‘Shtisel geeft een levensecht inkijkje in de wereld van een ultraorthodoxe familie’

Voordat de pleuris weer eens uitbrak in Israel, waren mevrouw Heemskerk en ik compleet in de ban van Shtisel, een Netflix-serie over het wel en wee van een ultraorthodoxe Joodse familie in Jeruzalem: de Shtiseltjes. Onweerstaanbaar stuk televisie, wat ik je brom, en wij zijn niet de enige die er zo over denken. Welingelichte bronnen beweren dat de serie naast christenen en atheïsten ook goed wordt bekeken door de leden van de Joodse orthodoxe gemeenschap zélf, en zelfs veel moslims niet zijn weg te slaan bij de capriolen van Shulem Shtisel en zijn nageslacht.

Het is dan ook een fascinerend en levensecht inkijkje in een wereld waar alle mannen zich de hele dag onledig houden met de studie van de Thora, de vrouwen de heilige taak van het werken, baren en schoonmaken krijgen toebedeeld, en de kinderen worden gekoppeld door een matchmaker, of ze nou verliefd zijn of niet, want ‘dat komt vanzelf wel’, en een goed huwelijk met iemand uit een geschikte familie met een beetje geld komt ook niet elke dag voorbij.

De absolute hoofdrol is weggelegd voor stamhoofd en recente weduwnaar Shulem, rabbijn, schoolhoofd, tiran en lieverd, die in een kale mannenflat samenwoont met zijn jongste zoon Akiva, die maar niet wil deugen als onderwijzer, omdat hij eigenlijk kunstschilder wil worden, en tot overmaat van ramp een onwenselijke hand van vrouwen kiezen heeft.

De oudere broer van Akiva, Zvi Arye, die al wel een (dominante) vrouw en een paar kinderen heeft, doet juist zijn uiterste best zijn vader te behagen, maar Shulem vindt hem een sukkel en knakt met satanisch genoegen het zelfvertrouwen van zijn oudste zoon, die dus maar een carrière als muziekidool laat lopen voor een veilig leven in de knellende omhelzing van zijn familie en geloof.

Shulem heeft ook twee dochters, waarvan er eentje maar één aflevering mag meedoen, maar die andere, Giti, maakt dat meer dan goed in een glansrol als veelbeproefde model-echtgenote en -dochter. Mijn favoriete karakter is haar man, de uitermate knuffelbare Lippe Weiss, die helemaal in het begin vrouw, vijf kinderen en de gemeenschap verlaat en met een niet-Joodse vrouw naar Argentinië verdwijnt. Onder zware druk van zijn vrouw, die zijn vernederende vertrek geheim heeft weten te houden, keert hij uiteindelijk terug en staart de rest van de serie met verdrietige hondenogen voor zich uit en vraagt zich af waar het toch allemaal is misgelopen.

De individuele verhaallijnen zijn grappig, ontroerend en verdrietig, maar Shtisel laat vooral een wereld zien. Woorden schieten tekort om de ontelbare en vaak onnavolgbare regels en rituelen, gewoontes en tradities, gebaartjes, gebeden, zonden en staande uitdrukkingen te beschrijven, de krullen, hoeden en pruiken, traditionele gerechten en liederen die het aartsconservatieve en onbuigzame ultraorthodoxe Jodendom kleuren met een bijna vertederende menselijkheid.

Maar dan, of de duivel ermee speelt, worden er in de echte wereld ineens 47 mensen vertrapt op een heilige berg in Galilea. Omdat tienduizenden gelovigen in hun religieus fanatisme niet kunnen wachten op hun beurt om het graf van een invloedrijke rabbijn uit de tweede eeuw te komen eren. Nee. Sorry, Shulem. Ik blijf het maar zonder opperwezen zien te rooien. Vechulei vechulei.

Even voor de goede orde: Jan heeft deze column geschreven vóórdat in Israel de pleuris uitbrak. Jan houdt er niet van als ergens de pleuris uitbreekt, waar dan ook. De beste man gunt iedereen een mooi leven. Wij ook, trouwens. Heb lief en blijf lief, van haat en kwaad ga je alleen maar vroeg dood.