James Worthy: 'Veel van mijn vriendschappen spartelen, ze happen naar adem en dromen van genade'

Sinds ik de film The Banshees of Inisherin heb gezien, denk ik anders over vriendschap. Dat is wat een goede film doet. Dat is wat kunst hoort te doen. Het verhaal is wonderlijk simpel. Een man wil geen vrienden meer zijn met zijn beste vriend. Hij geeft geen reden. De koek is gewoon op. De spons is droog. De fles is leeg. ‘Ik vind je gewoon niet meer zo leuk.’

Gisteravond heb ik de film voor de vierde keer gekeken. Het verhaal raakt me. Vriendschap is een intrigerend iets. Hoe langer het duurt, hoe belangrijker het voelt. Wat karaat is voor een diamant is tijd voor een vriendschap. Tijd is wat dat betreft de eenheid die wordt gebruikt om aan te tonen hoe goed de vriendschap is. ‘We kennen elkaar al twintig jaar.’ Maar tijd zegt niets. We willen dat tijd iets zegt, omdat de tijd anders als weggegooid aanvoelt.

De meeste vriendschappen spartelen. Het zijn oneindige polonaises van laatste stuiptrekkingen. Niemand hakt de knoop door en hierdoor lijkt de knoop alleen maar strakker te worden. Het is loyaliteit in de vorm van uitstelgedrag.

In The Banshees of Inisherin neemt de ene hoofdpersoon geen genoegen meer met gespartel. Het is genoeg geweest met de voorspelbaarheid en het krampachtig reanimeren van een vis die al naar het hiernamaals is gezwommen.

De man die geen vriend meer heeft, oogt gelukkiger. Rustiger. Hij hoeft zijn tijd niet meer met iemand te delen. Niet het verleden, maar hijzelf maakt zijn keuzes. De man die nog wel een vriend wil zijn, krijgt vrijwel direct wanhoop op bezoek. Ligt het aan hem? ‘Ik weet niet wat ik fout heb gedaan, maar het spijt me.’ Het spartelen loopt vloeiend over in bedelen. Je ziet de angst in zijn ogen. Hij wil niet alleen zijn. Vriendschap is vaak het laatste wat tussen mensen en eenzaamheid in staat. Als de vriendschap wegvalt, is er alleen nog stilte en familie. En wat is erger? Stilte of familie? Familie laat je geregeld naar stilte verlangen.

Vooral de eerlijkheid van het verhaal raakt me. ‘Ik vind je gewoon niet meer zo leuk.’ Ik denk het vaak genoeg, maar handel nooit. Men zegt weleens dat niets zo trouw is als een hond, maar mensen zijn veel trouwer dan honden. We blijven. Ook als er niets meer is. We blijven.

Maar waarom blijven we? Blijven we enkel omdat we al zo lang zijn gebleven of willen we echt blijven? Veel van mijn vriendschappen spartelen. Ze happen naar adem en dromen van genade.

Ik kijk in de ogen van een goede vriend van mij. Ik zie vissen op het droge. Ik hou van hem, maar tegelijkertijd wil ik in zijn ogen verdrinken. Ik vind hem gewoon niet meer zo leuk, maar ik hou van hem. Wat is vriendschap? Vriendschap is het levenslang vieren van de laatste stuiptrekkingen.