De man die zijn ouders bedreigde

Het is rustig in de rechtbank. In de wachtruimte zit één advocaat met haar cliënt, meneer Van der A., een 27-jarige Brabander. Van der A. ziet er netjes uit. Een doodgewone brave man die elke zaterdagochtend op de fiets stapt om als grensrechter op te treden bij de F’jes van de plaatselijke voetbalclub. Hij heeft zijn best gedaan om er zo fatsoenlijk mogelijk uit te zien. Gesoigneerd, geen coronakapsel.

Als de zaak Van der A. wordt afgeroepen, staat hij op en sloft hij achter zijn advocaat aan, de deur door. Op naar welke gerechtigheid hem ook te wachten staat, in de komende drie kwartier.

‘Goedemorgen, meneer Van der A.,’ begroet de rechter de verdachte, waarna ze meteen start met haar verhaal. ‘U bent hier vandaag aanwezig omdat u verdachte bent in deze rechtszaak. Dat houdt in dat u niet per se hoeft te praten, maar in elk geval wel heel goed moet luisteren. Begrijpt u dat?’

Ik heb de schutting vernield en verder een wasmolen, een bal en een soort kip

Van der A. knikt beteuterd. Hij begrijpt het allemaal wel. Dan zet de officier van justitie uiteen waarom we hier vandaag allemaal samengekomen zijn. Meneer Van der A. wordt ervan verdacht spullen in de tuin van zijn ouders vernield te hebben en hen tot overmaat van ramp zou hebben bedreigd, onder andere met de dood. Als de officier van justitie klaar is met haar verhaal valt er een kleine stilte.

‘U was toch jarig die dag?’ begint de rechter dan toch maar.

‘Ja,’ mompelt meneer Van der A.

‘Dat was nou niet meteen een verjaardag zoals je

hem van tevoren had gewild, toch?’

Opeenhoping van frustraties

Van der A. schudt zijn hoofd weer. Hij begint schokschouderend te vertellen dat het een opeenhoping van frustraties was. Het werd hem simpelweg allemaal te veel. Hij ging helpen bij zijn vader in de tuin. Hij was wat takken aan het opruimen.

‘En toen kreeg u een tak in uw gezicht.’

‘Ja, precies. Toen kreeg ik een tak in mijn gezicht.’

Wat blijkt: nadat hij een tak in zijn gezicht kreeg tijdens het opruimen van de tuin van zijn ouders, is meneer Van der A. helemaal in razernij ontstoken. Allerlei dingen gingen die dag mis en op een gegeven moment is hij het huis uit gestormd. Pas toen zijn moeder hem uiteindelijk op wilde halen, besloot hij in de auto te stappen.

De rechter knikt instemmend. Tot nu toe hoort ze nog niet echt dingen die niet in het dossier staan dat voor haar ligt.

‘Ik denk eraan om jullie te vermoorden,’ zegt ze dan ineens. Er valt een hele korte pauze, net kort genoeg om niet de gedachte te krijgen dat ze het zélf zo ervaart, maar dat ze de beklaagde citeert.

‘Heeft u dat gezegd?’

Van der A. haalt zijn schouders op en laat zijn hoofd een klein beetje hangen. ‘Misschien wel, ja. Misschien wel. Ik weet het eigenlijk niet meer precies.’

‘En al die vernielingen in het huis? Heeft u dat ook gedaan?’

‘Ja. Ik denk het wel.’

‘Wat heeft u allemaal vernield op uw weg naar buiten?’

Heel even denkt Van der A. na. Dan zucht hij een keer en schraapt zijn keel. ‘Nou ja, de schutting. Een wasmolen. Een of andere bal die daar lag. Een soort kip.’

‘Pardon? Een kip?’

‘Ja, zo’n glazen kip. Die daar voor de sier stond, of zo. Daarna wilde ik éérst de ggz bellen, maar toen...’

Even valt meneer Van der A. stil. Hij slikt een keer. Hij heeft het op het oog niet echt makkelijk met de hele situatie. ‘Ik vroeg aan mijn moeder wat er zou gebeuren als ik haar verrot zou slaan.’

‘Oké,’ knikt de rechter en gaat gestaag verder. ‘En die dingen die u net noemde? Zijn die allemaal stuk gegaan?’

‘Ja, ik geloof het wel. Tenminste, ja die schutting natuurlijk wel. Maar, nou ja, eerlijk is eerlijk: die was ook wel al een beetje stuk.’

Weer knikt de rechter. ‘En u gaf aan dat u eerder ook bij de politie was geweest, met uw vader, omdat u op het punt stond om iemand iets aan te doen?’

‘Ja,’ antwoordt Van der A. beteuterd. ‘Ja, en op een bepaald moment mezelf ook.’

Autismespectrum

Dan komt de aap uit de mouw: Van der A. is onderzocht door een psycholoog en een psychiater en blijkt zich ergens te begeven in het autismespectrum. Aangezien dat niet iets is dat aanwaait en weer vervliegt, had hij daar, volgens de specialisten, ook last van tijdens de momenten van de bedreigingen. Die dag vond er een opeenstapeling van tegenslagen plaats, waar Van der A. helemaal niet mee om kon gaan. Kortom, is de gedachtengang van de onderzoekers: de beklaagde is dan wel de dader, maar hij is wel verminderd toerekeningsvatbaar geweest.

De rechter neemt het woord weer. Ze vraagt hem naar zijn huidige situatie in een traject waarbij hij onder begeleiding is komen te wonen, buiten het huis van zijn ouders, die bij hem vaak uitbarstingen van razernij opwekken.

‘Gaat wel,’ mompelt Van der A. ‘Ik sta op een wachtlijst om ergens begeleid te kunnen gaan wonen. Ik heb er zelf wat berekeningen op losgelaten en volgens mij ben ik bijna aan de beurt.’

‘En hoe gaat het nu u in een groep woont?’

‘Gaat wel. Ik zit veel op mijn kamer, of ik ben weg. Ik ben daar niet om vrienden te maken.’

‘Helder. En een drugs- en alcoholverbod? Wat zou u daarvan vinden?’

‘Oké wel, hoor. Een drugsverbod vind ik oké, maar ik vind wel dat ik dan op vrijdagavond gewoon een biertje zou mogen drinken.’

‘Ja, maar dat kan dan dus niet.’

Na een tijdje hamert de rechter de zitting af. Meneer Van der A. krijgt geen taakstraf, want dat zouden te veel prikkels voor hem zijn. Hij krijgt 28 dagen gevangenisstraf, waarvan 25 voorwaardelijk. De drie die hij al in voorarrest heeft gezeten, worden ervan afgetrokken. Daarnaast krijgt hij een meldplicht bij de reclassering, ambulante begeleiding, begeleid wonen, een drugsverbod én een alcoholverbod.

Een biertje op vrijdag zit er voor meneer Van der A. voorlopig eventjes niet meer in.