Andries Tunru: ‘Bij ons thuis was een constante dreiging van geweld’

Nieuwe Revu ontmoet Andries Tunru
Waar? Gewoon thuis, allebei. Dat bleek het meest praktisch. Via een ontzettend ouderwetse telefonische verbinding. Wanneer? Midden in de periode van try-outs voor zijn spiksplinternieuwe cabaretprogramma Marmer dat vanaf begin 2024 volledig losbarst en doorloopt tot eind mei. Iets genuttigd? Gestart met een kop koffie aan Revu-kant. Tunru’s verhaal was echter behoorlijk boeiend en de gevatte grappenkamer praat dusdanig snel, dat er tussentijds geen mogelijkheid was om nieuwe koffie te tappen. Verder nog wat? Uw verslaggever met dezelfde voornaam als de artiest, vroeg zich af waarom Tunru ‘Andries’ is genoemd. Het blijkt dat zijn biologische vader vrij dominant was, maar dat zijn moeder het won bij de voornaamkeuze. Saillant detail: de overbuurman destijds heette ook Andries. Tunru: ‘Die puntjes heb ik nog niet helemaal aan elkaar weten te verbinden, maar het voelt alsof ik van de melkboer ben.’

Je nieuwe voorstelling gaat onder meer over mannelijkheid en stoere mannen. Wat voor man zie jij in de spiegel?
‘Ik weet dat ik niet de meest mannelijke man ooit ben. Ik ben meer Rob Jetten op zijn eerste klassenfoto, dat weet ik ook wel. Om die grap wordt trouwens altijd iets te hard gelachen naar mijn idee. Ook wel een beetje pijnlijk. Ik geloof niet heel erg in het opdelen tussen mannen en vrouwen. Ik identificeer mezelf zeker wel als man – laat deze discussie niet die kant opgaan – maar ik ben wel een behoorlijk zachte man. Ik denk dat ik meer vriendinnen heb dan vrienden.’

Ben je dan een metroman?
‘Ik zou mezelf niet metro willen noemen, maar ik denk dat het zeker in mijn vak wel belangrijk is om ook over je gevoel te kunnen praten, in plaats van alleen maar over de Formule 1. Ik ben meer geïnteresseerd in hoe het met iemand gaat, dan over het weer te lullen of wat iemand heeft gezien op televisie. Ik hou niet zo van smalltalk of slap geouwehoer. Ik vind het fijn om tot de kern te komen en dat vind ik meer een feminiene eigenschap dan een masculiene.’

Als feminiene cabaretier word je weleens vergeleken met de masculiene Youp van ’t Hek. Het Friesch Dagblad schreef over jou: ‘Hij heeft de brutaliteit van Youp van ’t Hek, de epische kracht van Freek de Jonge en de innemendheid van Herman Finkers.’ Wat vind je ervan dat je op je 32ste wordt vergeleken met deze drie grootheden?
‘Toen ik die recensie las, vond ik dat bijzonder eervol. Het voelde alsof ze van mij een soort Frankenstein-monster hadden gemaakt uit drie witte oude comedians, maar wel met eigenschappen die ik erg waardeer. Wonderlijk vond ik het. Mijn eerste ontmoeting met Youp van ’t Hek leverde trouwens wel een leuke anekdote op. Ik speelde in Nieuwegein in de kleine zaal en Van ’t Hek stond in de grote zaal. Ik had hem ’s middags de artiestenfoyer niet zien binnenkomen. Ik zat daar Mario Kart te spelen met mijn technicus. Plots hoorde ik achter me, met zijn kenmerkende rauw-hese stemgeluid: “Zo, dus jij wordt vergeleken met Youp van ’t Hek.” Daar moest ik erg om lachen. Toen hebben we even een babbeltje gemaakt. Ik had hem eigenlijk willen vragen of hij een potje Mario Kart met me wilde spelen, maar dat durfde ik niet. Totally starstruck.’

Vond je de vergelijking terecht?
‘Nee, ik vind dat soort complimenterende vergelijkingen nooit terecht. Ik denk – en dat zal ongetwijfeld ook voor andere comedians van mijn generatie gelden – vooral: sorry dat ik ruimte inneem. Wat dat betreft ben ik eerder onzeker dan zelfverzekerd. In al mijn bescheidenheid vond ik tot nu toe altijd dat ik nog helemaal niet anderhalf uur over mezelf mag vertellen. Laat dat maar over aan de grote goden als Van ’t Hek, De Jonge en Finkers, dacht ik dan.’

Je spreekt in de verleden tijd...
‘In mijn eerste twee voorstellingen heb ik geprobeerd zo eerlijk en openhartig mogelijk te zijn, maar ik heb altijd geweten: een bepaald verhaal over mijn jeugd zit nog in mijn achterzak. Ik heb altijd de houding gehad van: ik heb maar één kans om dat verhaal te vertellen, dus ik wil eerst zorgen dat ik beter word. In mijn huidige, derde programma Marmer durf ik het voor het eerst aan om persoonlijke verhalen te delen. Dat vind ik best spannend, omdat ik op dat gebied altijd erg gesloten ben geweest. De voorstelling gaat vooral over een turbulente jeugd die ik heb gehad en hoe zo’n achtergrond vormt wie je bent. Toen ik tegen mijn regisseur zei dat ik in tegenstelling tot mijn vorige twee shows dit keer graag wat persoonlijks wilde gaan delen over mijn verleden, stelde ze voor om daar eerst even een uurtje over te gaan babbelen. Ik gaf aan dat we daar gerust een middagje voor moesten uittrekken. Ik heb vier uur nodig gehad om te vertellen wat er precies allemaal was voorgevallen vroeger. Haha, ik weet niet hoeveel tijd jullie nu hebben?’

Brand maar los.
‘Ik zal het voor jullie proberen samen te vatten. Ik heb mijn jeugd tussen mijn tiende en mijn zestiende als behoorlijk dramatisch ervaren. Ik had een klassieke boze stiefvader. Hij kampte met smetvrees, borderline en narcisme. Met die combinatie heb ik een aantal jaren in één huis moeten leven. Die laatste twee persoonlijkheidsstoornissen zie je hier en daar nog weleens terug, maar de combinatie met smetvrees is wel redelijk uniek. Er was een gedeelte van onze woonkamer, waar wij, vier kinderen, gewoon niet mochten komen. De steriele ruimte, waar hij zat te werken. Ik verbaasde me erover dat hij gewoon een deel van de woning kon claimen waar hij niet eens woonde. Deze man in huis betekende een constante dreiging van geweld. Er heeft een enorme spanning op mijn jeugd gezeten, die ertoe leidde dat ik altijd op mijn hoede was. Het was niet eens zozeer daadwerkelijk geweld, maar vooral de dreiging. Er vloog een keer een telefoon door de kamer – bedoeld voor het hoofd van mijn moeder – waardoor er jarenlang een gat in een keukenkastje heeft gezeten.’

Je stiefvader en je moeder hadden dus veel ruzie?
‘Ruzie suggereert twee gelijkwaardige partners. Dat was in dit geval niet zo. Onze moeder was net zo bang voor hem als wij. We waren met vier kinderen thuis plus mijn moeder, dus vijf tegen één. Maar steevast won die ene. Zo werden we elke avond beoordeeld op ons gedrag. Hij had daar een scoresysteem voor, dat hij het pluimenspel noemde. Als kind begon je de dag met tien pluimen. Als je goed gedrag had vertoond gedurende de dag, kreeg je er een pluim bij. Bij slecht gedrag ging er een pluim af. Aan het einde van de dag had je een eindscore en dat kon je dan met elkaar vergelijken: wie was vandaag het beste kind? Dit is trouwens het openingsverhaal van mijn voorstelling Marmer. Daarna gaat het alleen maar bergafwaarts.’

‘Ik denk dat het zeker in mijn vak wel belangrijk is om ook over je gevoel te kunnen praten, in plaats van alleen maar over de Formule 1’

Kun je nog een voorbeeld noemen van iets rondom je stiefvader dat je altijd bij zal blijven?
‘Mijn stiefvader had vooral smetvrees ten opzichte van auto’s en alles en iedereen die met auto’s in aanraking waren geweest. Zijn smetvrees was een subtype van de dwangstoornis OCD, wat staat voor obsessieve compulsieve stoornis. Dat kan in principe over ieder soort gedrag gaan, bijvoorbeeld dat je nooit op de rand van een tegel mag stappen. Wat er in feite gebeurt, is dat er iets kleins aan iets heel groots wordt gekoppeld. Het is natuurlijk geen rationele angst. Immers: je gaat niet dood als je een auto hebt aangeraakt. Tenzij de auto heel hard kwam aanrijden van rechts en je geen voorrang had. Op andere gebieden was mijn stiefvader een stuk normaler, maar als het om auto’s ging, was hij hyperschoon.’

Wat heeft die ellendige periode voor invloed gehad op je verdere leven?
‘Ik denk echt dat ik geen cabaretier was geworden zonder die nare tijd. Eigenlijk alles wat ik destijds deed om te kunnen omgaan met de situatie, heeft zich omgezet in de vaardigheden die ik gebruik in mijn vak. Dat ik heel snel kan denken en schakelen, komt voort uit het feit dat ik altijd de discussie met mijn stiefvader aan moest gaan. Want als ik die niet won, dan zwaaide er wat. Ik moest dus altijd zorgen dat ik mijn woordje klaar had en dat er geen gat in mijn verhaal te ontdekken was. Dat maakte me heel taal-lenig. Ik moest vroeger dus altijd al alert zijn en daar heb ik nu profijt van, omdat ik voortdurend scherp en ad rem wil inspelen op wat er gebeurt in de zaal. Het is van oudsher al een mechanisme van me geweest om humor in de situatie te brengen. Gedurende mijn jeugd ben ik steeds bezig geweest met de vraag: waar zit de lucht en waar zit het licht? Hoe kan ik de situatie wat verlichten om even de spanning íéts op te lossen? Op die manier heb ik een soort Mount Everest-hoogtestage gedaan tussen mijn tiende en mijn zestiende, waar ik nu nog steeds de vruchten van pluk.’

Je bent je boze stiefvader eigenlijk ontzettend dankbaar voor je rotjeugd.
‘Eh, voor dit gedeelte, als je het allemaal heel netjes gaat scheiden, dan is het een ja. Daar ben ik heel “dankbaar” voor. Wel met aanhalingstekens, hè.’

Je moeder en je stiefvader zijn hopelijk inmiddels gescheiden?
‘Ja. Mijn moeder wilde het op een gegeven moment uitmaken, maar dat mocht toen niet van hem. Dus toen is ze nog een paar jaar gebleven. Uiteindelijk is hij weggegaan.’

Heb je hem ooit nog gezien of gesproken?
‘Nee. Ook niet echt de behoefte aan gehad. Wel ben ik benieuwd of dit verhaal – zonder dat ik weet of hij een Nieuwe Revu-lezer of een theaterbezoeker is – hem zal bereiken. Het is geen vertelling waar ik me voor schaam of waar ik het nooit over heb gehad met mijn vrienden en familie de afgelopen tien jaar. Het is een onderdeel van mijn leven dat verder helemaal oké en open is en waar ik goed over kan praten. Maar onbedoeld en ongewild betrek ik ook de drie andere kinderen en mijn moeder erbij. Ik vind het belangrijk dat zij er ook senang bij zijn. Maar mijn stiefvader heb ik natuurlijk niet gemaild met de vraag of hij het goed vindt dat ik ga vertellen hoe hij een soort Chinees dictatoriaal scoresysteem in mijn opvoeding heeft gebracht.’

‘Ik heb mijn jeugd als behoorlijk dramatisch ervaren. Ik had een klassieke boze stiefvader die kampte met smetvrees, borderline en narcisme’

Knap hoe je een zwaar persoonlijk onderwerp luchtig omtovert tot cabaret. Werkt dat ook therapeutisch voor je?
‘Ik kan het verhaal inmiddels vertellen met een bepaalde afstand tot de werkelijkheid. Het moet ook niet te zwaar en te emotioneel worden, want uiteindelijk is het een comedyvoorstelling. In de try-outs heb ik gemerkt dat de verhalen echt wel binnenkomen bij de mensen. Maar er zitten ook een hele hoop goede grappen in. Dat is uiteindelijk ook belangrijk. Ik heb altijd voor ogen gehad dat mijn derde programma over dit onderwerp zou draaien en nu is het zover. Daar kijk ik met gepaste trots naar. Veel tijd om daarbij stil te staan heb ik overigens niet, want ik doe momenteel twee voorstellingen tegelijk. Samen met Stefan Hendrikx vorm ik het improvisatieduo Beperkt Houdbaar. Die voorstelling ligt iedere avond 100 procent open en elke show is gegarandeerd totaal anders. We komen op, en we vragen waar het vandaag over moet gaan. En dan regelen we dat. Ik durf wel gerust te stellen dat we daarin volledig uniek zijn, want dit doet niemand anders in Nederland.’

Je bent 32 jaar en je trekt met twee voorstellingen tegelijk het land door, in totaal zo’n honderdtwintig shows per jaar. Op welk punt bevind je je in je carrière?
‘Al toen ik kind was, wist ik dat ik cabaret zou willen gaan doen, als dat mogelijk zou zijn. Ongeveer anderhalf uur nadat ik deze droom had geformuleerd, werd vanuit de wereld tegen mij gezegd: “Maar dat is wel heel erg moeilijk. Niemand zit op je te wachten.” Daar hadden ze in zekere zin natuurlijk wel gelijk in: over het algemeen geldt dat je niet heel makkelijk van humor je werk kunt maken. Je kunt niet zomaar zeggen: geef me optredens, geef me geld en geef me een fanbase. Die onzekerheid heb ik altijd wel gevoeld. Er zijn heel veel routes die je kunt proberen en er zijn verschillende gradaties van succes. Het is goed om te beseffen dat het zo klaar kan zijn, maar ik zit nu wel op een punt dat ik me begin te realiseren dat het misschien toch wel een klein beetje aan het lukken is wat ik voor ogen had. Dat het gewoon goed gaat komen of zo.’

Behalve in grappen maken ben je ook goed in lawaai maken. Je weet jezelf goed te verkopen, want we hebben je al voorbij zien komen in De slimste mens en Lingo. Aan dat woordspelletje kleefde trouwens nog wel een grappig verhaal, iets met je ex die een kutwijf was, toch?
‘Haha, ik deed samen met mijn broer Vincent mee. Vooraf hadden we een grapje bedacht, gewoon voor de fun. Ik had er nooit bij stilgestaan dat het misschien handig zou zijn voor mijn carrière. Toch heeft het me wel wat bekendheid opgeleverd, omdat er hier en daar wat over gepubliceerd is. Ineens werd dat hét ding waar de jongere mensen mij van kennen. Ik word er nog best wel vaak aan herinnerd.’

Even voor de mensen die de bewuste aflevering hebben gemist: de anekdote in een notendop?
‘Dan moet ik toch even bij het begin beginnen. Mijn broer en ik hadden een algoritme geschreven voor Lingo. Vooraf hadden we een soort studie gemaakt naar de mogelijkheden, gelet op klinkers, medeklinkers en woordlengte. Normaal gesproken starten goed voorbereide teams bij dit woordspelletje altijd met een openingswoord dat veel klinkers per startletter bevat, zoals “niveau”. Daarover hebben wij zitten nadenken en wij zeiden tegen elkaar: dit kan veel makkelijker en handiger. We bedachten dat we een computerprogramma konden schrijven waarin we alle woorden van de Nederlandse taal zouden sorteren op startletter en woordlengte. Dat laatste was belangrijk omdat je zowel spellen krijgt met vijf- als met zesletterwoorden. Op die manier hebben we eerst tabellen laten genereren met alle vijf- en zesletterwoorden beginnend met een a, met een b, een c enzovoort. Toen hebben we een tweede programma geschreven die ging tellen hoe vaak een bepaalde vervolgletter voorkomt. Daar hebben we een gewogen score aan gehangen, waarna we een derde programma hebben geschreven dat ging genereren wat de optimale drie startwoorden zijn in beurt één, twee en drie, inclusief alle belangrijke klinkers en medeklinkers voor die startletter en die woordlengte. Zo had het computerprogramma berekend dat we op een gegeven moment het woord “kutwijf” moesten spelen. Voor het zesletterspel beginnend met een k, moesten we eerst “korist” spellen vanwege de “o” en de “i”. Daarna “klaren” met de “a” en de “e”. In het Nederlands is er maar één zesletterwoord met de “u” en de “ij” en dat is dus “kutwijf”. Vooraf hadden we de woorden onderling verdeeld en eigenlijk had mijn broer dat woord moeten spelen, maar hij zei vooraf al dat hij niet zeker wist of hij het zou durven. Ik had hem nog op het hart gedrukt: “Joh, dan maak je er een grapje van en zeg je gewoon dat het over je ex gaat.” In het bewuste fragment dat op tv is uitgezonden, zie je terug dat het eerste zesletterwoord dat we moesten spelen, met een “k” begint. Mijn broer twijfelt even, maar zet dan “korist” in. Dat was eigenlijk mijn woord; mijn broer drukte dus zijn snor. Toen moest ik dus dat omstreden woord spelen. Dus ik zei: “Mijn ex: K-U-T-W-IJ-F.” Dat heeft heel wat stof doen opwaaien. Achteraf vind ik het heel grappig dat zo’n toevallig moment best bepalend is geweest voor mijn bekendheid.’

Bevindt er zich ook echt een kutwijf in jouw exenkring?
‘Nee hoor, het was gewoon puur een handige tool voor het spelletje. Het is niet zo dat ik dit platform wilde gebruiken om met iemand af te rekenen, haha.’

Heb jij in je liefdesleven wel ooit drama’s meegemaakt? Exen die jou het leven zuur hebben gemaakt of die je helemaal nooit meer wilt zien?
‘Ook op dat gebied moet ik jullie teleurstellen. Ik heb degelijke, normale partners gehad. Ik denk dan ook dat ik een extreem degelijke jongen ben.’