Leon Verdonschot: 'Verkiezingsdebat nu al belachelijk'

Beste RTL 4,

We hebben in Nederland al vele jaren een zeer merkwaardige gewoonte, en dat is het gebruik dat we net voor de verkiezingen, echt vlák voor iedere stemgerechtigde een vel papier moet openvouwen waarmee je een kamer zou kunnen behangen – zóveel partijen staan erop – doen alsof we in een tweepartijenstelsel wonen. Dan is er opeens een debat op televisie tussen twee mensen, en dat noemen we dan het ‘premierdebat’. In een land zonder gekozen premier. Wie zijn die twee? De leider van de grootste partij, en de leider van soms de partij die op dit moment het grootst is, soms de partij die het grootst lijkt te worden – heldere criteria ontbreken.

In 2019 hadden we een ‘titatendebat’ tussen Rutte en Baudet, waarbij die laatste vroeg wanneer onze premier voor het laatst had gehuild. Baudets FvD was voor die verkiezingen nog een van de kleinere partijen, en won die verkiezingen: FvD haalde in 2019 nog meer stemmen dan de VVD. Er zit ook een flinke selffulfilling prophecy in dergelijke debatten tussen de twee grootste: je kunt er ook een van die twee grootste mee wórden. Als je maar net zo lang doet of de keuze tussen twee partijen gaat, gaat de keuze op een gegeven moment ook tussen twee partijen.

Twee groepen mensen zijn altijd heel blij met die opzet, en dat zijn de aanhangers van die twee partijen, want die kunnen dan doen alsof dat de keuze is, a of b, terwijl er nog een heel alfabet aan ándere keuzen is, en het bovendien erop neerkomt dat je niet a of b krijgt, maar a én b. Na het premierdebat tussen Jan-Peter Balkenende en Wouter Bos kreeg je een kabinet met Jan-Peter Balkenende als premier én Wouter Bos als vicepremier.

Wie allerminst blij zijn met die opzet, zijn de aanhangers van alle andere partijen, en dat zijn er in Nederland steeds meer. We hebben inmiddels twintig fracties in de Tweede Kamer en geen enkele partij met meer dan veertig zetels. Het sloeg in coalitieland Nederland al nooit ergens op om te doen alsof we hier kiezen tussen twee partijen, maar inmiddels is het een werkelijk lachwekkende belediging voor iedereen die kan denken, rekenen of beide.

RTL 4 heeft nu bedacht dat het grote debat voor de verkiezingen op 15 maart gaat tussen drie partijen (VVD, GroenLinks en PvdA), omdat die in de peilingen het grootst zijn, omdat de PvdA en GroenLinks inmiddels één partij zijn, en tegelijk ook weer niet, maar nu dus wel, want nu komt het goed uit. Dus krijgen we nu een debat voor de verkiezingen van de Provinciale Staten dat helemaal niet gaat over de Provinciale Staten. We kiezen tegelijk ook indirect de Eerste Kamer, maar de lijsttrekkers van de Eerste Kamer zijn er niet. In plaats daarvan doen we net of we de keuze hebben tussen twee partijen, wat ook al niet zo is. Het land kan veel verder naar rechts dan bij de VVD (PVV, JA21, etc.) en veel verder naar links dan bij PvdA/GroenLinks (PvdD, SP), en ook nog op veel meer manieren door het midden, bijvoorbeeld met D66, een veel grotere partij dan PvdA en GroenLinks, zelfs sámen.

Het verkiezingsdebat moet nog beginnen, maar belachelijk is het nu al.