Netflix-hit Monsters blaast nieuw leven in beruchte oudermoord

In een chique wijk van Los Angeles rijden twee sportwagens met nummerplaten van de staat Californië. De chauffeurs zijn twee jonge mannen met aanvalsgeweren. Ze dragen tenniskleren, zijn knap, rijk en gespierd. De broers Erik en Lyle Menéndez parkeren, stappen uit en gaan naar binnen bij een villa, vlak erna klinken er schoten. In een latere scène uit de serie Monsters van Ryan Murphy en Ian Brennan zegt een psychiater tegen dezelfde jonge mannen: ‘Ik wil dat jullie precies vertellen wat er is gebeurd. Een deel van deze therapie heeft tot doel om jullie hechter te laten worden als broers.’ Lyle Menéndez (Cooper Koch) zegt: ‘Erik en ik hebben samen onze ouders vermoord. Dus ik zou zeggen dat dit onze band pretty close maakt.’ In beeld verschijnt de tekst:

Gebaseerd op gruwelijke ware gebeurtenissen.

From the creators of Dahmer.

Zal de opvolger van de Netflix-hit Monster: The Jeffrey Dahmer Story van dezelfde makers net zo’n groot succes worden? Ryan Murphy en Ian Brennan denken van wel en ze zullen hoogstwaarschijnlijk gelijk krijgen. De Menéndez-broers hielden Amerika in de jaren tachtig net zo in de ban als seriemoordenaar Jeffrey Dahmer en de aandacht is nooit verdwenen. Dat komt mede doordat de tot levenslang veroordeelde broers Erik en Lyle vanuit de gevangenis nog altijd voor hun vrijlating vechten en binnenkort zal duidelijk worden of ze een tweede kans krijgen.

Een deel van de serie speelt zich onvermijdelijk af op en rond de tennisbaan. Erik en Lyle moesten eigenlijk van hun vader zwemmers worden, maar daar hadden ze geen zin in en ze probeerden de nieuwe John McEnroe of Jimmy Connors te worden. José Mendénez kwam vaak kijken en dat was voor niemand leuk. Hij schold zijn zoons voortdurend uit, negeerde ze na een minder goede wedstrijd. Een Menéndez had een reputatie te verdedigen als het ging om sport. Hun oma Maria won als zwemster vijf gouden medailles op de Centraal-Amerikaanse Spelen en werd opgenomen in de Cubaanse Hall of Fame. Opa Pepin was profvoetballer.

Ontwapenend arrogant

De derde hoofdpersoon José Enrique Menéndez wordt in de serie gespeeld door Javier Bardem, een A-ster in Hollywood door films als No Country for Old Men, Skyfall en Pirates of the Caribbean. De echte José werd op 6 mei 1944 geboren in Cuba en groeide op in Havana. Volgens zijn latere biograaf Robert Rand was hij ‘slim, vreselijk energiek, vroegtijdig zelfbewust en ontwapenend arrogant’. Het werd zijn doel en droom om als zwemmer een gouden medaille op de Olympische Spelen te winnen, maar alles werd anders door de invasie van Fidel Castro en andere bebaarde communisten. Als tiener leverde José voortdurend kritiek op El Líder. Zijn ouders vreesden dat hun zoon elk moment kon worden opgepakt en ze kochten in oktober 1960 een vliegtuigticket naar Miami voor José.

Tijdens een filosofiecursus in Amerika ontmoete hij een atletische jonge vrouw genaamd Mary Louise Andersen. Vrienden en familieleden noemden haar Kitty. Ze had in Amerika schoonheidswedstrijden gewonnen en wilde actrice worden. José en Kitty trouwden, hun eerste zoon Joseph Lyle Menéndez werd op 10 januari 1968 geboren in New York. Zijn broertje Erik Galen Menéndez, in de serie gespeeld door Nicholas Chavez, kwam op 27 november 1970 ter wereld in New Jersey. Kitty gaf haar droom actrice te worden op zodat ze voltijd voor haar kinderen kon zorgen. José werkte harder dan wie ook en verdiende zijn eerste miljoenen als ceo van platenlabel RCA.

Hij wist bijna niets van muziek, maar onderhandelde wel met artiesten als Annie Lennox en Dave Stewart van de Eurythmics. Aan het begin van de jaren tachtig contracteerde hij minderjarige leden van de Puertoricaanse boyband Menudo. Hun hit Claridad uit 1981 is bijna 100 miljoen keer gestreamd op Spotify. Ricky Martin werd in 1984 lid van Menudo. José liet de leden van Menudo een contract tekenen bij RCA, in het eerste jaar van hun contract verkocht de band wereldwijd 3 miljoen lp’s.

Moeder Kitty kon en wilde haar zoons niet helpen. Ze werd suïcidaal door Josés affaires, slikte antidepressiva en dronk vanaf vroeg in de ochtend cognac

José stapte over van het grote RCA naar een iets kleinere onderneming genaamd Live Entertainment en was als bestuurder van Carolco-pictures betrokken bij hits als Rambo met Sylvester Stallone en The Terminator met Arnold Schwarzenegger. Tijdens het maken van Rambo kreeg José een conflict met Stallone en de ‘staredown’ werd volgens een journalist glorieus gewonnen door Lyles en Eriks vader. José, Kitty en hun zoons verhuisden van Princeton naar Beverly Hills in Los Angeles. Kitty had het daar moeilijk mee en ze werd depressief toen ze ontdekte dat José meerdere minnaressen had. Haar zoons leken hun nieuwe leven juist te waarderen.

Erik was een populaire sportdude op de Beverly Hills High School en bereikte als juniortennisser de 44ste plek van de nationale ranglijst. Lyle was als tennisser even getalenteerd, hun kamers waren gevuld met bekers en medailles. Na een training pleegden Lyle en Erik overvallen in villa’s, bungalows en haciënda’s. Dat deden ze niet uit geldnood, maar voor de spanning en de lol. Ze werden gearresteerd, maar José overtuigde de politie ze niet aan te klagen. De slachtoffers kregen hun gestolen dollars terug en Erik en Lyle moesten gedwongen praten met een psychiater. Zijn naam was dr. Oziel, een man die ook een sleutelrol speelt in de serie Monsters. Kitty kon en wilde haar zoons niet helpen. Ze werd suïcidaal door Josés affaires, slikte antidepressiva en dronk vanaf vroeg in de ochtend cognac.

Op 20 augustus 1989 reden de Menéndez-broers naar de bioscoop AMC. Ze wilden eerst naar de Bond-film Licence to Kill, maar die was uitverkocht en toen kozen ze voor Batman. Het was laat toen ze terugkeerden naar hun huis in North Elm Street, Beverly Hills. Lyle en Erik zagen hun ouders dood op de grond liggen. Hun gezichten waren eraf geschoten. Lyle belde om rond kwart voor twaalf 911. Een vrouw nam op en zei: ‘Beverly Hills emergency. Hoe kan ik u helpen?'

‘Ja, politie, eh.’ Erik schreeuwde op de achtergrond: ‘No!’

‘Wat is het probleem?’

Lyle, huilend: ‘Iemand vermoordde mijn ouders!’

‘Pardon?’

‘Iemand vermoordde mijn ouders!’

‘Wat? Wie? Zijn ze er nog steeds?’

‘Ja.’

‘De mensen die…

Harder huilend: ‘Nee. Nee.’

‘Waar zijn ze doodgeschoten?’

Lyle: ‘Erik…man…blijf hier.’

‘Zijn ze doodgeschoten?’

Nog harder huilend: ‘Ja!’

De telefoniste stuurde politiewagens naar 722 North Elm Drive. Agenten stopten voor de villa. Binnen klonk geschreeuw. Een paar seconden later renden Erik en Lyle in hun richting, zinnen roepend als: ‘Oh, my god, I can’t believe it!’ Ze lieten zich op de grond vallen, timmerden op de grond met hun vuisten. Lyle wees wild gebarend naar het huis: ‘Just go see. Go in and see!’ Erik stond op, liep naar een boom en beukte zijn hoofd drie keer tegen de stam. Lyle probeerde zijn broer vergeefs in bedwang te houden en Erik schreeuwde nu zinnen als: ‘I‘m gonna kill ’em!’, ‘I’m gonna torture them!’, ‘Who would do this?!’ en ‘We’re gonna get those guys!’

Journalisten reden naar North Elm Drive. Buren stonden in tuinen vol palmbomen. De eerste hypothese van de politie: een afrekening door criminelen. Alleen gangsters waren in staat op zo’n meedogenloze manier te doden en het mannelijke slachtoffer was een keiharde zakenman. Had Eriks en Lyles vader ruzie gemaakt met de verkeerde personen? Dat zou heel goed kunnen, zeiden de broers in hun eerste ondervraging, want hun vader was ‘pretty ruthless’ en hij deed zaken met ‘seedy people’. De kop in The Wall Street Journal werd: ‘Hints of a Mob Rub Out’.

Een miljoen dollar

Josés bezittingen bleken tussen de 8 en 14 miljoen dollar waard. Lyle en Erik leken de dood van hun ouders te verwerken door een deel van het geld zo snel mogelijk te verkwisten. Ze gebruikten een American Express-card met de naam J.E. Menéndez om appartementen en Rolexen te kopen. Lyle reed in een zilveren Porsche 911 met een RoboCop-stem die potentiële dieven waarschuwde met: ‘Move away from the vehicle.’ Erik schafte de duurste rackets aan, huurde een privé-trainer in die hem naar de internationale tennistop moest brengen en Lyle en hij reisden eerste klas de wereld over om toernooien te spelen. Volgens de politie gaven de Menéndez-broers in drie maanden bijna een miljoen dollar uit. Uit het boek The Menéndez Murders: The Shocking Untold Story of the Menéndez Family and the Murders That Stunned a Nation van Robert Rand: ‘Zelfs voor Beverly Hills-begrippen was dat living large.’

Rouwden ze wel genoeg? Steeds meer mensen vroegen zich dat al na een paar weken af. Het was wel een beetje raar hoe Lyle en Erik zich na de gruwelijke dood van hun ouders gedroegen en detectives van de LAPD sloten de broers al negen dagen na de dubbele moord niet meer uit als hoofdverdachten. Het motief lag voor de hand: de miljoenen van hun vader en ze hadden al een levensverzekering van een half miljoen dollar geïnd. Tijdens verhoren bleven de broers bij hun verklaring dat ze niets met de moord te maken hadden, ze hielden van hun ouders.

Dr. Jerome Oziel, psychiater van de broers, vermoedde net als de politie dat de broers José en Kitty hadden omgebracht. Hij belde Erik om langs te komen, tijdens een sessie zei de jongste Menéndez-broer ineens: ‘Laten we een wandeling maken.’ Ze liepen naar het park, namen plaats op een bankje, Erik zei: ‘We hebben het gedaan.’ Dr. Oziel: ‘Jullie hebben je ouders vermoord?’ ‘Ja.’ Erik bekende als eerste op José te hebben geschoten, hun vader riep de hele tijd: ‘Nee! Nee! Nee!’ Hun moeder moest dood omdat ze toch al suïcidaal was, ja Kitty werd door hun zoons uit haar lijden verlost. Dr. Oziel beschreef het later als ‘een soort van euthanasie’. Probleem was dat ze maar niet dood ging. Kitty kreunde luid en huilde, kroop zwaargewond over de vloer. Erik en Lyle moesten zelfs naar buiten om nieuwe kogels te pakken en ze konden haar pas daarna een genadige dood schenken.

Erik onthulde nog veel meer aan dr. Oziel, die zich aan zijn geheimhoudingsplicht moest houden. Zo bekende hij aarzelend jarenlang te zijn misbruikt door José en hij zei: ‘Onze vader had geen vrienden, dat wilde hij ook niet en hij eiste dat ook ik thuis bleef. Dus in plaats van naar de film met hem te gaan, bleef ik thuis. En uh, dat was weird. We douchten zelfs samen. Samen met Lyle, mijn, eh, hij kocht een groot bad en mijn vader eh, we zaten samen in het bad en we deden alles samen. We keken samen voetbal en, weet u, tennisten samen. I mean, very, very, uh, wanting to be with us. Amazingly so.’

De jongste Menéndez-broer onthulde ook hoe het moordplan begon. Hij keek een paar maanden eerder een BBC-show over een zoon die zijn vader vermoordde omdat die een monster was. Erik riep Lyle en ze fantaseerden over een leven zonder José. Die gedachte beviel en ze verzonnen het moordplan. Erik zei daarna: ‘Ik moest het doen terwijl ik de emotie nog sterk voelde.’ Dat werd voor veel mensen een bewijs dat geld inderdaad niet het hoofdmotief was. Uit andere gesprekken bleek dat Lyle de leiding nam bij de dubbele moord, dr. Oziel noemde hem ‘bijna een sociopaat’. Erik leek door zijn oudere broer te zijn gemanipuleerd en hij was ook de enige broer die spijt betuigde voor hun daad.

Dr. Oziel vreesde voor zijn leven na de sessie. Hij was nu een belangrijke getuige en de bijna-sociopaat Lyle wilde hem vast uit de weg ruimen. Dr. Oziel legde zijn tapes en notities met de bekentenis in een kluis en maakte via briefjes duidelijk waar agenten moesten kijken als Lyle hem zou vermoorden. De volgende stap was dat de psychiater Lyle belde en zei: ‘Je broer heeft alles verteld.’ Dr. Oziel probeerde hem mild te stemmen met de belofte: ‘Ik kan jullie bij een eventuele rechtszaak helpen door de tapes over het misbruik af te geven.’ Dr. Oziel bracht ook zijn vrouw en vrienden op de hoogte van de bekentenis en hij maakte de grote fout alles te vertellen aan zijn minnares Judalon. Dr. Oziel had haar beloofd te scheiden van zijn vrouw, maar dat was een leugen en Judalon nam wraak door te klikken dat er belastende tapes van de Menéndez-broers in de kluis van haar ex-minnaar lagen. Dr. Oziel had ze haar laten horen, er stonden zeer belastende dingen op en Judalon kon de politie ook vertellen waar Erik en Lyle de moordwapens onder valse namen hadden gekocht.

Advocaat Leslie Abrahamson vertelde de broers: ‘Geef de moord toe en maak het echte motief bekend. Dat is jullie enige kans de doodstraf te ontlopen’

Doodstraf

Erik speelde op 8 maart 1990 een tennistoernooi in Tel Aviv toen zijn broer werd gearresteerd voor de dubbele moord. Hij vloog terug naar Los Angeles, agenten arresteerden hem op vliegveld LAX. De aanklager vertelde op een persconferentie dat Erik en Lyle Menéndez hun ouders hadden vermoord om de erfenis van 14 miljoen dollar op te strijken. De eerste rechtszaak begon in 1993 en werd live uitgezonden op Court TV. Spannendste vraag: zouden de broers de doodstraf krijgen? Advocaat Leslie Abrahamson, in de serie gespeeld door Ari Graynor, probeerde dit ten koste van alles te voorkomen en vertelde de broers: ‘Geef de moord toe en maak het echte motief bekend. Dat is jullie enige kans de doodstraf te ontlopen.’ In een interview met de LA Times zei Abrahamson: ‘Goede ouders worden niet zomaar neergeschoten door hun kinderen.’ In de rechtszaal vertelde ze de jury dat de broers Kitty en José niet voor het geld hadden vermoord, maar vanwege alle ‘torture’ die ze moesten verduren en de schietpartij was ‘zelfverdediging’.

De eerste twee rechtszaken werden een ‘mistrial’. Alle vrouwen in de jury kozen voor doodslag, de mannen vonden het volgens misdaadauteur Robert Rand moord omdat ‘een vader zoiets nooit zou doen bij hun zoons’. De derde rechtszaak vond plaats in 1995. De opmerkelijkste spreker was Eriks en Lyles nichtje Diane Vander Molen. Lyle vertelde Diane tijdens een logeerpartij in 1982 dat de deur van zijn slaapkamer soms laat open ging en dan kwam zijn vader binnen. Hij kroop in bed en ‘masseerde’ Lyles ‘genetaliën’. De dag na de ontboezeming ging Diane naar tante Kitty, die schreeuwde dat Lyle loog. Kitty ging ook meteen woest naar boven en ze waarschuwde Lyle dat hij dit soort laster nooit meer mocht verspreiden.

Diane getuigde in de rechtszaal huilend en met trillende stem bijna net zo bang voor Kitty te zijn geweest als voor José en niemand mocht José storen als hij met Erik naar de slaap- of badkamer verdween. Een dokter bevestigde Dianes verhaal. Erik had al op zijn zevende verwondingen door orale seks. Twee neven hoorden tijdens een logeerpartij ‘gehuil en gekreun’ vanuit de badkamer. Kitty zette de tv harder. Aanklagers verwierpen de incest/misbruik-theorie en noemden het ‘the abuse excuse’. Een van hen zei dat jongens en mannen niet kunnen worden verkracht omdat ze geen vagina hebben. Daardoor was de dodelijke schietpartij in tegenstelling tot wat Erik en Lyles advocaten hadden betoogd geen manslaughter.

De uitspraak was op 17 april 1995. Erik en Lyle Menéndez kregen niet de doodstraf, maar wel levenslang zonder kans op vervroegde vrijlating wegens eerstegraadsmoord. Erik en Lyle moesten hun straf uitzitten in verschillende gevangenissen. Pas in 2018 werden ze herenigd in de San Diego Donovan Correctional Facility. Ze probeerden al die tijd een nieuwe rechtszaak te krijgen om te kunnen bewijzen dat het misbruik wel degelijk het motief was, maar hun pogingen werden steeds afgewezen.

Pas de laatste tijd lijkt hun perspectief om vrij te komen weer wat beter en dat komt door het graafwerk van true crimejournalist Robert Rand, auteur van de bestseller The Menéndez Murders: The Shocking Untold Story of the Menéndez Family and the Murders That Stunned a Nation. In 2023 maakte hij de driedelige documentaire Menéndez + Menudo: Boys Betrayed. Roy Rosselló van de Puertoricaanse jongensgroep Menudo was veertien toen hij het huis van RCA-platenbaas José en diens vrouw Kitty in New Jersey bezocht. Eriks en Lyles vader verdoofde hem met drugs en verkrachtte Roy. Interviewer Robert Rand pakte een foto van José, Roy zei: ‘That’s the man here that raped me. That’s the pedophile.’ Volgende zin: ‘Het is tijd dat de wereld achter de waarheid komt.’

Seksueel roofdier

Robert Rand vond nog meer overduidelijk bewijs dat José Menéndez inderdaad onmiskenbaar een pedofiel en seksueel roofdier was. Hij ging langs bij Erik en Lyles tante om door de bezittingen van hun neef Andy, die in 2003 suïcide pleegde, te gaan. Robert Rand ontdekte onder meer een brief die Erik acht maanden voor de moorden aan zijn destijds vijftienjarige neef Andy schreef. De opvallendste zinnen: ‘Ik heb geprobeerd papa te ontwijken. Het gebeurt nog steeds, Andy, maar het is nu erger voor mij. Elke nacht blijf ik wakker, denkend dat hij misschien binnenkomt. Ik ben bang. Hij is gek. Hij heeft me honderd keer gewaarschuwd dat ik het aan niemand mocht vertellen.’ Robert Rand noemt dit ‘pretty compelling evidence’.

In Eriks brief aan zijn neef: ‘Ik heb geprobeerd papa te ontwijken. Het gebeurt nog steeds, Andy, maar het is nu erger voor mij. Elke nacht blijf ik wakker. Ik ben bang’

De zaak is door de Netflix-serie en de nieuwste onthullingen ouderwets veel in de media. De laatste trailer van Monsters verscheen op 10 september. Kitty (Chloë Sevigny) zegt hierin dat ze haar kinderen haat, ze noemt Erik en Lyle ‘parasieten’ en zegt tegen José (Javier Bardem): ‘Ze hebben ons in mensen veranderd die we niet willen zijn.’ Tegen Erik (Cooper Koch) bitst ze: ‘Ik heb er spijt van je te hebben gebaard.’ Ze had graag actrice willen worden, maar moest die droom opgeven omdat ze kinderen kreeg. Volgens Robert Rand had ze dit echt verteld tegen een familielid.

Door de trailers weten honderdduizenden jonge mensen van over de hele wereld ook wie de Menéndez-broers zijn, ze zijn een hit op TikTok. Gen-Z’ers eisen dat ze een nieuwe rechtszaak krijgen, er zijn hashtags als #JusticefortheMenéndezBrothers.

Andere accounts hebben namen als MenéndezHelper and MenéndezGuardians’ en de jonge jocks Erik en Lyle worden onder meer ‘the most attractive murderers in the world’ en ‘hottest criminals ever’ genoemd. Ze zijn ‘Slachtoffers!’ en ‘Geen daders!’ en de serie zal er volgens pro-Erik en pro-Lyle-TikTokkers voor moeten zorgen dat de ‘rechtvaardigheid voor de Menéndez-broers’ er ook echt zal komen. Volgens Eriks en Lyles advocaat is er door alle nieuwe ontwikkelingen eindelijk weer ‘een glimp van hoop’.

Lyle is momenteel 56 jaar, Erik 53. Ze hebben volgens hun medestanders lang genoeg geboet en vormen heus geen gevaar voor de samenleving. Meer dan twintig familieleden zijn het hiermee eens en beweren dat José en Kitty hun dood ‘min of meer verdienden’. Robert Rand: ‘Dat zegt veel.’ Zijn geactualiseerde versie van zijn boek The Menéndez Murders zet alle recente ontwikkelingen nog eens op een rijtje. Het kwam naar aanleiding van de Netflix-serie begin september 2024 uit. Hoofdstuk 60 heeft als titel The Letter. De brief over het misbruik wordt er in zijn geheel in geciteerd. Volgens Robert Rand en vele anderen is dit het ultieme bewijs dat de broers een tweede kans verdienen en de epiloog eindigt dan ook met: ‘Niets geeft het het recht je ouders te vermoorden. Maar als er verzachtende omstandigheden zijn - en die zijn er in deze zaak zeker - dan moet het vonnis doodslag in plaats van moord zijn. (...) De tijd is gekomen om Erik en Lyle Menéndez vrij te laten uit de gevangenis.’