Das graaft zich in de spotlights: schuwe overlever in eeuwenoude ondergrondse burchten

Das minder! In maart is de das ineens groot nieuws als het treinverkeer in Nederland op twee plaatsen stilligt. Vanaf 13 maart rijden er ruim een maand geen treinen tussen Workum en Stavoren, nadat dassen bij het Friese dorpje Molkwerum tientallen holen onder de grond graven, die door voorbijdenderende treinen kunnen instorten. Hierdoor kan het spoor verzakken en een trein ontsporen.

Ook in het Brabantse Esch zorgt een dassenburcht voor problemen, waardoor er een week geen treinen rijden tussen Den Bosch en Eindhoven. Dat veroorzaakt spoorellende op een drukbereisd traject met overvolle perrons, bomvolle ‘omrijdende’ passagiers- en goederentreinen en te weinig bussen. Gevolg is dat de spoorbaan en ondergrond hersteld moeten worden en daar moet spoorbeheerder ProRail een vergunning voor krijgen. De das is namelijk een beschermde diersoort en er moet eerst een ontheffing verleend worden om het dier te mogen vangen en verplaatsen.

In augustus ligt ook het treinverkeer tussen Valkenburg en Heerlen plat, omdat er bij Voerendaal een dassenburcht wordt geruimd. De burcht ligt in een hoog talud, waardoor het spoor kan verzakken. Omdat verjagen niet lukt, worden de holen afgesloten en krijgen de dassen een kunstburcht in de buurt.

Gewaarschuwd

Jaap Dirkmaat is oprichter van Das & Boom, een stichting die zich sinds 1981 inzet voor de das en zijn leefomgeving. Dirkmaat is ook natuurbeschermer en directeur van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC). Hij schreef verschillende boeken over de das. We spreken hem in het gebouw van VNC in het Gelderse dorp Beek, bij Nijmegen. Het is een prachtig, statig wit landhuis, aan de rand van een groen heuvelachtig landschap. Hier zit ook een dassenopvang voor jonge verweesde en gewonde dassen die slachtoffer werden van het verkeer.

Over de problemen die de das op het spoor veroorzaakt, is Dirkmaat duidelijk: ‘Uitgraven en verplaatsen. Als de veiligheid van mensen in het geding komt, weegt het maatschappelijk belang nu eenmaal zwaarder dan dat van de dassen ter plekke. De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat we waterschappen en spoorweg- en wegbeheerders vier jaar geleden al gewaarschuwd hebben. Op het moment dat een spoorbaan, snelweg, dijk of vuilnisbelt de enige hoge plek is in de omgeving, dan hoort daar eigenlijk geen das te zitten. In alle gevallen kan het een probleem zijn. Toen wij constateerden dat het zó goed ging met de dassenpopulatie en ze zelfs op plekken zitten waar ze voorheen niet waren, hebben we actief al die beheerders van die infrastructuren aangeschreven.’

"Als dassen in een spoorbaan zitten of in een talud van een dijk of snelweg en het de enige plek is waar ze kunnen zitten, dan moet je ze een alternatieve plek aanbieden"

Volgens ProRail zitten er op veertig plekken langs het spoor dassenburchten. Het is dus wachten op het volgende gestremde treintraject. Ook in taluds van snelwegen zitten burchten waar Rijkswaterstaat alert op is. Dirkmaat zegt dat een dijk makkelijker te controleren is dan een spoorbaan en snelweg omdat deze altijd vol staan met begroeiing. ‘Als dassen in een spoorbaan zitten of in een talud van een dijk of snelweg en het de enige plek is waar ze kunnen zitten, dan moet je ze een alternatieve plek aanbieden, want als je ze weghaalt, komen er weer andere dassen. Maar ze komen niet als het een bezet territorium is. Bij Stavoren was het nog te overzien, want daar zitten misschien dertig mensen in de trein, maar bij Eindhoven zitten er 50.000 man ’s ochtends en ’s avonds in. Dat lag er uit en ze hadden niet eens genoeg buschauffeurs. Dat zorgt gewoon voor problemen.’

Zoals infrastructuur niet in de natuur thuishoort, horen dassen volgens Dirkmaat niet in de harde infrastructuur. De ellende is dan niet te overzien.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Je leest 't in de nieuwste Revu.