog van de federale overheid zat en legaliseren zij wiet. Eén staat besloot deze maand zelfs nóg verder te gaan: in Oregon heeft de lokale regering alle drugs gedecriminaliseerd. Gepakt met een paar xtc-pillen of een gram heroïne? Dan mag je naar een verslavingszorgkliniek. Bezit van kleine hoeveelheden van de smerigste chemische rotzooi als crystal meth en fentanyl wordt daar voortaan gezien als een medisch probleem in plaats van een crimineel probleem, terwijl dealers nog wel juridisch worden aangepakt.

Ruim twintig jaar terug kwam Portugal op hetzelfde idee. Dat was toen geboren uit noodzaak: ’s ochtends veegden de straatvegers bij wijze van spreken de lijken van de heroïnedoden bijeen in de straten van Lissabon. Ik interviewde in 2016 de man die het nieuwe beleid hielp opzetten, dokter João Goulão. Het probleem los je niet volledig op, zei hij. Maar je kan mensen betere zorg bieden als je ze niet opsluit. En inderdaad: zijn beleid werkte.

De VS zijn nu waar Portugal in de jaren 90 was. Er zijn zoveel overdoses dat de levensverwachting van Amerikanen is gedaald. Nu ik hier woon, denk ik geregeld aan mijn gesprek met Goulão terug. Die zachtaardige man die de wereld verraste met zijn eenvoudige en voor de hand liggende voorstel: om drugsverslaafden als mensen te behandelen.

Als andere staten dit initiatief van Oregon volgen, kan het land eindelijk een gezonde verhouding met drugsverslaving krijgen. Het is jammer dat de oorlog tegen de drugs al zoveel levens heeft vernield en families verscheurd in de afgelopen vijftig jaar. Maar beter laat dan nooit.