‘Hoe voorkomen we dat straks nog meer tegelzetters uit Nunspeet met fietsen gaan gooien?’

Beste burgemeester John Jorritsma van Eindhoven,

Afgelopen week bekogelden relschoppers onder meer het ziekenhuis in Enschede. Ze gooiden stenen naar de ramen aan de kant van de kraamafdeling. Zorgmedewerkers durfden niet meer naar buiten. Aan het begin van het coronatijdperk werd er voor ze geklapt, nu moesten ze klappen vrezen.

Als je mij om een eerlijk, zo genuanceerd mogelijk oordeel vraagt over een passende straf voor iemand die stenen gooit naar een raam waarachter een vrouw ligt te bevallen, kom ik niet veel verder dan ‘een nekschot’. Niet voor niets ben ik dan ook slechts columnist, en geen bestuurder. Van een bestuurder mag je immers meer verwachten.

Bijvoorbeeld het zoeken naar een verklaring. Hoe komt het dat tijdens een paar dagen door het hele land vele honderden mensen winkels beginnen te slopen? Welke opvoeding of gebrek daaraan leidt tot zulk gedrag? Zijn ze moraalloos, of tijdelijk, en waardoor dan? Speelt gebrek aan perspectief een rol, of rellen ook mensen die wél iets te verliezen hebben? Zijn de rellers laagbegaafd? Zo ja: hoe voorkom je dan dat meelopen een aantrekkelijk uitzicht voor ze wordt?

Dankzij het snelrecht heeft een deel van de relschoppers inmiddels al voor de rechter gestaan, en weten we iets meer van hun verhaal. Inderdaad: niet de meest heldere lichten. Maar goed, je kunt niet iedereen met een IQ van 57, zoals een jonge reller in Amsterdam had, preventief opsluiten alleen vanwege gebrek een intelligentie, dus wat dan te doen? Ik las een interview met een relschopper in Eindhoven: een 47-jarige tegelzetter uit Nunspeet, die met een fiets naar de ME gooide. Domme actie, maar zo te lezen niet eens een heel domme man. Waarom relde hij dan toch mee? Het werd me uit het interview niet echt duidelijk, maar ik wil het wel weten. Niet omdat hij dan opeens geen straf verdient, wel omdat ik zou willen weten of, en hoe dan, valt te voorkomen dat een volgende keer nog meer tegelzetters uit Nunspeet met fietsen gaan gooien.

Onze premier hoeft dat allemaal niet te weten, hij gebruikte opnieuw de term die voor hem een scheldwoord lijkt: geen behoefte aan ‘sociologische’ verklaringen. Je zou het op zo’n moment niet zeggen, maar Mark Rutte is historicus, en hij weet dus heel goed wat bij alle grote gebeurtenissen in de samenleving een grote rol speelt. De sociale relaties tussen mensen, net als de politieke, culturele, religieuze en economische aspecten. De vorige zin was de Wikipedia-definitie van het onderzoeksgebied van ‘sociologie’.

Nog armoediger dan onze premier was u. Als burgemeester van Eindhoven zei u dat het wel een ‘burgeroorlog’ leek. En op de vraag wat voor mensen dit doen, antwoordde u op Radio 1: ‘Mensen, nou ja: mensen tussen aanhalingstekens.’

Letterlijk ontmenselijken: ik ken niet veel problemen waarop dat het beste antwoord is. Alle woede over de rellen is voorstelbaar. Maar u bent burgemeester van een van de grootste steden van het land omdat u wél in staat wordt geacht vervolgens verder te komen dan ‘een nekschot’. Doe dat dan ook. Of luister eens naar de speech van uw Rotterdamse collega, ter inspiratie.