Mediamagnaat Rupert Murdoch (93) maakt van woede een businessmodel

*Een innig moment tussen Trump en Murdoch.

Rupert Murdoch, een van de machtigste mannen ter wereld, stuurde in 2022 zijn vrouw Jerry Hall een mailtje met daarin de volgende boodschap: ‘Jerry, jammer genoeg heb ik besloten ons huwelijk te beëindigen. We hebben het beslist leuk gehad, maar ik heb veel te doen. Mijn advocaat in New York zal onmiddellijk contact opnemen met die van jou.’

Hall, een voormalig supermodel, was verbijsterd door de onorthodoxe wijze waarop haar echtgenoot hun huwelijk na zes jaar beëindigde. Murdoch zal op zijn beurt gevreesd hebben dat Hall hierom wraak zou willen nemen, want in het scheidingscontract liet de mediamagnaat vervolgens een opmerkelijke clausule toevoegen: Hall zou in geen geval haar persoonlijke ervaringen mogen delen met de schrijvers van Succession, de hitserie van HBO. Dat Murdoch zich daar weer zorgen om maakte, valt te verklaren. De makers van Succession hebben het nooit officieel bevestigd, maar duidelijk is dat hun fictieve hoofdpersonage Logan Roy, de meedogenloze CEO van een groot mediabedrijf, een-op-een gebaseerd is op het leven van Rupert Murdoch.

Een kleine greep uit de vele overeenkomsten. Net als Roy (1938) liggen de wortels van Murdoch (1931) buiten de Verenigde Staten; die van Roy in Schotland, die van Murdoch in Australië. Murdoch trouwde vier keer en kreeg zes kinderen; Roy trouwde drie keer en kreeg vier kinderen. Beide ondernemers speelden hun kinderen tegen elkaar uit in de race om papa’s miljardenbedrijf over te willen nemen. Zelfs de kinderen van Murdoch en zijn fictieve evenknie uit Succession tonen onmiskenbare parallellen. In een interview met W Magazine erkende Jeremy Strong, de acteur die de rol van Kendall Roy vertolkt, hoe hij voor elke scène zijn schoenveters extra strak strikte, omdat de acteur ergens had gelezen hoe James Murdoch, een van Ruperts kinderen, dat ook altijd doet.

Ook de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van de Murdochs waren een inspiratiebron voor de Succession-schrijvers. Zoals Logan Roy en zijn zoon Kendall zich in seizoen twee voor de Senaat moeten verantwoorden voor een bedrijfsschandaal, zo zaten Rupert en James Murdoch in 2011 zij aan zij terwijl Britse Lagerhuisleden hen verhoorden over het beruchte ‘hack-schandaal’ binnen hun gelederen. In de HBO-serie omschrijft Logan Roy die als ‘de ergste dag van mijn leven’, in 2011 omschreef Murdoch de dag dat hij ontdekte dat zijn werknemers de telefoons van beroemdheden, politici en een 13-jarig vermist meisje hadden gehackt als ‘de nederigste dag van mijn leven’. En de grootste gemene deler van allemaal: zowel Logan Roy als Rupert Murdoch bouwde een groots media-imperium op de bouwstenen van een lokaal krantje en grenzeloze ambitie.

Familiebedrijf

Het verhaal van Rupert Murdoch begint in 1952, het jaar waarop zijn vader plotseling overleed. Sir Keith Murdoch was een gerenommeerd journalist geweest. Tijdens de Slag om Gallipoli, een gevecht dat tijdens de Eerste Wereldoorlog een half miljoen dodelijke slachtoffers maakte, omzeilde Murdoch Senior als een van de weinige verslaggevers de militaire censuur om verslag te kunnen doen van deze historische veldslag. Voor deze en vele andere prestaties werd Keith Murdoch tot ridder geslagen. Later in zijn carrière runde de Australiër zijn eigen regionale kranten vanuit Adelaide.

Zoon Rupert keek goed mee en nam op zijn 21ste het familiebedrijf over, nadat Keith Murdoch aan de gevolgen van kanker overleed. ‘Mijn droom was om een geweldige krant te maken,’ blikte Murdoch in 2014 in The Australian terug op dat besluit. ‘Het was de droom van mijn vader. Hij sprak hierover met mij als een tiener.’ Murdoch Junior zou het bedrijf groter maken dan zijn vader ooit had durven dromen.

De eerste zakelijke stappen van Rupert Murdoch als onervaren twintiger: van een klein krantje een enorm winstgevend merk maken én zo’n beetje alle belangrijke kranten uit de oostelijke helft van Australië overnemen. Achter dat vroege succes school een bedenkelijke cocktail van roddels, sensatiejournalistiek en vetgedrukte krantenkoppen van vreemdgaande beroemdheden. Volgens The Economist geldt Murdoch als de uitvinder van de roddelbladen, een visie die hem vanaf de jaren zestig ook een internationale reputatie opleverde.

Toen Murdoch in 1969 The Sun overnam, gaf hij de hoofdredacteur de legendarische instructie: ‘Ik wil een wegwerpkrant met enorm veel tieten erin’

Murdoch breidde zijn Australische krantenconcern uit naar Londen, waar hij zijn zinnen zette op populistische tabloids als News of the World en The Sun. Toen Murdoch die laatste in 1969 overnam, gaf hij de hoofdredacteur de legendarische instructie: ‘Ik wil een wegwerpkrant met enorm veel tieten erin’. En zo geschiedde.

Murdoch, een Australisch buitenbeentje dat het even wilde opnemen tegen gevestigde giganten als The Mirror en Daily Express, had nog geen tien jaar nodig om de grootste speler van de UK te worden. Tegen de beruchte Page Three Models van Murdoch – topless studentes en jonge vrouwen op de derde pagina van zijn roddelkranten – viel niet te concurreren en dus volgden de concurrentie maar zijn voorbeeld. De schaamteloze strijd voor de sensationeelste krantenkop en schokkendste paparazziplaat bereikte in de jaren negentig een hoogtepunt (lees: dieptepunt), toen geen Britse celebrity, politicus of televisiekok meer werd gespaard van een normaal leven. Dankzij de visie van Murdoch, een geldbeluste visionair uit Australië, smulden miljoenen Britten van de vechtscheiding tussen Charles en Diana, de seksavontuurtjes van George Michael en de verkeersboetes van politici.

Voetbalrechten

Na het Verenigd Koninkrijk mikte Murdoch zijn pijlen op de Verenigde Staten, waar hij zowel zijn eigen tabloids lanceerde als gevestigde namen zoals de New York Post opkocht. ‘Waarom ik in de krantenbusiness zit? Ik vind het gewoon geweldig,’ zei Murdoch in 1976 na die laatste aankoop tegen The Village Voice.

Murdoch vond wel meer dingen geweldig. Televisienetwerken, filmstudio’s en uitgeverijen, bijvoorbeeld. In 1984 nam Murdoch 20th Century Fox over; vijf jaar later lanceerde hij vanuit een braakliggend terreintje nabij vliegveld Londen Heathrow ook zijn eigen televisienetwerk, Sky. Dat stelde in de beginjaren nog weinig voor, maar toen Murdoch in 1992 de rechten verwierf om voetbal uit te zenden, veranderde alles. De eerste divisie werd omgedoopt tot Premier League, een voetbalcircus dat sindsdien wekelijks op betaalzenders werd uitgezonden en van Murdoch een schatrijke ondernemer maakte. Later in zijn carrière zou Murdoch ook een poging doen zijn eigen club te bezitten, maar zijn bod van 625 miljoen Britse pond op Manchester United werd teruggefloten door de Britse Competition Commission wegens ‘schadelijke gevolgen voor de concurrentie in de omroepindustrie en de kwaliteit van het Britse voetbal’.

Intussen deed Murdoch ook in de Verenigde Staten hele goede zaken. Bovenop de eerder genoemde titels kreeg de mediamagnaat hier The Wall Street Journal, uitgeverij HarperCollins, persbureau Dow Jones en talloze redactionele en commerciële platforms in handen. Maar het is vooral Fox Broadcasting Company, de omroep die hij in 1985 overnam, waarmee Murdoch zijn wereldovername in de zesde versnelling bracht. Fox News ging – met groot succes – de concurrentie aan met gevestigde nieuwszenders als ABC, CBS en NBC. Net als in zijn tabloids voerden sport, entertainment, explosies en naakte vrouwen de boventoon.

Ook bracht het gigantische bereik van zijn televisienetwerken een politieke verschuiving teweeg. Nu Murdoch bepaalde wat er op primetime werd uitgezonden, was de politieke toon in Amerika ineens een stuk rechtser. Fox News werd, net als Sky in het Verenigd Koninkrijk, een bastion voor rechtse politici, meningen en overtuigingen, lijnrecht tegenover het liberale en onpartijdige CNN. Niet omdat Murdoch zelf nu zo’n grote Republikein was, maar wel omdat het bieden van een platform aan populistische politici miljarden dollars genereerde, jaar na jaar. Tegen 2009 gaf de Australiër leiding aan een van ’s werelds grootste en lucratiefste media-imperiums.

Privé leefde de visionair uit Melbourne een minstens zo druk bestaan. Murdoch is vier keer getrouwd geweest. Zijn eerste vrouw was Patricia Booker, een lokale stewardess in Adelaide. Samen kregen ze een dochtertje, Prudence. Elf jaar later gingen Rupert en Patricia uit elkaar en vond de ondernemer zijn geluk bij Anna Torv, een van zijn eigen journalisten bij roddelkrant Daily Mirror. Met haar hield Murdoch het langer vol. De scheiding volgde in 1999 na 32 jaar huwelijk en drie kinderen: Elisabeth, Lachlan en James.

Hierna was het de beurt aan Wendi Deng, een Chinese zakenvrouw met wie Murdoch tot 2013 getrouwd bleef en nog eens twee dochters kreeg: Grace en Chloe. Met supermodel Jerry Hall was Murdoch nog eens zes jaar getrouwd, tot dat bewuste mailtje in 2022. De negentiger had er nog altijd geen genoeg van, want vorig jaar kondigde hij zijn verloving aan met de 26 jaar jongere Ann Lesley Smith, een voormalig mondhygiëniste. Die is inmiddels ook weer afgebroken, want Murdoch zou zich ‘ongemakkelijk’ gevoeld hebben door de evangelische overtuigingen van Smith.

Ernstige schandalen

Het succesverhaal van Murdoch werd door de jaren heen vaak overschaduwd door ernstige schandalen en de maatschappelijke ontwrichting als gevolg van zijn politieke invloed. In 2011 was er het beruchte hack-schandaal, waarbij Murdoch en zijn Britse tabloids zich schuldig maakten aan het afluisteren van niet alleen beroemdheden, maar ook een ontvoerd en vermoord 13-jarig meisje.

De zaak kwam aan het rollen in 2009, het jaar waarin The Guardian als eerste krant de wanpraktijken van tabloid News of the World aan het licht bracht. Journalisten van die roddelkrant zouden namelijk duizenden voicemails van politici en bekende Britten – onder wie Hugh Grant, Sienna Miller, Charlotte Church en leden van de Britse koninklijke familie – hebben afgeluisterd om hun sensatieverhalen te kunnen maken. Daarvoor werden honderden telefoontoestellen op afstand gehackt.

Met de openbaringen gebeurde weinig, totdat The Guardian er in 2011 een serieuze beschuldiging bovenop deed: News of the World zou ook een privédetective hebben ingehuurd om de voicemail van de 13-jarige Milly Dowler af te luisteren. Dit meisje verdween in 2002 en bleek later te zijn ontvoerd en vermoord. De onthulling van The Guardian raakte dan ook een gevoelige snaar bij het Britse publiek, adverteerders en politici. Dat leidde tot een van de langdurigste rechtszaken ooit gevoerd in Groot-Brittannië. Zeven medewerkers van News of the World en diens zusterkrant The Sun stonden terecht voor het afluisterschandaal. In de voorste linies stonden Rebekah Brooks, de voormalig hoofdredacteur van de twee tabloids, en Andy Coulson, de hoofdredacteur die al in 2007 vertrok toen die doorkreeg hoe groot dit schandaal was.

Murdoch trok als gevolg van het hack-schandaal de stekker uit zijn tabloid News of the World, na 168 jaar onvervalste roddeljournalistiek

In de rechtszaal zweerden beide hoofdredacteuren helemaal niets te hebben geweten van al het gehack en de systematische afluisterpraktijken. Ook Murdoch en diens zoon James – destijds de directeur van de uitgeverij van News of the World en The Sun – moesten zich verantwoorden. Beide bazen gaven ontwijkende antwoorden en konden zich weinig tot niets herinneren van de misdrijven. De Murdochs werden vrijgesproken, net als Rebekah Brooks. Oud-hoofdredacteur Andy Coulson werd de kop van Jut en kreeg in 2014 achttien maanden celstraf. Murdoch trok als gevolg van het hack-schandaal de stekker uit zijn tabloid News of the World, na 168 jaar onvervalste roddeljournalistiek.

Ook zonder de regels te overtreden, maakte Rupert Murdoch meer vijanden dan vrienden. Om de kijkcijfers van zijn Fox News hoog te houden gaf de CEO ruim baan aan het verspreiden van complottheorieën. Voornaamste aanjager daarvan was Tucker Carlson, de omstreden presentator die in 2009 voor de zender aan de slag ging en sindsdien uitgroeide tot boegbeeld van Fox en rechts-conservatief Amerika. In zijn programma’s kregen complottheorieën en samenzweerders een podium voor tientallen miljoenen Amerikaanse televisiekijkers.

Extreemrechtse extremisten refereerden graag aan Carlson als ‘our guy’. Niet gek: Carlson praatte in zijn Fox-tijdperk constant over The Great Reset, een racistische en antisemitische theorie die stelt dat blanke, hardwerkende mensen in Amerika systematisch ‘vervangen’ worden door gekleurde immigranten. Dat proces zou niet plaatsvinden door natuurlijke demografische veranderingen, maar in een doelbewust plan georkestreerd door een elitaire liberale kliek. In 2022 meldde The New York Times dat Carlson in meer dan vierhonderd afleveringen van zijn shows had gepraat over The Great Reset, een gedachtegoed waarmee hij voornamelijk angst wilde zaaiden onder blanke, conservatieve kiezers.

Een andere complottheorie die Carlson veelvuldig verspreidde: alle linkse organisatoren en activisten maken deel uit van ‘Antifa’, een goed georganiseerd leger van kwaadaardige anarchisten die erop uit zijn Amerika te vernietigen. Daarmee overtuigde Carlson miljoenen Amerikanen ervan dat elke jongere die zich in het zwart kleedt en protesteert tegen alles, van politiegeweld tot milieuschade, deel uitmaakt van deze ‘levensgevaarlijke’ groep.

Opzienbarend ontslag 

Afgelopen zomer werd Tucker Carlson, dertien jaar lang de marionet van Rupert Murdoch, plotseling bij Fox News ontslagen. ‘We danken hem voor zijn bedrage over de jaren,’ luidde de kille, mysterieuze verklaring van de omroep. Een reden voor het opzienbarende ontslag werd niet gegeven, maar de goede verstaander legde het verband met de kort daarvoor verloren rechtszaak van Fox tegen stemmachinefabrikant Dominion Voting Systems.

Dat zat zo: in maart 2023 sleepte Dominion de televisieomroep van Murdoch voor de rechter, nadat in nieuwsuitzendingen meermaals werd herhaald dat er ‘verkiezingsfraude’ zou zijn gepleegd met de apparaten van Dominion. Wie de berichtgeving van Fox News moest geloven, zou denken dat Democraat Joe Biden president was geworden omdat de stemapparaten van Dominion corrupt waren. De eis van Dominion aan Fox voor schadevergoeding was niet mals: 1,6 miljard euro. De schikking die er onverwachts kwam, daags voor de rechtszaak, kostte Fox alsnog het astronomische bedrag van 787 miljoen dollar, maar voorkwam dat zowel Rupert Murdoch als Tucker Carlson in de rechtszaak moest getuigen. Dominion noemde de uitkomst ‘een klinkende bevestiging van waarheid en democratie’. Pikant detail: uit de gelekte rechtbankdocumenten bleek dat de journalisten van Fox News hun zelf verspreide complottheorieën vaak zelf niet eens geloofde. Dat die toch een podium kregen bij Fox had alles te maken met politieke vriendjes en financiële belangen.

Nog duidelijker kwam die tegenstrijdigheid – cynisme achter de schermen, maar wel ongelimiteerde zendtijd op primetime – naar voren in de bizarre relatie tussen Rupert Murdoch en Donald Trump. In aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2016 waren alle pijlen van Murdoch erop gericht Trump te laten winnen. Dat proces werd al jaren eerder in gang gezet, met een felle anti-Obama-campagne. In de nieuwsuitzendingen van Fox werd de oud-president vergeleken met Rachel Dolezal, een blanke vrouw die zich had voorgedaan als Afro-Amerikaanse activiste. Ook zou Obama christenen ‘oncontroleerbaar haten’ als gevolg van zijn moslimindoctrinatie en was zijn vijftigste verjaardag een ‘hiphopbarbecue’. Bovendien was het zijn voornaamste doel als president om ‘de bezittingen van de blanke man af te nemen en te herverdelen’. Trump daarentegen was de man die Amerika weer ‘great’ zou maken. De Republikein kreeg van Murdoch een vast podium op de maandagochtend in de Fox & Friends-ontbijtshow, waar hij uitspraken kon doen als ‘Mexicanen zijn verkrachters’.

Dat Trump in 2016 de 45ste president van Amerika werd, was voor een groot deel te danken (lees: wijten) aan de hulp van Murdoch. Niet dat de twee nu zulke goede vrienden waren; integendeel. ‘Murdoch haat Donald Trump, maar hij heeft hem gesteund omdat hij daar geld aan verdiende,’ zei de Amerikaanse journalist Michael Wolff vorig jaar in de Volkskrant. In diens vorig jaar verschenen biografie The Fall: The End of Fox News and the Murdoch Dynasty omschreef Wolff de mediamagnaat zelfs als een ‘schuimbekkende Trump-criticus’. ‘Zijn relatief kalme houding uit de prille dagen van Trumps presidentschap, toen hij hem nog kon wegwuiven als een fucking idiot, was nu veranderd in een kolkende stoofpot van razernij en verwijten.’

Tegen 2020 was Murdoch zodanig anti-Trump dat hij met zijn rechtse nieuwszender Fox steun uitsprak voor de toekenning van de staat Arizona aan Joe Biden, een besluit dat op zijn beurt Trumps campagne over kiezersbedrog en de daaropvolgende bestorming van het Amerikaanse Capitool in gang zette. De relatie tussen Trump en Murdoch is nog altijd bedorven. De mediatycoon hoopte vurig dat Trump na zijn aftreding in de vergetelheid zou verdwijnen, maar als huidig leider in de Republikeinse voorverkiezingen is hij nog lang niet van hem af.

Lachlan Murdoch

Na ruim zeventig jaar van genadeloze overnames, internationale dominantie en politieke machtsspelletjes trad Murdoch afgelopen zomer af als CEO van Fox News en News Corp, het moederbedrijf waaronder veel van zijn kranten en mediaplatforms vallen. De inmiddels 93-jarige topman hevelt zijn erfenis over aan Lachlan Murdoch, zijn oudste zoon.

Aan die troonopvolging gingen paleisintriges vooraf die kijkers ook in Succession zagen. In 2011 probeerde James Murdoch al zijn vader van de troon van News Corporation te stoten, zonder succes. Rupert reageerde woedend en weigerde lange tijd een opvolger aan te wijzen. Om verdere imagoschade te voorkomen, besloten Rupert en James met elkaar af te spreken. Over de locatie van die verzoeningspoging werden de kemphanen het maar niet eens (Rupert wilde James ontmoeten in New York; andersom eiste James dat papa maar naar Londen moest komen), dus vonden ze elkaar uiteindelijk in het midden, ergens op de Azoren.

In de jaren erna distantieerde James zich steeds meer van de rechtste berichtgeving van Fox, waardoor Lachlan de gedoodverfde troonopvolger werd. Of de wereld daar blij mee moet zijn, vraagt de Australische journalist Chris Mitchell zich af. ‘Het conservatisme van Lachlan is hardnekkiger dan dat van elke andere Australische politicus,’ schrijft Mitchell in zijn boek Making Headlines. ‘Zijn denkbeelden zijn doorgaans rechtser dan die van zijn vader.’

‘Zijn Fox News heeft van woede een businessmodel gemaakt. Hij laat de VS daarmee bozer en verdeelder achter dan ooit’

Ook bij de erfenis die Rupert Murdoch, wiens vermogen op ruim 8 miljard dollar wordt geschat, zijn zoon straks nalaat, kunnen de nodige vraagtekens worden gezet. In een reactie op diens pensioen zei Malcolm Turnbull, de oud-premier van Australië, onlangs: ‘Hij heeft een gigantisch mediabedrijf opgebouwd, maar daarin heeft hij enorme schade toegebracht aan de democratische wereld, met name in de Verenigde Staten. Zijn Fox News heeft van woede een businessmodel gemaakt. Hij laat de VS daarmee bozer en verdeelder achter dan ooit.’ In 2019 schreef The New York Times al hetzelfde, maar dan in andere woorden: ‘Het was waarschijnlijk geen doel van de familie Murdoch om democratieën over de hele wereld te destabiliseren, maar dat is wel de voornaamste erfenis ervan.’

De grote man achter News Corp en Fox News blijft vooralsnog betrokken bij zijn bedrijven, zo liet hij weten in een verklaring. ‘Tijdens mijn hele professionele leven ben ik dagelijks betrokken geweest bij het nieuws. Dat zal niet veranderen, maar de tijd is gekomen om een andere rol aan te nemen.’ Volgens Murdoch is het einde van zijn dominantie nog lang niet in zicht. ‘Mijn bedrijven zijn net zo gezond als ik. We hebben alle reden om optimistisch te zijn over de komende jaren. Ik ben het zeker en ik reken erop dat ik er ben om er een rol in te spelen.’