‘Uw verweer als Pfizer-directeur was: we houden ons netjes aan de regels’

Beste directeur Marc Kaptein van Pfizer,

Vergeleken met de fabrikanten van vaccins met mogelijke bijwerkingen en leveringsproblemen is uw Pfizer betrouwbaar gebleken – alle grappen over de keiharde garanties en de paal boven water van het merk dat ons ook Viagra schonk, zijn inmiddels gemaakt. In een ingezonden brief in de Volkskrant feliciteerde u uzelf vorige week dan ook uitgebreid. Jazeker, u maakt winsten waarvan het je duizelt, zeker nu de EU nog 1,8 miljard vaccins van uw bedrijf heeft besteld, maar ‘de gemaakte winst is de brandstof voor innovatie’. Je zou met zo’n door marketeers bedachte slogan bijna vergeten dat de vaccins zijn ontwikkeld dankzij veel overheidsgeld, en dat aan de techniek die aan de basis ervan ligt al jaren wordt gewerkt door wetenschappers, die geen winst als brandstof nodig hadden.

Uw zelffelicitatie eindigde in een oproep aan mensen als de Amerikaanse president Joe Biden, die wil dat de patenten op vaccins worden opgeschort, zodat ook Afrika, Azië en Latijns-Amerika hun enorme vaccinatie-achterstand kunnen inhalen. ‘Niet de sleutel,’ schreef u. Wat wel: ‘De sector zijn werk laten doen.’

Het onvolprezen onderzoekscollectief Follow the Money maakte een paar dagen later bekend dat u ook in andere opzichten graag ongestoord uw werk doet: in Nederland, waar u in Capelle aan den IJssel bent gevestigd, betaalt u over ruim 10 miljard euro winst dankzij een schijnconstructie geen belasting. Nul.

U bent niet de enige: eerder kwam ook dankzij FTM onder meer Uber in het nieuws met een nieuwe fiscale sluiproute. Het enige bedrijf dat we tijdens de lockdowns en avondklok nog op straat zagen in de vorm van Uber Eats-bezorgers (met een werkgeversverklaring, maar uiteraard niet in loondienst,) en het bedrijf dat ons uit die lockdowns moet spuiten, hebben dus nog meer gemeen: een volstrekt zedeloze belastingmoraal.

U zat deze week in Op1, en uw verweer was: we houden ons netjes aan de regelgeving. ‘Netjes’ is voor sommigen een rekkelijk begrip, dat feitelijk neerkomt op de klassieke porno-term ‘barely legal’. Toch lag in uw verdediging inderdaad precies de kern van de oplossing. De regelgeving.

Dat is ingewikkeld, is dan altijd het verweer: tegenover elke nieuwe wet staat een leger fiscalisten klaar dat in opdrachten van de Pfizers en Ubers op zoek gaat naar de nieuwe mazen van die wet. De toeslagenaffaire heeft duidelijk gemaakt dat in fraudebestrijding onder gewone mensen niets te ingewikkeld wordt bevonden om maar mogelijke fraude met kinderopvangtoeslag aan te tonen. Uitkeringsgerechtigden in Nederland zijn gewend dat ze in post van het UWV worden aangesproken als een mogelijke fraudeur, en dat zakgeld voor kinderen of boodschappengeld van hun ouders al kan leiden tot kortingen en terugbetalingen. Dan bedraagt de vermoedelijke schade voor de samenleving een paar tientjes. In het geval van multinationals bedraagt de misgelopen belasting, en dus de schade aan de samenleving, miljarden.

Bedenk eens wat je met dat geld zou kunnen doen. Precies: alles dat volgens de partijen die belasting ontduikende multinationals de hand boven het hoofd houden onbetaalbaar is.