De sharia light van Recep Erdogan

Neoliberaler dan zijn voorgangers, maar uitgerust met een dubieuze culturele visie. Publicist Zihni Özdil laat zijn licht schijnen over de omstreden Turkse president Erdogan. 'Nergens op de wereld is Erdogan zo populair als onder Turkse Nederlanders.'

In de laatste dagen van mei 2013 was ik in Istanbul. Op de pont over de Bosporus sprak ik met de mannen die daar werken. Ze maakten lange uren, kregen er weinig voor terug en hadden niks in te brengen tegen de grillen van hun bazen. Over Erdogan waren ze allemaal enthousiast. De geruchten over corruptie deerden ze niet: ‘Tuurlijk is Erdogan ook corrupt, maar het is goed zo. Hij laat tenminste ook een paar kruimels over voor ons. De klootzakken vóór hem hielden alles voor zichzelf.’ Deze anekdote illustreert waarom circa vijftig procent van het electoraat in Turkije op Erdogan stemt.

Boze en bezorgde burgers

Zijn aanhang bestaat uit boze en bezorgde burgers. Het klopt dat de seculiere elites die vroeger aan de knoppen draaiden, neerkeken op gewone mensen. Vooral na de militaire coup van 1980 kwam Turkije binnen het domein van de neoliberale ‘Washington-consensus’. Het ooit machtige maatschappelijke middenveld werd zoveel mogelijk gelijkgeschakeld door de junta. Een enorme privatiseringsslag volgde. Turkse staatsziekenhuizen kregen bijvoorbeeld structureel minder middelen waardoor ze notoir slecht werden. Alleen als je tot de happy few behoorde, had je toegang tot de betere privé-ziekenhuizen.

Toen de partij van Erdogan in 2002 aan de macht kwam, heeft ze ervoor gezorgd dat ook gewone mensen dekking kregen in privé-ziekenhuizen. Dat Erdogan niet het niveau van de staatsziekenhuizen omhoog krikte, maar de op winst beluste private zorgsector ging subsidiëren waardoor er een op lange termijn onhoudbaar duur systeem ontstaat, is iets waar de bezorgde Turkse burger niet over nadenkt. Ook heeft Erdogan een vastgoedbubbel gecreëerd. Flatwoningen van lage kwaliteit leveren enorme winsten op voor zijn vrienden in de bouwsector. Dat dit model de toch al grote economische segregatie in de hand werkt en de bezorgde Turkse burger met schulden opstapelt is van later zorg. Met andere woorden: het ironische is dat Erdogan zelfs nog neoliberaler is dan zijn voorgangers. Hoe zit het dan met de culturele visie van Erdogan? Ook die was vanaf het begin dubieus.

Islamofascisme

Recep Tayyip Erdogan (1954) is opgegroeid in een sloppenwijk in Istanbul. In de jaren zeventig sloot hij zich aan bij de islamofascistische Milli Görüs-beweging, waar hij jeugdleider werd. De ideologie van de MiIli Görüs-beweging zegt dat ‘de Joden, Amerikanen, Communisten, linkse Koerden, Armenen en Europeanen samenzweren om Turkije en de islam kapot te maken’. Het gerucht gaat dat Erdogan een van de meest gevreesde jeugdleiders van de beweging was, omdat hij geweld niet schuwde om politieke tegenstanders te intimideren.

De Milli Görüs-beweging groeide enorm in de jaren tachtig en negentig. Een van de manieren om steun te krijgen was door zaken zoals het verstrekken van kolen in de winter tot het betalen van een kleine uitkering aan vrouwen in arme wijken als ze de türban droegen. De türban, een dubbele hoofddoek die het hele haar bedekt, is een politiek symbool van het Turkse islamofascisme. Historisch gezien droegen gewone vrouwen op het Turkse platteland een los hoofddoekje waar altijd haar te zien was. In de afgelopen vijftien jaar heeft Erdogan de politieke macht bij zichzelf geconcentreerd.

Sharia light

Zijn op schulden gestoelde economische beleid gaat hand in hand met een enorme repressie van iedereen die kritisch is op hem, tot het absurde aan toe. Zo kreeg journalist Yasar Elma vorig jaar een voorwaardelijke gevangenisstraf omdat hij een Facebook-bericht van iemand anders had geliked dat door de Turkse rechter als beledigend voor de president werd gekenmerkt. Erdogan installeert een soort sharia light: de enorme accijnzen die de vrome leider op alcohol heeft geplaatst in raki-drinkend Turkije zodat illegale stokerijen steeds meer doden tot gevolg hebben. Jongeren die niet slim genoeg zijn om naar een goede middelbare school te gaan worden door de overheid automatisch in religieuze Imam Hatipscholen geplaatst.

Daarnaast heeft Erdogan bijna alle grote media onder controle. Dag in en dag uit draait de propaganda – ‘de Joods-Armeens-Europees-Amerikaanse samenzwering’ – op volle toeren. Islamitische tele-evangelisten bestoken de Turkse bevolking met ideeën zoals creationisme. Inmiddels heeft Erdogan de traditionele residentie van Turkse presidenten verruild voor een enorm paleis van 300.000 vierkante meter en 1150 kamers. Zijn megalomanie is oprecht. De helft van Turkije die het niet eens is met Erdogans visie keek de boel sinds 2002 met lede ogen aan, tot de laatste druppel werd bereikt. Ik zag hoe in Istanbul in 2013 een storm van protest losbarstte.

Om het als Nederlandse journalist van dichtbij mee te maken, deed ik aan participerende observatie door op en neer te rennen met de honderdduizenden demonstranten terwijl ik het traangas van de politie probeerde te ontwijken. Ik zag zelfs oma’s naast me die met een mondkapje op de politie en Erdogan uitscholden. Tegelijkertijd zag ik bij sommige groepen die protesteerden toch weer een dedain over het volk dat achter Erdogan staat. Aan de andere kant geloven veel Erdogan-aanhangers dat de Gezi-demonstranten ‘terroristen’ zijn die ‘door de Mossad/CIA/EU zijn gerecruteerd’.

Turkse Nederlanders

Nergens op de wereld is Erdogan zo populair als onder Turkse Nederlanders. Je kunt het traceren door naar oude foto’s van Turken in Nederland te kijken. Jonge vrouwen hebben bijna allemaal geen hoofddoek om, en als ze er een op hebben is het zo’n losse Anatolische hoofddoek en geen türban. Tegenwoordig moet je bijna je best doen om Turks-Nederlands vrouwen zónder türban te vinden. Hoe komt dat? Het antwoord ligt in het vreemde ‘integratiebeleid’ dat Nederland heeft gehad. Clubs zoals de Milli Görüs-beweging kregen dertig jaar lang alle ruimte om Turkse Nederlanders te segregeren, zowel ruimtelijk als mentaal. Met bizarre gevolgen. Zo staat er op de website van Zilveren Kruis: ‘Uw zorgverzekering via Milli Gorus Nederland.’

Mooi is dat, een islamofascistische club uit Turkije die zijn tentakels zo diep in de Turks-Nederlandse samenleving heeft geworteld dat zorgverzekeraars openstaan voor collectieve kortingen. Het is dus geen verrassing dat Erdogans consulaat juist hier mensen opriep om Turkse Nederlanders aan te geven als ze de president beledigen. Mede dankzij ons ‘multiculturele integratiebeleid’ zien zij zichzelf niet in de eerste plaats als Nederlanders, maar als bezorgde Turken die hun Grote Leider moeten beschermen tegen al die samenzweringen.

Zihni Özdil is columnist voor NRC Handelsblad en auteur van Nederland mijn Vaderland (De Bezige Bij).