Filmmaker Cees van Kempen volgde vier jaar de wolf in Nederland

De kortste afstand die er ooit tussen Cees van Kempen en een wolf is geweest? ‘Ik schat dertien meter. Ik zat tegen een dennenstruikje aan, mijn camera en ik volledig ingepakt in groen, de wind stond precies goed. Een jonge wolf kwam recht op me aflopen en had helemaal niet in de gaten dat ik daar zat. Zijn moeder was een stuk ervarener en ik zag haar denken: die struik zag er gisteren anders uit. Maar haar jong liep door en kwam op een gegeven moment zo dichtbij dat ik mijn adem moest inhouden.’

Later zou Van Kempen deze wolf Scout noemen, en hem de held van zijn natuurfilm Wolf maken. Het moment werd gebruikt voor een sleutelscène in de film. Scout neemt afscheid van zijn beide ouders en gaat zijn eigen weg. In de film lijkt het een perfect geregisseerd moment, alleen laat een wilde wolf zich niet regisseren. Het is de mazzel die je als natuurfilmer soms gewoon moet hebben.

Vier jaar lang draaide alles in het leven van natuurfilmer Cees van Kempen om wolven. Hij bezocht afgelegen plekken als Wit-Rusland en het oosten van Polen. Hele dagen zat hij als struik vermomd in de hoop een glimp van het roofdier op te vangen. Hij wist hoe ze roken, hoe ze speelden, hoe ze jaagden. Toen eind vorig jaar zijn film Wolf eindelijk af was en Cees kon gaan nadenken over een leven na de wolf, ging Nederland weer in lockdown. Zijn film belandde op de plank.

Van Kempen (59) kan er inmiddels om lachen. ‘Toen heb ik wel even gevloekt, ja. Vooral ook omdat begin 2022 alles zo mooi samenviel. De wolf was volop in de publiciteit, de belangstelling enorm.’

Wel gaf het uitstel Van Kempen de tijd en de rust om voor bij de film een boek samen te stellen met de mooiste foto’s van het project. Ook van ontmoetingen die de film niet haalden. ‘Heel bijzonder was het moment waarbij er van links een hert aankwam en van rechts een wolf. De wolf ging in het gras liggen, dat hert ging om hem heen lopen en staan grazen. Na een half uur gingen ze weer allebei huns weegs. Geen idee wat de betekenis ervan was, maar het zijn geweldige foto’s.’

Parende wolven

In Wolf volgen we de jonge wolf Scout op diens tocht vanuit het oosten van Duitsland naar de Veluwe. Er zitten schitterende opnamen in de film, van jonge welpen die spelen in een blusvijver tot droneshots van wolven die wel samen lijken te smelten met het bos. Als kijker ga je al snel mee in het narratief van Van Kempen, en vergeet je dat op elk shot in de film dagen, soms zelfs weken is gewacht. ‘Sommige wolvenfilms hebben getrainde dieren gebruikt of wolfshonden, een kruising tussen een herder en een wolf. Dat wilden we hier per se niet.’ Een pittige ambitie bij een dier dat bekendstaat om diens bijna mystieke ongrijpbaarheid.

Van Kempen draaide zijn beelden met een kernteam van drie cameralieden. Daarnaast kreeg hij hulp van een flink aantal natuurfotografen. ‘Dat waren mensen die hobbymatig met de wolf bezig waren en ons van informatie voorzagen. De huidige camera’s hebben zo’n goede filmfunctie dat ik tegen een aantal van die mannen heb gezegd: “Als je iets bijzonders ziet gebeuren, druk dan even op de filmknop.” De Duitse fotograaf Stefan Kaasche is zo iemand. Hij zit maar met acht seconden in de film, maar dat is wel het shot van twee parende wolven.’ Vóór Wolf was dat in Europa voor zover bekend nog niet eerder door een filmploeg vastgelegd.

Toch bleef het een zaak van eindeloos geduld hebben. ‘Toen we net begonnen waren, is er echt een periode geweest dat we ons afvroegen: gaat het überhaupt lukken een verhaal te vertellen? Zo waren we ze een tijdje helemaal kwijt, weken waarin we niets zagen. We besloten om een drone omhoog te sturen voor aanwijzingen. Toen zagen we een wolf lopen en beseften we hoe bruikbaar de opnamen waren. Vanaf dat moment hebben we de drone vaker ingezet. We hebben denk ik wel honderd uur in de lucht gehangen.’ Van Kempen krijgt vaak te horen dat hij wel een geduldig mens zal zijn, maar dat was niet de doorslaggevende factor voor succes. ‘Ik zou me zelfs behoorlijk ongeduldig willen noemen. Wat je meer moet hebben is een obsessieve drive om een shot te willen hebben. Terwijl je het strontzat bent, moet je blijven zitten. Een van de grootste gevaren is te lang blijven zitten voor iets dat uiteindelijk een dood paard blijkt te zijn. Daarmee laat je andere dingen lopen. Dat is dus altijd het dilemma: plakken we er nog een dag aan vast of gooien we het over een andere boeg?’

Halverwege het tweede draai-jaar begon Van Kempen te merken dat er in potlood een verhaallijn aan het ontstaan was. Bijzondere opnamen waren een opsteker. ‘Voor mij was een hoeramoment de opname waarin twee jonge wolfjes op een bospad aan het spelen zijn. Mijn maat Wim en ik waren overdag sporen tegengekomen dat die pups ’s nachts ergens gespeeld hebben. Op die plekken zijn we toen dagen aaneen in de vroege ochtend en ’s avonds laat gaan zitten. En op een dag zagen we Scout met zijn broertje of zusje uit het bos komen en hun spelletje doen.’

Het is overigens een illusie te denken dat een filmmaker een en dezelfde wolf over een lange afstand zou kunnen volgen. Van Kempen is daar heel eerlijk in. ‘We hebben het echte verhaal verteld van de komst van de wolf naar Nederland. Maar dat doen we aan de hand van de fictieve, door ons gecreëerde wolf Scout. Wanneer je in een natuurfilm op de savanne een leeuw ziet lopen en vervolgens een close-up krijgt, dan zal dat een ander dier zijn. Het zijn verschillende handelingen, en je kunt als filmer niet op twee plekken tegelijk zijn. Zo was het bij ons ook. Ik heb een welp gevolgd in Duitsland, maar ik ben niet met hem meegelopen naar Nederland, omdat dat gewoon niet gaat. Je kunt een wolf niet eindeloos blijven volgen. Scout is dus opgebouwd uit verschillende dieren.’

Benieuwd naar de rest van het artikel? Je leest 't via Blendle of in de nieuwste Revu. Hierin vertelt Cees van Kempen nog veel meer over de wolf in al zijn facetten.

Wolf, met commentaar van Matthijs van Nieuwkerk, draait vanaf nu in de bioscopen. Het fotoboek van de film, ook Wolf geheten, ligt nu ook in de winkel.