Van Jihad Jane tot FARC-vazal

Over zwarte weduwen, zelfmoordmoeders en gehersenspoelde geheim agenten: de 10 beruchtste terrorista’s.

Jihadbruid, FARC-liefje, of letterlijk: een seksbom. Het zijn enkele termen die gebruikt worden wanneer vrouwelijke terroristen worden omschreven in de zin van: lief, maar naïef. Alsof het deel uitmaken van een terroristische groepering iets is wat hen overkomt, in plaats van dat ze er zelf voor kiezen. Ze worden neergezet als hysterische weduwes, gefrustreerde studentes of ontaarde moeders. Maar het is een beeld dat niet klopt. Zo bestond de Colombiaanse terroristische guerrillabeweging FARC voordat zij in 2017 vrede sloot voor 30 tot 40 procent uit vrouwen, waarvan de bekendste de Nederlandse Tanja Nijmeijer is.

Hoewel vrouwelijke terroristen vaak ondersteunende taken op zich nemen zoals het verzorgen van eten, het bieden van seks aan de mannen en het regelen en verbergen van wapens, zijn er wel degelijk voorbeelden bekend van vrouwen die ook vechten en aanslagen plegen – al spelen ze een ondergeschikte rol. ‘Ze zijn niet de grote masterminds, de poppenspelers of de uitvoerende commando’s. Ze zijn veel vaker het kanonnenvlees, zeker binnen groepen of organisaties die zelfmoordterrorisme propageren,’ schrijft terrorismehoogleraar Beatrice de Graaf in haar boek Gevaarlijke Vrouwen.

ze zijn niet de grote masterminds, de poppenspelers of de uitvoerende commando’s. Ze zijn veel vaker het kanonnenvlees 

Sinds 2000 is er een toename van het aantal vrouwen te zien dat zelfmoordaanslagen pleegt, met name in het Midden-Oosten. Zo gingen Palestijnse commando’s na de Tweede Intifada meer vrouwen inzetten en ook Al Qaida in Irak maakte na 2003 vaker gebruik van vrouwen. In interviews met vrouwelijke Palestijnse zelfmoordterroristen komt naar voren dat zij hun daad als een vorm van emancipatie beschouwen. Wat bezielt vrouwen om terrorist te worden? Volgens de Amerikaanse terrorismeonderzoeker Mia Bloom zijn er vijf soorten drijfveren: wraak, verlossing, de liefde, respect en verkrachting. In het laatste geval gaat het om vrouwen in een islamitisch-orthodoxe omgeving die na een verkrachting de eer van henzelf en de familie kan herstellen door het plegen van een aanslag.

Een top 10 van vrouwelijke terroristen. Sommigen omdat ze tientallen doden op hun geweten hebben, anderen omdat ze een trendsetter, icoon of cultfiguur zijn geworden.

DZHANET ABDULLAYEVA (17†)

Methode: zelfmoordaanslag 
Ideologie: jihadistisch
Dodental: 40 (82 gewonden) 
Straf: geen

De 17-jarige Dzhanet Abdullayeva blies zichzelf in maart 2010 tijdens het spitsuur op maandagochtend op in een metrostation van Moskou, samen met Mariam Sharipova. De twee namen veertig slachtoffers mee de dood in, ruim tachtig mensen raakten gewond. Dokka Oemarov, een Tsjetsjeense terroristenleider die een islamitisch emiraat in de Kaukasus wilde stichten, claimde dat hij opdracht had gegeven voor de aanslag.

Abdullayeva, afkomstig uit Dagestan, groeide op met haar moeder die een kraam had op de lokale markt. Op school blonk ze uit en ze deed mee aan wedstrijden waarbij ze poëzie voordroeg. Online ontmoette ze Oemalat Magomedov, op dat moment leider van de jihadistische groepering Vilayat Dagestan, eerder opgericht onder de naam Sharia Jamaat. Ze trouwde op 16-jarige leeftijd met hem en maakte knus samen foto’s met wapens en handgranaten. Overigens gebeurt het vaker dat fundamentalistische islamistische groepen via internet jonge vrouwen het hof maken, waarna ze worden overgehaald om hun families te verlaten en zich bij hen aan te sluiten. ‘Dit jonge meisje, dat opgroeide zonder vader, dat geen mannelijke kracht kende, ontmoette ineens een sterke, wrede man die haar een gevoel van steun geeft,’ zo zei de Dagestaanse journalist Zour Gaziyev na de aanslag tegen The New York Times. ‘Ze is zelf nog een kind. Ik denk niet dat ze ook maar enigszins begreep wat ze aan het doen was.’

Nadat Magomedov eind 2009 door Russische veiligheidstroepen werd vermoord, zou ze hem hebben willen wreken. Ze nam met Sharipova, een 28-jarige docente, de bus naar Moskou. Daar kregen ze in een gehuurd appartement zelfmoordvesten om. Nadat ze vervolgens de metro in gingen, lieten twee mannen met afstandsbedieningen de vesten van een afstand ontploffen. Volgens ooggetuigen droeg Abdullayeva op dat moment geen hoofddoek en zag ze eruit alsof ze drugs had gebruikt.

COLLEEN LAROSE (56)

Methode: voorbereiden en medeplegen moord
Ideologie: jihadistisch
Dodental: geen
Straf: 10 jaar gevangenisstraf

Bij het brede publiek kreeg de Amerikaanse Colleen LaRose bekendheid onder haar YouTube-naam ‘Jihad Jane’. Ze is in de Verenigde Staten de eerste witte vrouw die is veroordeeld voor een terroristisch motief, al zijn er critici die menen dat ze vooral geestelijk instabiel is. LaRose werd als kind seksueel misbruikt door haar vader, liep op haar dertiende van huis weg en belandde in de prostitutie.

Ik ben Jihad Jane, dus ik ben iemand. Het klinkt ijdel, maar ik ben iemand die mensen kennen. En ja, dat vind ik fijn, het voelt goed

Na twee mislukte huwelijken was ze in 2006 in Amsterdam op vakantie toen ze een romantische tijd beleefde met een moslim, volgens Het Parool ging het waarschijnlijk om een Egyptenaar. Toen ze daarna terugkeerde naar haar woonplaats Philadelphia lukte het haar maar niet via datingsites een rijke moslimman te vinden. LaRose, inmiddels bekeerd, ging onder de naam Jihad Jane YouTube-video’s maken waarin ze Al Qaida, de Taliban en Osama bin Laden bezong. Ook probeerde ze geld in te zamelen voor de jihad, zocht ze contact met extremisten uit Pakistan en Somalië en liet ze weten beschikbaar te zijn voor de moord op de Zweedse cartoonist Lars Vilks die een cartoon van de profeet had getekend.

In augustus 2009 reisde LaRose weer enkele maanden door Europa. Daarna werd ze in de VS gearresteerd voor het steunen van terrorisme en poging tot moord. Ze had levenslang kunnen krijgen, maar kreeg een lagere straf omdat ze in 2009 met de autoriteiten meewerkte aan andere terrorismezaken. LaRose kwam in 2018 vrij, leeft in anonimiteit en steunt naar eigen zeggen president Trump. In een documentaire die eerder dit jaar uitkwam, zegt ze met trots terug te kijken: ‘Ik ben Jihad Jane, dus ik ben iemand. Het klinkt ijdel, maar ik ben iemand die mensen kennen. En ja, dat vind ik fijn, het voelt goed.’

PUJI KUSWATI (46†)

Methode: zelfmoordaanslag
Ideologie: jihadistisch
Dodental: 13 (41 gewonden)
Straf: geen

Op de Facebook-pagina van Puji Kuswati was op te maken dat ze hield van het strand, de natuur en van katten. Volgens buurtbewoners vormde ze met haar man en vier kinderen een doodnormaal gezin. Maar op 13 mei 2018 voerde ze ook met haar keurige middenklassegezin binnen tien minuten drie zelfmoordaanslagen uit op kerken op het Indonesische Oost-Java. Zoons Firman (16) en Yusuf (18) bliezen zichzelf op bij de entree van een kerk, waar mensen in de rij stonden om naar binnen te gaan. Kort daarna blies Puji Kuwati zich op bij de tweede kerk, daarna gingen ook de vesten van haar dochters Fadhila (12) en Famela (9) af. Vervolgens reed hun vader Dita Oepriarto een auto vol explosieven naar een andere kerk. Voorafgaand aan hun daad waren de kinderen huilend en overstuur in de moskee gesignaleerd. In dezelfde 24 uur werden nog twee zelfmoordaanslagen uitgevoerd door twee andere families die hun kinderen (in de leeftijd van 10 tot 17 jaar) erin betrokken.

Vader Dita was hoofd van de Surabayaanse tak van Jamaah Ansharut Daulah (JAD), een groepering die de Islamitische Staat steunt. Hij zou zich hebben laten inspireren door kinderen die in het Midden-Oosten worden ingezet bij zelfmoordaanslagen. Puji werd met haar daad de eerste vrouwelijke zelfmoordterrorist in Indonesië. Hoewel er veel onderzoek naar de zaak is gedaan, is weinig bekend over haar motieven.

MAIRÉAD FARRELL (31†)

Methode: zelfmoordaanslag
Ideologie: separatistisch
Dodental: geen
Straf: 10 jaar gevangenisstraf

Mairéad Farrell was 14 jaar oud toen ze lid werd van de Provisional Irish Republican Army, een afsplitsing van de terroristische beweging IRA, die zich inzette voor een onafhankelijk Noord- Ierland. In april 1976, slechts 19 jaar oud, plaatste Farrell samen met haar vriend een bom in een hotel dat vaak werd gebruikt door Britse soldaten. Haar vriend werd doodgeschoten, zij werd veroordeeld tot veertien jaar cel en kwam in oktober 1986 vervroegd vrij.

Na haar vrijlating schreef Farrell zich in voor de studies politicologie en economie, maar verliet de universiteit om zich weer bij de Provisional IRA aan te sluiten. Samen met Sean Savage en Daniel McCann werd ze naar het Britse eiland Gibraltar gestuurd om een operatie uit te voeren waarbij Britse soldaten met een autobom zouden worden omgebracht. De Britse geheime dienst MI5 was echter op de hoogte van hun plan en een Special Forces-eenheid schoot hen dood toen ze in afwachting van de bom het eiland verkenden.

Ze waren ongewapend en volgens sommige ooggetuigen werden Farrell en McCann neergeschoten terwijl ze zich probeerden over te geven. Niettemin werd in een rechtszaak de operatie als rechtmatig beoordeeld. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde echter dat de drie onrechtmatig waren vermoord en dat de families recht hadden op een schadevergoeding.

LEILA KHALED (75)

Methode: vliegtuigkaping
Ideologie: separatistisch
Dodental: geen
Straf: 1 jaar gevangenisstraf

Haar foto met Palestijnse sjaal is bijna net zo iconisch als die van Che Guevara. Voor zover bekend is Leila Khaled de eerste vrouwelijke vliegtuigkaper ter wereld. Ze werd op haar vijftiende al politiek actief bij de voorloper van het marxistisch-leninistische Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP). Khaled studeerde een jaar geneeskunde in Beiroet, maar moest met de studie stoppen omdat haar ouders geen geld meer hadden.

In 1969 kaapte Khaled met anderen een vliegtuig dat op weg was van Rome naar Tel Aviv. Ze hoopten dat Yitzhak Rabin in het vliegtuig zou zitten, op dat moment de Israëlische ambassadeur in de Verenigde Staten en de latere president van Israël. Dat bleek niet het geval en niemand raakte gewond. De foto die van Khaled werd gemaakt, ging daarna de hele wereld over en werd veel gebruikt door kunstenaars. Ze ging erna zes keer onder het mes bij een plastisch chirurg zodat ze bij toekomstige kapingen niet zou worden herkend.

Een jaar later probeerde ze met Patrick Argüello een vlucht van Amsterdam naar New York te kapen, maar ze werden overmeesterd. Argüello kwam daarbij om, nadat hij eerst zelf een steward had neergeschoten. Het vliegtuig landde in Londen, waar Khaled werd gearresteerd. Ze zat maar kort vast; bij een andere vliegtuigkaping liet de Britse regering haar vrij in ruil voor gijzelaars.

Daarna sloot ze zich aan bij het Palestijnse ver zet in Libanon, werd ze vertegenwoordiger voor de PFLP en bekleedde ze verschillende posities waarin ze zowel wilde opkomen voor de rechten van Palestijnen als voor de rechten van de vrouw. Sinds 1992 woont ze in Amman (Jordanië) en is ze een veelgevraagd spreker.

DALAL MUGHRABI (19†)

Methode: gijzeling
Ideologie: separatistisch
Dodental: 37 (71 gewonden)
Straf: geen

Dalal Mughrabi werd geboren in een Palestijns vluchtelingenkamp. Ze sloot zich aan bij de Palestijnse bevrijdingsorganisatie Fatah en vocht in 1976 mee met het Libanese leger toen het Syrië binnenviel. Daarna besloot ze verder te gaan met een militaire loopbaan. Mughrabi had in 1978 de leiding over wat bekend staat als de Kustwegaanslag, waarbij een groep van dertien Palestijnen in Tel Aviv het ministerie van Defensie wilde aanvallen om lopende vredesbesprekingen te verstoren.

Bij aankomst op het strand kwamen ze toevallig de Amerikaanse fotografe Gail Rubin tegen, die vogels aan het vastleggen was. Ze werd door Mughrabi doodgeschoten. De groep kaapte een taxi en twee bussen, waarbij ze de passagiers naar één bus overhevelden. Tijdens de rit schoten ze op passerende auto’s en gooiden ze granaten. Nadat het Israëlische leger de bus stopte, ontstond er een vuurgevecht. De bus waarin de gegijzelde passagiers zaten, vloog in brand. In totaal kwamen 37 mensen om, waaronder dertien kinderen, en 71 mensen raakten gewond. Ook Mughrabi en acht andere terroristen kwamen om. Volgens de Palestijnse versie vatte de bus vlam als gevolg van een schietende Israëlische helikopter. Volgens de Israëlische versie blies Mughrabi zelf de bus op met een handgranaat.

KIM HYON-HUI (58)

Methode: bomaanslag
Ideologie: communistisch
Dodental: 115
Straf: doodstraf, gepardonneerd

In 1987 spatte vlucht 858 tussen Bagdad (Irak) en Seoul (Zuid-Korea) boven de Indische Oceaan uit elkaar nadat een bom afging die was verstopt in een bagagerek. De bom was geplaatst door de toen 27-jarige Noord-Koreaanse geheim agenten Kim Hyon-hui en handlanger Kim Seung-il, die daarna het vliegtuig hadden verlaten. Beiden namen met het oog op hun arrestatie een ampul cyanide, maar een agent kon deze nog net op tijd uit de mond van Hyon-hui halen, waardoor zij het overleefde.

Ze werd uitgeleverd aan Zuid-Korea, waar ze eerst vertelde dat ze een Chinees weeskind was. Na acht dagen gaf Hyon-hui toe dat ze Noord-Koreaans was, zeven jaar spionnentraining had gehad, dat ze achter de aanslag zat en dat de opperste leider Kim Il-sung hier persoonlijk opdracht voor zou hebben gegeven.

Ze werd veroordeeld tot de doodstraf, maar kreeg twee jaar later een presidentieel pardon omdat ze werd gezien als een gehersenspoeld slachtoffer. Ze schreef de biografie The Tears of My Soul en doneerde de opbrengst aan de slachtoffers van haar aanslag. In 1997 trouwde ze met een Zuid-Koreaanse geheim agent die verantwoordelijk was voor haar beveiliging en kreeg twee kinderen met hem. Ze wordt nog steeds beveiligd tegen wraakacties van Noord-Korea en treedt af en toe op als commentator op televisie.

ULRIKE MEINHOF (41†)

Methode: bomaanslagen, bankovervallen
Ideologie: links-extremistisch
Dodental: 4
Straf: 8 jaar gevangenisstraf

Het is nu lastig voor te stellen dat er bij een begrafenis van een terrorist ruim vierduizend mensen aanwezig zijn, maar na de dood van Ulrike Meinhof was dit wel degelijk het geval. Meinhof was een succesvol journaliste en publiciste, moeder van twee dochters, had hooggeplaatste vrienden en was een ster binnen intellectuele kringen. Maar ze sloot zich in 1970 op haar 35ste aan bij de links-extremistische Rote Armee Fraktion (RAF), nadat ze in het complot zat om leider Andreas Baader te bevrijden. Hij werd op dat moment verdacht van een brandaanslag. Meinhof werkte met hem aan een boek en ze zouden samen in een Berlijnse bibliotheek documenten raadplegen.

Hoewel Meinhof zou doen alsof ze van niets wist, sprong ze tijdens de bevrijdingsactie met traangas en geweren achter Baader aan uit het raam van de bibliotheek en werd daarmee in één klap de meest gezochte terroriste van Duitsland. ‘Slanke vrouwen met lang donker haar liepen overal gevaar vanwege hun gelijkenis met Meinhof hardhandig opgepakt te worden,’ schrijft De Graaf in Gevaarlijke Vrouwen. Vanaf dat moment werd er over de RAF ook steevast gesproken over de Baader-Meinhof-groep, terwijl Baaders geliefde Gudrun Ensslin waarschijnlijk veel invloedrijker is geweest.

In twee jaar tijd nam Meinhof deel aan bankovervallen, autodiefstallen en pleegde ze met anderen in mei 1972 zes bomaanslagen waarbij vier mensen om het leven kwamen en tientallen gewonden vielen. Een maand later werd ze gearresteerd. In de gevangenis werd ze volop getreiterd door Baader en Ensslin die haar een zwakkeling vonden, onder meer omdat ze haar dochters miste. In 1976 pleegde ze zelfmoord in haar cel, al wordt er volop gespeculeerd of het wel echt suïcide was, aangezien ze geen brief heeft achtergelaten.

BEATE ZSCHÄPE (45)

Methode: medeplegen moord, bankovervallen
Ideologie: rechts-extremistisch
Dodental: 10
Straf: levenslange gevangenisstraf

Beate Zschäpe was namens de Duitse Nationalsozialistischer Untergrund (NSU) in de periode 2000-2011 medepleger van tien moorden, veertien bankovervallen en twee bomaanslagen. Ze werd geboren in de voormalige DDR, groeide op met haar moeder en kreeg een communistische staatsopvoeding. Toen ze 14 jaar oud was, viel de Berlijnse muur, waarna de economie in elkaar stortte en haar geboorteplaats Jena in verval raakte. Ze kwam meerdere malen met de politie in aanraking voor diefstal en vechtpartijen, en vanaf 1991 sloot ze zich aan bij een groep rechts-extremistische jongeren. Ze kreeg een relatie met Uwe Mundlos, zoon van een vooraanstaande hoogleraar. Nadat het uitging, begon ze een relatie met zijn beste vriend: Uwe Böhnhardt. Samen vormden ze een onafscheidelijk drietal en dompelden zich onder in de agressieve skinheadcultuur.

Hoewel de politie hen in het vizier had, bleven ze ongrijpbaar. Ze woonden op verschillende plekken in Oost-Duitsland, gingen regelmatig naar rechts-extremistische bijeenkomsten en leefden deels van giften uit de beweging. Ondertussen ontplooiden ze hun ondergrondse activiteiten. Uit in 2011 gevonden aantekeningen blijkt dat ze hun slachtoffers doelbewust uitzochten. Omdat acht slachtoffers van Turkse af komst waren, werd lang gedacht dat het zou gaan om afrekeningen binnen het criminele circuit. 

In november 2011 pleegden de Uwes hun laatste bankroof, waarna ze zich om onduidelijke redenen in een camper van het leven beroofden, al bestaat het vermoeden dat Mundlos na een ruzie eerst Böhnhardt doodschoot en daarna zichzelf. Zschäpe stak hun appartement in brand, maar de politie vond een enorme hoeveelheid bewijsmateriaal voor de moorden. Vier dagen later meldde ze zich zelf bij de politie.

TANJA NIJMEIJER (42)

Methode: guerillaoorlog
Ideologie: marxistisch-leninistisch
Dodental: onbekend
Straf: geen

In haar studententijd was Tanja Nijmeijer al actief in het Groningse krakersmilieu. Ook bezocht ze eind jaren 90 Nederlandse solidariteitsbijeenkomsten ten aanzien van Latijns-Amerikaanse guerrillabewegingen, die pas jaren later op de lijst van terroristische organisaties zouden komen. Als 23-jarige studente trok ze naar Colombia om voedselpakketten, medicijnen en gereedschap uit te delen, wat haar het laatste zetje gaf. Onder de indruk van de armoede en het onrecht (zoals Amerikaanse vliegtuigen die in hun war on drugs cocavelden met gif besproeiden en daarbij watervervuiling en huidziektes veroorzaakten), besloot ze om na de afronding van haar scriptie terug te komen en guerrillastrijder te worden. Opvallend detail: in haar scriptie was Nijmeijer juist kritisch over het antidemocratische gehalte van de Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC).

Ze hield haar ouders begin 2002 voor dat ze een half jaar ging lesgeven in Colombia. Daar kreeg ze instructies om aan de slag te gaan als docent Engels, terwijl ze ernaast militaire training doorliep. In maart 2003 pleegde ze haar eerste bomaanslag op een bus. Toch wilde ze liever guerrilla in de jungle worden en in mei 2003 begon ze aan haar commandotraining. Die hield ze niet vol, waarna ze meer administratieve taken kreeg en tolkte in de gesprekken met gegijzelden. In het dagboek dat ze vanaf 2003 tot 2007 bijhield, ging het vooral over seks en jaloezie (‘Er is hier een meisje met grote borsten waar de commandant zich door heeft laten inpakken. Het lijkt erop dat zij hem een druiper heeft bezorgd. De commandant zegt nu dat de regering haar heeft gestuurd om onze leiding te destabiliseren’). Slechts een enkele keer maakte ze zich zorgen om de gewelddadige strategie van de FARC.

In 2007 werd haar dagboek in de jungle gevonden en was ze als Nederlandse, vrouwelijke guerrillastrijder wereldnieuws. Hoewel de FARC kwaad was over de inhoud van haar dagboek, was de organisatie ook aangenaam verrast door alle aandacht. Het ging immers meer over de sexy Nijmeijer dan over de geweldsdaden van de FARC. Ze werd secretaresse van een van de commandanten, kreeg privileges en had de beschikking over internet. Uit een e-mail van haar commandant uit 2010 bleek dat de FARC haar wilde gebruiken om de organisatie meer aanzien te geven.

Eind 2010 werd Nijmeijer samen met zeventien anderen aangeklaagd voor terrorisme, naar aanleiding van de ontvoering van militairen. Er werd 5 miljoen dollar uitgeloofd voor hun arrestatie en Nijmeijer kwam op de lijst van wereldwijd gezochte terroristen te staan. In 2012 werd ze als woordvoerder aan de FARC-delegatie toegevoegd voor de Colombiaanse vredesbesprekingen. Het leidde in 2016 tot een vredesakkoord.

Begin dit jaar stapte ze uit de FARC. In haar afscheidsbrief schrijft ze dat ze teleurgesteld is in de politieke partij die de FARC is geworden: ‘De partij is veranderd in iets wat ik niet kan verwerken en wellicht nooit zal kunnen begrijpen.’ Ze ondertekende de brief met haar strijdnaam Alexandra Nariño. 

NB. In het tijdschrift is per abuis vermeld dat Tanja Nijmeijer direct betrokken was bij een actie waarbij een 10-jarig jongetje omkwam. Hij kwam om bij een aanslag op een andere dag, waarbij Nijmeijer niet betrokken was. In dit artikel op deze website is dit gecorrigeerd.