Hoe een Nederlander de Manson-moorden niet oploste

Op de late avond van vrijdag 8 augustus 1969 ligt actrice Sharon Tate (26) in bed. Ze is met een paar vrienden uit eten geweest. Daarna zijn ze naar haar huis gegaan op Cielo Drive 10050 in Bel Air, de villawijk van Hollywood. Twee vrienden zijn in de woonkamer blijven hangen om drugs te gebruiken. De zwangere Sharon, die bijna uitgerekend is, heeft zich met haar ex-lover Jay teruggetrokken in haar slaapkamer om nog wat te praten. Jay is een celebritykapper in Hollywood. Hoewel Sharon hem heeft gedumpt voor filmregisseur Roman Polanski, is ze met de sympathieke Jay bevriend gebleven.

Rond 00.30 uur zijn de twee nog zo druk in gesprek, dat ze aanvankelijk niet door hebben dat er een hippie-achtige vrouw in de slaapkamer staat. Het grote mes in haar hand verraadt dat ze niet voor love and peace is gekomen. ‘Geen woord, of jullie zijn dood,’ bijt ze de verbouwereerde Sharon en Jay toe.

Helter Skelter begint

Het hippiemeisje heet Susan Atkins. Ze woont in de commune van Charles Manson iets buiten Los Angeles. In de maanden ervoor heeft sekteleider Manson zijn ‘Family’ opgejut met ideeën over een naderende rassenoorlog die zal ontaarden in een apocalyptische eindstrijd. ‘Helter Skelter’ noemt hij dit, naar het nummer van The Beatles. Die band heeft meer liedjes geschreven waarin Manson een geheime boodschap hoort. Blackbird gaat volgens hem over de zwarte man die de wapens wil opnemen tegen de blanken: ‘All your life, you were only waiting for this moment to arise’. Het nummer Piggies is voor de meeste fans een onschuldig kinderliedje, maar voor de sekteleider een oproep alle ‘pigs’, de rijke elite die het gevaar van een zwarte opstand niet ziet, op hun donder te geven.

‘Snijd hem uit mijn buik voor je mij vermoordt,’ huilde ze. Het waren haar laatste woorden

Na maanden van indoctrinatie laat Manson zijn Helter Skelter op vrijdag 8 augustus beginnen. Die avond stuurt hij een aantal volgelingen naar Cielo Drive 10050 met de opdracht daar een bloedbad aan te richten. Het is geen willekeurig gekozen huisnummer. Manson heeft muzikale ambities. Op Cielo Drive 10050 woonde een platenproducer die hem wegens te weinig talent heeft afgewezen. Dat de man al maanden is verhuisd en zijn woning nu gehuurd wordt door Sharon Tate en Roman Polanski doet voor de Manson Family niet ter zake. Wie in een villawijk woont, is in hun verknipte ogen per definitie schuldig.

Geflipt einde van de 60s

Wat zich die hete augustusnacht in de woning van Sharon Tate heeft afgespeeld, levert al vijftig jaar een constante stroom aan boeken, songs, films en documentaires op. Charles Manson is onderdeel van onze cultuur geworden en symboliseert het geflipte einde van de jaren 60. En de wereld is nog niet klaar met hem. In Once Upon a Time in Hollywood, met Brad Pitt en Leonardo DiCaprio in de hoofdrollen, voert regisseur Quentin Tarantino de kijker terug naar het broeierige Los Angeles van de zomer van 1969 en mixt hij feit en fictie door elkaar. Hoewel Tate en Polanski slechts bijfiguren zijn, draait de hele film om hen. In 2,5 uur bouwt Tarantino de spanning op naar de dramatische avond van 8 augustus, maar vlak voor het fatale moment komt hij met een waanzinnige plot twist. De draai die de regisseur aan de geschiedenis geeft is even geniaal als pijnlijk. Want het happy end dat Tarantino verzint, was er in werkelijkheid niet. Iedereen weet hoe het afliep met Sharon Tate en haar vrienden: ze werden die avond op gruwelijke wijze en zonder enige reden vermoord door drie fanatieke Manson-aanhangers.

De gewelddadige dood van wat wel de mooiste vrouw op aarde is genoemd is nog altijd niet te bevatten: toen Tate wist wat haar lot zou zijn, smeekte ze haar moordenaar om het leven van haar ongeboren kind te sparen. ‘Snijd hem uit mijn buik voor je mij vermoordt,’ huilde ze. Het waren haar laatste woorden. Tex Watson stak zestien keer op haar in. Voordat ze het huis verlieten, schreven de moordenaars met bloed ‘PIG’ op de voordeur. Het was Sharons bloed, zou later blijken uit laboratoriumonderzoek.

Death to pigs

Terwijl de media wereldwijd uitpakken met het drama op Cielo Drive, is sekteleider Charles Manson ontevreden. Het doel van de slachtpartij is een rassenoorlog te ontketenen en daarvan lijkt nog geen sprake. Dus moet Helter Skelter worden voortgezet. Op de avond van 10 augustus geeft hij een aantal sekteleden opnieuw opdracht te moorden. Dit keer gaan ze naar een willekeurig huis, waar ze supermarkteigenaar Leno LaBianca (44) aantreffen die in de woonkamer op de bank in slaap is gevallen. Zijn vrouw Rosemary (39) is al naar bed gegaan. Het scenario van Cielo Drive herhaalt zich en weer is Tex Watson de meest gewetenloze beul. In de woonkamer vermoordt hij eerst Leno, waarna hij Rosemary in de slaapkamer met een bajonet naar de grond werkt. ‘Nu jullie,’ beveelt hij de twee meisjes die mee zijn. Met 41 messteken maken ze een einde aan het leven van Rosemary LaBianca. Een van de twee krast de letters ‘WAR’ in de buik van Leno en schrijft met bloed de woorden ‘RISE’ en ‘Death to pigs’ op de muur.

Het leidt tot wilde speculaties. Heeft het drama iets te maken met Polanski’s laatste film, Rosemary’s Baby? Is het de wraak van John Phillips van popgroep The Mamas and the Papas, omdat womanizer Polanski met zijn vrouw is vreemdgegaan? Na een week heeft de politie nog geen enkel idee in welke hoek de daders gezocht moeten worden. Dit is het moment dat de Nederlandse paragnost Peter Hurkos naar voren stapt.

Bijzondere gave

Hurkos is in 1911 in Dordrecht geboren als Pieter Cornelis van der Hurk. Tot zijn dertigste leidt hij een onopvallend leven als huisschilder. Nadat hij in 1941 van een ladder valt en met een hersenschudding in het ziekenhuis belandt, openbaart zich een bijzondere gave. Van der Hurk begint dingen te ‘zien’ en te ‘voelen’, kan in de toekomst kijken en schudt hij de hand van een volslagen onbekende, dan kan hij ineens uitroepen: ‘U moet naar een dokter! U bent ernstig ziek!’

Van der Hurk hangt zijn schilderskwast aan de wilgen en onder zijn artiestennaam Peter Hurkos begint hij shows te geven waarin hij zijn paranormale gaven demonstreert. Al snel krijgt hij landelijke bekendheid, ook omdat hij steeds vaker optreedt in moorden vermissingszaken. In 1947 wijst Hurkos de huishoudster aan als moordenares van een Belgische pastoor, niet veel later meent hij te zien waar een vermist meisje moet worden gezocht. In 1950 adviseert hij Scotland Yard bij het opsporen van de gestolen koninklijke kroningsstenen. Hoewel de detectives later beweren dat de paragnost het helemaal fout heeft gehad, draagt de zaak bij aan zijn faam. In Spanje helpt Hurkos dictator Franco bij het terugvinden van belangrijke documenten. Maar zijn grootste bekendheid ontleent de helderziende aan zijn ontmaskering van ‘de pyromaan van de Ooijpolder’. Op een groepsfoto wijst Hurkos de 17-jarige zoon van een rijke boer als brandstichter aan. Volgens de politie is dat onmogelijk, maar als ze de jongen voor de vorm toch maar eens aan de tand voelen, bekent de knul direct.

In 1957 verlaat Hurkos vrouw en kinderen en emigreert naar de Verenigde Staten waar hij, net als in Nederland, paranormale shows begint te geven. Ook hier bemoeit hij zich met politiewerk. Zijn finest hour is de zaak van de ‘Boston Strangler’. Die heeft in 1962 dertien vrouwen seksueel misbruikt en vermoord. Hurkos wijst een schoenenverkoper aan als dader. De man wordt gearresteerd, maar later vrijgelaten. Als de politie een andere man oppakt die de moorden bekent, lijkt de zaak opgelost. Maar Hurkos blijft beweren dat de verkeerde persoon is veroordeeld en de echte Boston Strangler nog vrij rondloopt.

Vibraties

Het gaat Van der Hurk financieel voor de wind. Hij verhuist naar Los Angeles en wordt een graag geziene gast op feestjes van filmsterren en andere celebrities. Ook verschijnt hij geregeld op televisie. Een paar dagen na de moord op Sharon Tate biedt Hurkos zich aan bij de politie van Los Angeles, die de zaak onderzoekt. Maar de rechercheurs stellen geen prijs op zijn diensten. Een advocaat regelt dat de Nederlandse paragnost op 16 augustus toch het huis op Cielo Drive mag bezoeken. Hurkos is in gezelschap van de getraumatiseerde Roman Polanski. Op het gazon ziet hij het bebloede witte laken waaronder een van de slachtoffers heeft gelegen en binnen in de woning is de aanblik nog dramatischer. Overal zit bloed. Ook de letters PIG op de deur – een Dutch door schrijven de kranten, zo’n deur waarvan het bovenste gedeelte apart open kan – zijn nog zichtbaar.

Terwijl Polanski in de slaapkamer in elkaar stort, loopt Hurkos in het huis rond. Al snel pikt hij ‘vibraties’ op en komen er beelden in hem naar boven. Ook krijgt hij namen door van de daders. Buiten geeft hij een persconferentie en daarna brengt hij verslag uit bij de politie. De dienders luisteren beleefd naar het steenkolenengels, maar doen er niets mee. ‘Hadden ze Hurkos serieuzer genomen, dan zouden de moorden veel eerder zijn opgelost,’ meldt de biografie van de Nederlandse helderziende uit 1970.

Offerritueel

Maar is dat wel zo? Het toeval wil dat Van der Hurk in augustus 1969 een reeks avondvullende shows geeft in Hollywood waarvoor hij de Amsterdamse volkszanger Johnny Jordaan heeft uitgenodigd. Die zingt in het verre Los Angeles een aantal liedjes en een journalist van Het Vrije Volk is meegereisd om daarvan verslag te doen. Nu hij er toch is, interviewt hij ook de Nederlandse paragnost die zoveel furore heeft gemaakt aan de andere kant van de oceaan. Nadat eerst zijn succes en rijkdom breed zijn uitgemeten, vertelt Van der Hurk trots dat de politie onmiddellijk na de Polanski-moord zijn hulp heeft ingeroepen. ‘Het is afschuwelijk, wat ik gezien heb. Ze zijn daar als beesten afgeslacht,’ zegt de Nederlander. Vervolgens doet hij opvallende uitspraken over de daders en hun motieven: ‘We weten wat de oorzaak is geweest: verdovende middelen. Ik heb ze zelf op de grond gevonden en opgeraapt. Het was op de vloer een wildernis van potjes wierook en er lagen veel lakens op de vloer. Ze waren bezig met een soort offerritueel. Eentje heeft er toen geschoten en toen zijn ze allemaal gek geworden. In dat stadium waren ze. Ze zijn gewoon doorgegaan alsof het er bij hoorde. Ik weet dat er drie daders zijn.’ Volgens Hurkos is een van hen een man van ongeveer 30 jaar met een snor. De moordenaars zijn goede bekenden van de Polanski’s, voegt hij daaraan toe.

De moord op Sharon Tate was volgens Peter Hurkos een uit de hand gelopen drugsorgie die in een offerritueel was ontaard

De verklaring heeft enige kern van waarheid – er waren inderdaad drie daders – maar slaat de plank verder volledig mis. Van een uit de hand gelopen drugsfeestje was geen sprake, zo blijkt al snel, en van een offerritueel al helemaal niet. De Polanski’s kenden de Manson Family niet en in 1969 heeft bijna iedere man in Amerika een snor, behalve Tex Watson, de moordenaar van Sharon Tate. Met zijn onzinnige verklaring draagt Hurkos bij aan de wilde speculaties over de toedracht van de moorden. Maar hij zal altijd blijven beweren, ook tegen Nederlandse media, dat hij de politie in 1969 op het spoor van de moordenaars heeft gezet.

Doodstraf

Het onderzoek naar de Tate/LaBianca-moorden verloopt moeizaam en men tast lang in het duister over de daders. De doorbraak komt als de gruwelijke feiten naast de moord op muzikant Gary Hinman (juli 1969) worden gelegd. Op zijn muur is met bloed de tekst ‘political pig’ geschreven. Dat kan geen toeval zijn. Er wordt een verdachte aangehouden en zijn vriendin vertelt de politie over Charles Manson. Een paar sekteleden zijn kort daarvoor opgepakt voor autodiefstal. Een van hen, Susan Atkins, begint in de gevangenis op te scheppen over de moord op Sharon Tate. Zo valt de puzzel in elkaar.

In december 1969 zitten alle verdachten achter de tralies en in 1970 begint, onder immense wereldwijde belangstelling, hun rechtszaak. Manson maakt er een spektakel van en doet zijn eigen verdediging. Hij eist dat John Lennon in de rechtszaal getuigt over de betekenis van zijn teksten. De Beatle weigert uiteraard en zegt niet te begrijpen wat Helter Skelter met het doodsteken van mensen te maken heeft. Hij heeft sowieso nooit echt naar de tekst van dat liedje geluisterd, bekent hij.

De Manson-meiden blijven achter hun leider staan, zingen liedjes in de rechtszaal, krassen net als hem een kruis in hun voorhoofd, beledigen de rechters en moeten lachen als de gruwelijke details van hun moordpartijen worden besproken. Manson en zeven volgelingen krijgen in 1971 de doodstraf. In 1972 verklaart Californië executies ongrondwettelijk en worden de straffen omgezet in levenslang. Alle veroordeelden nemen uiteindelijk afstand van de sekteleider en tonen berouw. Manson zelf blijft complottheorieën verkondigen en is een lastige, gewelddadige gedetineerde.

Van de acht veroordeelde moordenaars zitten er nog vijf vast. De meesten hebben zo’n twintig keer vergeefs om gratie verzocht. Nabestaanden van de slachtoffers, onder wie Debra Tate (de zus van Sharon), blijven zich er fel tegen verzetten (zie: noparoleformansonfamily.com). Patricia Krenwinkel (nu 72) werd veroordeeld voor zowel de Tate- als de LaBianca-moorden. Ze studeerde af in de gevangenis, leert analfabete gevangenen lezen en kan in juni 2022 weer om gratie vragen. Leslie van Houten (70), wier verre voorvader uit Nederland kwam, stak Rosemary LaBianca dood. Zij schoolde zich in de gevangenis om tot sociaal werker en was al een paar keer dicht bij haar vrijlating, die op het laatste moment steeds niet doorging. Haar eerstvolgende parole hearing is op 23 juni. Tex Watson (74) bekeerde zich tot het christendom, trouwde in de cel en verwekte zelfs vier kinderen. Ondanks zijn voorbeeldige gedrag – hij leidt onder meer kerkdiensten – is zijn kans ooit nog vrij te komen 0 procent. Family-leden Bobby Beausoleil (72) en Bruce Davis (77) werden veroordeeld voor andere moorden en zitten ook nog vast. Susan Atkins, het hippiemeisje dat Sharon Tate in haar slaapkamer verraste, overleed in 2009 in de gevangenis aan een hersentumor, nadat gouverneur Arnold Schwarzenegger haar laatste gratieverzoek had afgewezen: ‘Sommige misdaden zijn zo gruwelijk dat ik niets voor compassie voel.’ Hasta la vista, baby.

Charles Manson stierf in 2017 in zijn cel. Het enige Family-lid dat ooit vervroegd vrijkwam was Steve ‘Clem’ Grohan. In Once Upon a Time in Hollywood is hij de niet al te snuggere knul die de achterband van Cliff Booth (Brad Pitt) lek steekt en ’m pas wil verwisselen na een paar beuken op zijn toch al weinig fraaie gebit.

Op het verkeerde spoor

En paragnost Peter Hurkos? Die viel in 1975 door de mand. In een Amerikaans tv-programma kreeg hij een overhemd van de vermiste vakbondsleider Jimmy Hoffa (zie: The Irishman) en ‘zag’ hij hoe diens laatste dagen waren geweest en waar hij gevonden kon worden. Daarna onthulde de presentator dat het kledingstuk niet van de vakbondsman was geweest, maar van hemzelf.

Leslie van Houten (70), wier verre voorvaderen uit Nederland kwamen, kan op 23 juni weer om gratie vragen

In Nederland ging Van der Hurk in 1978 nat toen hij in het tv-programma van Henk van der Meijden onthullingen deed in de ontvoeringszaak van zakenman Maup Caransa. Die bleken klinkklare nonsens. Jaren later onderzocht journalist Piet Hein Hoebens een groot aantal binnen- en buitenlandse ‘successen’ van de paragnost. Hij concludeerde dat er geen enkel bewijs was dat Hurkos ook maar iets positiefs aan welke politiezaak ook had bijgedragen. Hij vond wel bewijs voor grove leugens. Zo had Van der Hurk zijn verzetsverleden bij elkaar verzonnen en ook in zijn meest overtuigende zaak, die van de pyromaan van de Ooijpolder, bleek de paragnost zijn aandeel enorm te hebben overdreven: de jongen die Hurkos had ‘aangewezen’ als brandstichter zat toen al gevangen en was vanaf het begin de belangrijkste verdachte geweest.

Van der Hurk overleed in 1988. De eenvoudige schilder uit Dordrecht had fortuin gemaakt in Amerika. Dat was knap. Maar zijn lucratieve imperium steunde op zijn tv-bekendheid als paragnost in moord- en vermissingszaken. Daarom bleef hij de publiciteit zoeken bij ernstige misdrijven. Met zijn paranormale desinformatie zette Hurkos de politie op het verkeerde spoor, wees hij onschuldigen aan als daders (met soms ernstige gevolgen) en gaf hij ouders van vermiste kinderen valse hoop. Zijn belangrijkste ‘gave’ was dat hij mensen om de tuin kon leiden. Die gave is kennelijk erfelijk: Hurkos’ zoon Peter van der Hurk, die zich ‘paranormaal entertainer’ noemt, zet de praktijken van zijn vader in Nederland voort. Gelukkig houdt hij zich ver van politiezaken.

DE SINGER-SONGWRITER MET EEN HAKENKRUIS OP Z’N VOORHOOFD

Charles Manson (1934-2017) had al meer dan de helft van zijn leven achter de tralies gezeten toen hij op 21 maart 1967 werd vrijgelaten in Californië. Daar stond net de summer of love op uitbreken. Hij bleek grote aantrekkingskracht te hebben op labiele meisjes en verzamelde een groep fans om zich heen in een commune van veel vrije liefde en lsd. Manson maakte onder meer indruk op hen met zijn zelfgeschreven liedjes. Ook anderen zagen iets in de would-be singer-songwriter. Via Dennis Wilson, de drummer van de Beach Boys, kon Manson auditie doen bij diverse platenmaatschappijen. Dat hij steeds werd afgewezen, droeg bij aan zijn haat tegen de maatschappij. Hij trok zich met zijn sekte terug op een oude filmset buiten Los Angeles en wilde een rassenoorlog uitlokken. Geïndoctrineerd door Manson en stijf van de speed brachten zijn volgelingen in 1969 minstens acht mensen om het leven, onder wie Sharon Tate en haar vrienden, en het echtpaar LaBianca. Manson, die zelf niemand had vermoord, kreeg net als zeven anderen de doodstraf, later omgezet in levenslang. In de 47 jaar dat hij gevangen zat, gaf Manson (met een hakenkruis in zijn voorhoofd gekrast) diverse interviews. Hij bevestigde steeds het beeld van de gestoorde psychopaat. In werkelijkheid had hij een vrij hoog IQ.

Manson stierf op 19 november 2017 aan hartfalen. Hij had drie zonen. De oudste pleegde in 1993 zelfmoord, naar verluidt omdat hij niet met zijn afstamming kon leven. Over de tweede zoon is niets bekend. Zijn derde zoon Valentine Michael werd in 1968 in de commune geboren. In 2019 gaf hij een tv-interview dat op YouTube te zien is. Hij lijkt een aardige vent, die weinig heeft meegekregen van zijn vaders genen.