Neerlands Hoop: Jelle van Haaster

Deze week: Cyber Operations Researcher bij Defensie Jelle van Haaster (31).

Wat is je beste beslissing van de laatste twaalf maanden?

‘Om bij Defensie te blijven, hoewel het bedrijfsleven flink aan me trekt. Op elk podium waar ik heb gestaan om te spreken, kreeg ik standaard de vraag: “Jelle, waarom werk je bij de overheid terwijl je daarbuiten drie keer meer kunt verdienen?” Maar ik wilde blijven omdat ik hier bij Defensie, juist nu, zoveel mogelijkheden en ruimte zie om toffe dingen te doen. Als ik zie wat voor projecten ik dankzij die beslissing de afgelopen tijd heb kunnen doen, heb ik daar geen enkele spijt van.’

Wat gaf voor jou de doorslag?

‘Bij Defensie denken mensen vooral aan tanks, vliegtuigen en schepen. En niet zozeer aan de zaken waar ik me mee bezighoud, namelijk cybercapaciteiten, digitale middelen en social media. Dat is mijn uitdaging geworden, om die capaciteiten beter te integreren bij Defensie. Na de middelbare school twijfelde ik: ga ik naar de kunstacademie of naar de militaire academie? Ik koos voor het laatste, omdat ik leiding wilde geven in missiegebieden. Helaas werd de missie in Uruzgan net opgeheven toen ik in 2012 van de academie kwam. Toen ben ik heel veel gaan doen met het ontwikkelen van nieuwe concepten en ideeën. Daar kon ik echt mijn creativiteit in kwijt. Dat out-of-the-box-denken is heel waardevol voor Defensie.’

Heb je daar een concreet voorbeeld van?

‘Ik heb een eerste hulp-app ontwikkeld die inmiddels door heel de VN wordt gebruikt in gebieden waar zij missies draaien. Met een paar mensen die ik ken bij Defensie hebben we die app in anderhalve maand tijd gebouwd, zonder klankgroep of formele projectstructuur of meer van dat soort onzin. De vicesecretaris-generaal van de VN zei tijdens de officiële presentatie: “Deze app gaat levens redden in het veld.” Daarmee wil ik mezelf niet op de borst kloppen, maar het geeft wel aan dat je met kleine digitale middelen ook in een militaire context hele vette dingen kunt doen. Een ander voorbeeld: voor de Nederlandse VN-missie in Mali heb ik een 360 graden-streetview van het inzetgebied ontwikkeld. We hadden een camera aan een steigerbuis getapet en op een gepantserd voertuig bevestigd, en zo hebben we het hele gebied in kaart gebracht waar de militairen patrouilles reden. Zeker wanneer je voor de eerste keer naar een missiegebied gaat, neemt het zoveel stress en spanning weg als je alvast door de straten heen kunt klikken waar je op patrouille moet. Dat is voor mij innovatie op het scherp van de snede. Het kost tijd en mensen vinden het lastig om over na te denken, maar het is wel wat Defensie op dit moment keihard nodig heeft. Dat we al die digitale middelen die wij hier in Nederland in het dagelijks leven gebruiken, ook het missiegebied in gaan brengen. Maar dat is wel een cultuuromslag van jewelste.’

En die cultuuromslag wil jij teweegbrengen?

‘Ja, zeker. En dat gaat verder dan schattige appjes bouwen. Het gaat ook over militaire operaties zelf. We richten ons ontzettend op de fysieke dimensie. We doen patrouilles, we praten met mensen, we schakelen met vliegtuigen doelen uit. Terwijl het in het leven van ons allemaal tegenwoordig veel meer draait om digitale interactie. Dat is een fundamenteel andere kijk op militaire operaties. Je kunt niet meer winnen door alleen in de fysieke dimensie effectief te zijn. In Irak, Afghanistan of Mali hebben we weinig fysieke encounters verloren, dus daar zijn we goed in. Maar hoe effectief ben je werkelijk als je in een missiegebied naar een stamhoofd rijdt om met hem te praten, terwijl je hem ook kunt appen? En waarom zou je geen gebruikmaken van Facebook, Twitter, Instagram en TikTok voor militaire operaties? Of de systemen van je tegenstanders hacken? Het palet aan tools is zoveel gemêleerder geworden. De apps die ik heb ontwikkeld, zijn wat mij betreft slechts een tussenstapje om aan te tonen dat we digitale middelen moeten integreren om militaire operaties effectiever te maken. Dat is het grotere doel waar ik naartoe werk.’

Ook in een militaire context kun je met kleine digitale middelen hele vette dingen doen

En die nieuwe manier van denken moet wat jou betreft van onderaf komen?

‘Bij de overheid geld je tot je 35ste als jonge ambtenaar. Dat is dus wel de generatie die vertegenwoordigd is op alle social media en nieuwe platforms. Als die groep mensen zijn smoel houdt, dan weet je zeker dat de overheid mateloos gaat verouderen. Dan droogt het innovatief vermogen gewoon op. Mijn generatie, de millennials die maatschappelijke impact willen hebben, moet hard aan de slag om op de werkvloer dit soort initiatieven te gaan regelen. Die blinde vlek bij Defensie moet worden weggepoetst. Dat IS in zo’n korte tijd zo groot kon worden, kwam vooral omdat zij dondersgoed wisten hoe ze digitale middelen moesten inzetten. Hun fysieke terreinwinst, het kalifaat, vloeide voort uit hun digitale terreinwinst. Als je niet op de juiste platforms kijkt en monitort, ga je dus ook nooit zien dat IS allang bezig was met een enorme opmars.’

Hoe gaat oorlogsvoering zich ontwikkelen? Moeten we banger worden voor hackers dan voor tanks?

‘Zeker. Als er een tank over een landsgrens rijdt, weet je dat er stront aan de knikker is. Dat is een heel duidelijke oorlogsdaad. In cyberspace is dat veel lastiger. Hoe kun je een oorlogsdaad zien als die zich afspeelt in de kabels onder de grond? En wanneer vind jij dat we zouden moeten reageren op een digitale aanval? Het karakter is fundamenteel aan het veranderen.’

Stel je krijgt hier carte blanche. Hoe ziet jouw ideale krijgsmacht er dan uit?

‘Ga niet denken in klassieke dimensies als land, zee en lucht. Kap met al die verschillende uniforms en krijgsmachtonderdelen. We werken met z’n allen naar één doel en dat is de veiligheid van Nederland garanderen. We moeten niet in hokjes blijven denken. Als we dit goed willen krijgen, moeten we het hele palet aan middelen gaan inzetten. En kijk ook meer naar iemands capaciteiten dan naar iemands ervaring. Als Facebooks Mark Zuckerberg in het leger had gezeten, dan was hij nu hooguit kapitein geweest en dat zou hij de komende vijf jaar ook blijven.’

Academie

Jelle begint in 2008 aan zijn opleiding bij de Koninklijke Militaire Academie in Breda en rondt deze vier jaar later af.

Eerste hulp-app

Hij heeft een app gebouwd voor medische hulp die sinds dit jaar beschikbaar is voor alle blauwhelmen die meedoen aan een VN-vredesmissie.

Cyberoperaties

Jelle promoveert in de zomer van 2019 aan de UvA op een proefschrift over nut en noodzaak van militaire cyberoperaties.