Longread | Reageren op een seksadvertentie? Hier moet je op letten

De Nederlandse internetprostitutiemarkt is booming. Elke dag bieden duizenden niet-vergunde sekswerkers zich online aan, al dan niet vrijwillig. Het Prostitutie Controle Team van de politie Oost- Nederland speurt dagelijks naar misstanden en gaf verslaggever Jordi Kloos een exclusief kijkje in de schrijnende wereld achter de online seksadvertenties. ‘Een jonge prostituee die zich 24/7 aanbiedt, daar kun je als crimineel grof geld aan ­verdienen.’

Illustratie Hein de Kort

Lillian is een exotische dame die ontvangt tussen Arnhem en Nijmegen. Deze getinte, geile slanke meid met cupmaat B is 25 jaar oud en 1,67 meter lang. Ze heeft een heerlijk strak figuur, een fijn kontje en is op zoek naar ondeugende mannen.

Rechercheur Dave (niet zijn echte naam) screent de advertentie en klikt op een van de foto’s, waar de schaars geklede Lillian op handen en knieën poseert op een keurig opgemaakt bed. Waar het ongetrainde oog direct zal vallen op haar wulpse houding en de in blauw ondergoed gestoken vrouwelijke rondingen, laat Dave zich niet verleiden tot een ordinaire vleeskeuring. ‘Dit is dezelfde hotelkamer waar we haar eerder hebben aangetroffen,’ zegt de rechercheur, die vrijwel dagelijks talloze online seksadvertenties doorlicht op verdachte signalen.

Onzichtbare sector

Dave is een van de tien rechercheurs van het Prostitutie Controle Team (PCT) van de politie Oost-Nederland, een specialistisch team dat sinds een jaar misbruik en mensenhandel opspoort. De experts van het PCT controleren seksinstellingen mét en zonder vergunning, maar richten zich vooral op het online aanbod van prostitutie. ‘Juist daar zitten relatief veel slachtoffers die seksueel worden uitgebuit,’ zegt Johan Stam, mensenhandelexpert en verantwoordelijk voor het PCT, over de alsmaar groeiende ‘onzichtbare sector’.

‘Die groei valt samen met een afname van het aantal legale bordelen,’ legt de PCT-chef uit. Mede door strenge regelgeving neemt het aantal sekshuizen en zelfstandig werkende prostituees met een vergunning al jaren af. Waren er in 2013 nog 85 vergunde seksinrichtingen (waaronder erotische shops en bioscopen) in Oost- Nederland, nu zijn dit er nog 68, zo stelt Stam, die aangeeft dat deze trend in heel Nederland zichtbaar is.

Terwijl het ene na het andere sekshuis haar deuren sluit, groeit de internetprostitutiemarkt met de dag. Sites als Sexjobs, Kinky en Citygirl puilen uit van de meiden op wie je tegen betaling allerhande seksuele lusten mag botvieren. In Oost- Nederland bieden dagelijks tussen de 800 en 1200 niet-vergunde dames van plezier hun diensten aan op het wereldwijde web. In heel Nederland ligt dat aantal op een doordeweekse dag zo rond de 6000. Stam: ‘Wat je ziet is dat de markt zich heeft verplaatst naar het ondergrondse, illegale circuit, dat onmiskenbaar verband houdt met de stijging van het online aanbod.’

De internetprostitutiemarkt bestaat grotendeels uit vrouwen die onvergund werken vanuit woningen, bungalowparken, campers, caravans en hotelkamers. Kortom: achter gesloten deuren en buiten het zicht van de reguliere controles. De seks die via internet wordt aangeboden is daardoor veel lastiger op misstanden te controleren dan het traditionele bordeel met vergunning.

Een van de hoofddoelen van het PCT is dan ook om deze schimmige wereld inzichtelijker te maken voor gemeenten, hulpinstanties en opsporingsdiensten, zodat wantoestanden sneller gesignaleerd kunnen worden. En dat is volgens Stam hard nodig: ‘Maar liefst 95 procent van de mensenhandelonderzoeken die wij in ons werkgebied tegenkomen, komt voort uit illegale prostitutie.’

Om beter grip te krijgen op de online seksbranche probeert het opsporingsteam zoveel mogelijk in contact te komen met de aanbieders, onder meer door te reageren op verdachte advertenties. Het PCT monitort tussen de vijftig en zestig sekssites. Kinky, Speurders en Sexjobs zijn de drie grootste spelers. Het aanbod op social media en het dark web wordt sporadisch in de gaten gehouden, maar is volgens Stam lastig te controleren en daarbij ook minder relevant. ‘Mensenhandelaren opereren waar de meeste klanten zitten. En dat is niet op Facebook, Twitter of het TOR-netwerk.’

Pijpen zonder condoom

Rechercheur Dave opent intussen de advertentie van de Oost-Europese schone Larissa. ‘Ze is pas 21 en 24/7 beschikbaar. Dat is al zorgwekkend,’ zegt hij. De lijst met mogelijkheden duidt er volgens hem eveneens op dat het mogelijk geen zuivere koffie is. Hij wijst op de eindeloze reeks aan seksuele handelingen die in Larissa’s advertentie staan. ‘Anaal, fisting, pijpen zonder condoom, neuken zonder condoom. Hoe meer ze aanbieden, des te verdachter het is, zeker als ze onveilige seks aanbieden.’

Stam vult zijn collega aan: ‘Het doel van een mensenhandelaar is om in korte tijd zoveel mogelijk geld te genereren. Een jonge prostituee die zich 24/7 aanbiedt en voor alles openstaat, inclusief onbeschermde seks, daar kun je als crimineel grof geld aan verdienen.’

De wijze waarop de profieltekst is geschreven – foutief of overduidelijk door een derde gemaakt – wordt ook meegenomen in de beoordeling of een advertentie al dan niet onder het kopje dubieus valt. ‘Soms staat er zelfs bij: “Mijn vriendje neemt op.” Dat is zeker geen goed teken,’ weet Dave uit ervaring. Uiteraard worden ook alle profielfoto’s vakkundig bestudeerd, evenals mogelijke referentiesites als hookers . nl , waar ‘wandelaars’ tot in het kleinste detail hun sekservaring met mede-hoerenlopers delen.

Zo schrijft Nielsmetzin in zijn review over de 21-jarige Geile Samantha uit Amsterdam: ‘De eerste dertig minuten was ze vooral met andere zaken bezig, inclusief het wegwerken van een paar lijntjes. Ze wist ook nog te melden al 28 uur wakker te zijn. In tegenstelling tot de per sms gemaakte afspraak, moesten er allerlei zaken extra betaald worden. Daarbij droop echter de laatste zin uit m’n gereedschap en heb ik de boel afgeblazen. Een dikke afrader.’

Hookers-recensent Wwwil kwam eveneens in een kwestieuze setting terecht toen hij langsging bij Andrea uit Spijkenisse, die volgens haar advertentie 24 uur per dag beschikbaar is voor een breed scala aan seksuele verrichtingen. ‘Alles is bespreekbaar. Bel me snel dan komen we er samen wel uit,’ luidt een wervende passage uit haar profieltekst. Wwwil deed dat en kreeg een vriendelijk Nederlands sprekende vrouw aan de lijn. ‘Maar toen ik bij haar kwam, bleek de dame echter geen letter Nederlands te spreken en vrijwel geen Engels. Ik sprak haar op deze dingen aan en ze begon gelijk te bellen en gaf mij de telefoon. Vervolgens kreeg ik de dame aan de lijn die ik eerder gesproken had. Ze legde uit dat ze de planner was. Al met al had ik een naar gevoel bij deze situatie en ben vertrokken.’

Gehersenspoeld

Het verhaal dat tijdens dit vluchtige webonderzoek het meeste riekt naar seksuele uitbuiting, is die van Killer Bee over Blonde Kendra (23). Alleen al de advertentietekst – half Engels, half Nederlands en overduidelijk vertaald door Google Translate – zou al argwaan moeten wekken. Killer Bee had echter na het zien van haar profielfoto’s wel zin gekregen in deze flink verbouwde blonde stoot met dubbel D. ‘Helaas was het een grote flop,’ schrijft hij naderhand. ‘Er was iemand die het geld in ontvangst nam; zogenaamd voor de veiligheid van de dame. Binnen op de kamer zie ik een ongeïnteresseerde muts. Ze keek niet eens; het was direct condoom erom en even met de opgespoten lippen erlangs. Je voelde dat ze met haar horloge voor d’r neus aan het tellen was hoelang ze nog moest. Na een kwartier werd er op de deur geklopt en moest ik me maar weer snel aankleden.’

Zeker deze laatste advertentie zou in combinatie met de bijbehorende recensie bij het PCT alle alarmbellen doen rinkelen. Vanachter een bureau is het vrijwel onmogelijk te beoordelen of er daadwerkelijk sprake is van uitbuiting. De vervolgstap is om af te spreken met de dames die het predicaat verdacht hebben gekregen, wat overigens volgens Stam niet heel makkelijk gaat. ‘Het contact komt vaak heel moeizaam tot stand. Als we bij drie van de tien adverteerders die we hebben uitgeselecteerd terechtkunnen, hebben we een goede vangst.’

In totaal voerde het PCT vorig jaar 87 succesvolle controles uit, waarvan 86 in de onvergunde sector. Niet zelden stuitten ze daarbij op illegale thuisbordelen waar kwetsbare vrouwen hun diensten aanboden. Zo kwam de eenheid onder meer over de vloer bij een dame van 21 die zichzelf prostitueerde vanuit een woning. ‘In hetzelfde pand was ook een dronken vent aanwezig die op haar eenjarige kind paste. Dat bleek een zedendelinquent te zijn. Het kind is uit huis geplaatst en het meisje is opgenomen in een hulptraject.’

Zes keer trof het politieteam een dame van lichte zeden aan in een drugspand. Stam: ‘Kale matrassen op de vloer en een in- en uitloop van heroïneverslaafden. En daartussen begaf zich dan een prostituee.’

Het PCT trof zeven prostituees aan die naar hun inschatting tegen hun zin in te werk werden gesteld. De zaken lopen uiteen van een vrouw die in het huis van een lid van een outlaw motorcycle-gang de hoer speelde tot een 19-jarig meisje die gegijzeld werd door haar vriend en al anderhalf jaar onder dwang voor hem aan het werk was. Al deze dossiers worden onderzocht door het team mensenhandel van de politie.

Schaamte

Zeven potentiële mensenhandelzaken uit 87 controles klinkt niet echt als een denderende score. Het hoofd PTC ziet dat anders: ‘Dit soort zaken zijn ontzettend complex. Er gaat vaak maanden of jaren onderzoek aan vooraf,’ benadrukt hij. Slachtoffers van mensenhandel doen uit angst voor hun pooier, schaamte, of vanwege wantrouwen naar de politie vaak geen aangifte. ‘Ik doe dit werk sinds 2007, maar ik heb nog nooit meegemaakt dat ik op een adres kwam en het meisje in m’n handen viel en zei: “Johan, wat ben ik blij dat je er bent!” Die meiden zijn vaak helemaal gehersenspoeld door verliefdheid, drugs of geweld. Die voelen echt niet gelijk dat wij er zijn om ze te helpen.’

Bovendien is het voor de slachtoffers vaak moeilijk om de zekerheden op te geven die de mensenhandelaar hen biedt, zoals inkomsten, eten, drinken en onderdak, legt rechercheur Dave uit. ‘Om dat allemaal op het spel te zetten voor een hoop onzekerheid – aangifte doen en een meerjarig strafrechtelijk traject, niet wetend of de verdachte ook veroordeeld gaat worden – is een lastige afweging.’

Om de kans op een aangifte of bewijs voor een uitbuitingszaak te vergroten, onderstreept Stam het belang van de controles van het PCT. ‘Regelmatig komen we in situaties terecht, waar we aan alles voelen dat het niet in de haak is, maar onvoldoende bewijs hebben om direct een zaak op te starten,’ licht hij toe. De informatie die tijdens een controle is verzameld, wordt vervolgens gedeeld met gemeenten, de blauwe collega’s en andere ketenpartners uit de regio. ‘Zo halen we deze onzichtbare vrouwen uit de anonimiteit. De kans bestaat dat bijvoorbeeld een wijkagent een extra oogje in het zeil gaat houden. Op die manier gaat zo’n onderzoek verder. Wanneer we genoeg belastende informatie kunnen opplussen, kan er dan alsnog een zaak uit voortkomen.’

Prostitutiebelangenorganisaties zoals Proud ervaren de controles bij thuiswerkers als problematisch en intimiderend. Het leidt volgens hen vooral tot stigmatisering van een toch al kwetsbare beroepsgroep. Ook zouden sommige thuiswerkers zijn beboet, omdat ze onvergund aan het werk waren en in een enkel geval kreeg de prostituee een verbod van zes maanden om haar eigen woning te betreden. De belangengroepen waarschuwen dat dergelijke sancties een negatief effect zullen hebben op de meldings- en aangiftebereidheid van thuisprostituees in geval van dwang, uitbuiting of geweld en verhogen juist de drempel om in geval van misbruik naar de politie te stappen.

Hulpverlening aan de voorkant

PCT-coördinator Stam begrijpt de kritiek, maar beweert stellig dat er absoluut geen sprake is van een jacht op de thuiswerker. ‘Dat zou zo zijn als we ons op alle vormen van prostitutie zouden richten. Wij zijn niet geïnteresseerd in de vrouw van 45 jaar die twee ochtenden per week hobbymatig bijklust. Ons team concentreert zich puur op de misstanden.’ De ‘hulpverlening aan de voorkant’, zoals hij de controles noemt, zou ongelooflijk veel bijdragen om die aan het licht te brengen.

Maar net als de Nationaal Rapporteur mensenhandel Corinne Dettmeijer is Stam bang om het toezicht op de thuisbranche kwijt te raken. De nieuwe Wet Regulering Prostitutie die momenteel bij de Eerste Kamer ligt, maakt thuiswerken voor sekswerkers volledig legaal. Waar zelfstandig werkende prostituees die vanuit huis of als escort werken in veel gemeenten nu nog vallen onder het kopje bedrijfsmatig en dus een vergunning nodig hebben, valt deze groep straks buiten de vergunningsplicht.

Een rampscenario voor het PCT en de opsporing van seksuele uitbuiting, vreest Stam. Het team komt nu nog binnen op grond van een Algemene Politieverordening, waarin bedrijfsmatigheid ook uit één persoon kan bestaan. ‘Door te stellen dat de zelfstandig werkende prostituee niet meer bedrijfsmatig opereert en geen vergunning nodig heeft, heb je dadelijk geen reden meer om te controleren.’

Of zijn team, dat pas een jaar bestaat, met het oog op deze nieuwe wet nog wel houdbaar is, is volgens Stam nog maar de vraag. ‘Hoe en of we straks die controles nog kunnen uitvoeren, weet ik ook niet. Met de wet zoals die er nu ligt, is de harmonisatie van het prostitutiebeleid dadelijk rond. Dat is mooi, alleen kunnen we dan niet meer achter de deuren kijken... Met mensenhandel als ongewenst neveneffect.’

Stam heeft dan ook een dringend advies aan de minister van Justitie Ard van der Steur: ‘Je kunt als overheid zeggen: we laten de onvergunde sector links liggen en lopen daarmee de kans dat we een groot gedeelte van de mensenhandelonderzoeken niet meer kunnen doen, ten faveure van een harmonisatie van de prostitutiesector. Óf we gaan de wet op zo’n manier invullen dat je wél een mogelijkheid creëert om die controles uit te kunnen oefenen.’

Zelf zou hij het wel weten: ‘Ik zou het niet op m’n geweten willen hebben dat je mensen bewust in de kou laat staan.’