50 jaar Paradiso: gaf Nirvana het beste concert ooit?

Het nachtconcert van maandag 25 november 1991 in Paradiso is uitverkocht. Het optreden had eigenlijk plaats zullen hebben in de Melkweg, voor maximaal zeshonderd man. Maar omdat de band plotseling een hit heeft en opklimt van obscuur naar wereldberoemd, is het concert op verzoek van de groep verplaatst naar Paradiso. Ook deze zaal blijkt te klein. Voor de deur staat een menigte teleurgestelde fans, op zoek naar een kaartje.

Maar Marc Emmerik is binnen, Lieke Peper is er, Jeroen Beynon staat op het balkon, Lotje IJzermans staat er, Mike de Veer kon erin, Jacko Brinkman is er, en Marg van Eenbergen staat vooraan. Wie binnen is, prijst zich gelukkig. Het concert van Nirvana zal weleens legendarisch kunnen worden.

1. Drain You

Mike de Veer, op dat moment 29 en bassist van punkrockband Loveslug, is fan van Nirvana sinds de debuut-lp Bleach, uit 1989. ‘Tijdens hun vorige tour had ik ze drie keer gezien. Nu was hun succesalbum Nevermind net uit. Het concert was uitverkocht en ik had geen kaartje. Toen heb ik programmeur Jan Willem Sligting gebeld of ik kon dj’en en dat mocht. Zo kwam ik toch binnen.’

Jacko Brinkman, 24 en student economie, gaat in die tijd naar alle optredens van grungebands uit Seattle. Ook zijn eigen uiterlijk is grunge, met lang haar, gescheurde spijkerbroek en een houthakkersoverhemd. ‘Ik ging altijd naar bands als Soundgarden en Pearl Jam, om te pogoën, moshen, soms stagediven.’ Nirvana heeft hij nog niet gezien. ‘Toen ik hoorde dat ze kwamen had ik gelijk een kaartje gekocht. Ik verwachtte er veel van.’

Marc Emmerik, gitarist en student politicologie, zag Nirvana al in 1989, in de Melkweg, toen Kurt Cobain door de zaal koprolde en zich aan Emmeriks been vastklemde. Hij was ook bij hun optreden onlangs in Rotterdam, op het Ein Abend In Wien-festival. ‘Ook toen stonden ze vooral te klieren en de apparatuur om te trekken. De muziek kwam niet tot zijn recht.’

Rond 23.00 uur gaat het zaallicht uit. Links op het podium verschijnt Krist Novoselic, op blote voeten, met gestrekte armen spelend op zijn laaghangende basgitaar. Drummer Dave Grohl zit middenachter, in wit T-shirt, Cobain staat rechts. Na een opening met gierende feedback uit Cobains gitaar, beginnen ze met het nieuwe Drain You. ‘Meteen een kanjer,’ zegt Marc Emmerik. ‘Dat transparant klinkende intro, met dan die aanzwellende drumroffel waardoor je denkt te worden opgetild. Ik wist: dit wordt het. Eindelijk.’

2. Aneurysm

Cobain draagt een blauwe trui, blauw vest en een afzakkende spijkerbroek. Hij speelt op zijn bekende linkshandige Fender Stratocaster, met op de body de sticker: ‘vandalism: beautiful as a rock in a cop’s face’. Rechts van Cobain staat cameraman Sander Snoep, 32, die tijdens het concert voortdurend zijn lens op Cobain zal richten. In de zaal staan nog twee cameramensen te filmen, voor een tv-registratie voor de VPRO. Regisseur Bram van Splunteren geeft aanwijzingen vanuit de regiekamer.

Naast Snoep staat de 19-jarige Jerome Williams, sinds enkele maanden portier bij Paradiso. Deze avond zorgt hij voor de security op het podium. ‘Er waren eigenlijk te veel kaarten verkocht. Daardoor was er geen plaats voor een barrier in de zaal. Ik en drie anderen moesten vanaf het podium de stagedivers en andere fans in de gaten houden.’

‘Het stagediven kwam snel op gang,’ zegt Marg van Eenbergen. Van Eenbergen, dan 19 en student fotografie aan de Rietveld, is gekomen om te fotograferen. Ze staat linksvoor, met haar ellebogen op het podium, en maakt close-ups van bassist Krist Novoselic. ‘Door die camera kon ik zelf niet meedoen. Helaas. Al bij het tweede nummer, het kolkende Aneurysm, zag ik m’n vrienden van het podium duiken.’

3. School

Voor hij aftikt, trekt Dave Grohl zijn T-shirt uit en speelt verder met bloot bovenlichaam. Marc Emmerik: ‘School staat op Bleach. Je kon merken dat het grootste deel van het publiek de band pas kende sinds Nevermind. Dit punknummer kreeg de minste bijval.’

Jacko Brinkman is inmiddels verhuisd van de blote voeten van Krist Novoselic naar de canvas gymschoenen van Kurt Cobain, rechtsvoor. ‘Daar keek ik omhoog naar de tengere Cobain die met dichte ogen stond te zingen. Hij maakte geen enkel contact met het publiek.’ Het publiek dringt van achter tegen Brinkman aan. Hij staat niet erg comfortabel. ‘Maar ik wilde er met mijn neus bovenop staan.’

4. Floyd the Barber

‘Vergeleken bij hun debuut klonk Nevermind gepolijster,’ zegt Mike de Veer. ‘Ik hield meer van de oude stijl. Floyd the Barber, ook van Bleach, is een beetje een stroef nummer, maar heel intens.’ Dave Grohl beukt op de drums, Cobain laat zijn gitaar gierend rondzingen. De Veer: ‘Het was zo hard dat je niet hoorde hoe vals het was. Want dat was het soms.’

5. Smells Like Teen Spirit

Marc Emmerik: ‘Een paar weken voor het optreden liep ik door de Kalverstraat, toen ik vanuit een modezaak ineens Nirvana hoorde. Ik was in shock. Alsof ik op Mars was beland. Ik liep de winkel in en begreep dat Smells Like Teen Spirit op de radio werd gedraaid. Gewoon overdag. Dus niet bij de VPRO of zo. Dat was ongekend, een ruig trio uit de Amerikaanse underground, bekend om hun bizarre gedrag, dat een radiohit had!’

Op de dag van het concert in Amsterdam wordt bekend dat Smells Like Teen Spirit nummer één van de Top 40 heeft bereikt. In Amerika staat de cd Nevermind inmiddels hoog in de hitlijst, tussen Mariah Carey en Mötley Crüe in. Het is voor het eerst dat een als alternatief bekendstaande band zoveel bijval krijgt. ‘Ze speelden Smells Like Teen Spirit vroeg in de set. Omdat ze voelden dat het publiek erop stond te wachten,’ zegt Emmerik. ‘Het gaf een enorme ontlading. Iedereen stond te springen en te zingen.’

Marg van Eenbergen: ‘En iedereen zong mee. Al wist niemand wat hij precies moest zingen, want alles aan Smells Like Teen Spirit is onverstaanbaar. Dus we schreeuwden fonetisch, tot we schor waren.’

Jeroen Beynon, 26 en administrateur bij een koeriersdienst: ‘Het nummer kenmerkt zich door de afwisseling van ingehouden en explosief. Elke keer als het refrein kwam, voelde je je meegezogen door hun kracht.’

Lieke Peper, 25 en promovendus bewegingswetenschap aan de VU: ‘Ze speelden een fantastische versie. Alles klopte, het gaf een bruisend gevoel. Alsof een vrachtwagen met energie over je heen reed.’

Lees het hele artikel op Blendle.